Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BUHARA TEKKESİ

Eminönü İlçesi'nde, Sultanahmet-Kadır-ga'da, Küçükayasofya Mahallesi'nde, Şehit Mehmed Paşa Yokuşu'nda, Sokollu Külliyesi'nin yanında bulunmaktadır.

Nakşibendîliğe bağlı olan Buhara Tekkesi, İstanbul'da bulunan aynı türdeki diğer tesisler gibi, "Özbek Tekkesi" adıyla da tanınmaktadır. Buhara Tekkesi, Özbek kökenli şeyhlerinin Osmanlı İmparatorluğu ile Orta Asya hanlıkları arasındaki ilişkilerde oynadıkları önemli siyasi, diplomatik ve kültürel rollerden dolayı, İstanbul'daki Özbek tekkeleri içinde en önemlisi olarak telakki edilebilir.

Yapı 1104/1692'de inşa ettirilmiş, II. Abdülhamid'in buyruğu üzerine 13057 1887'de yenilenmiş, bugünkü mescit-tevhidhane bölümü de, Buhara emirinin ileri gelen koşbeyi (başbakan) Astankul Bey tarafından 1318/1900'de inşa ettirilmiştir. Söz konusu yenileme ve inşa faaliyetleri, yapının üzerinde bulunan kitabeler tarafından belgelenmektedir.

Padişahlar 18. yy sonlarından itibaren bu tekkenin şeyhlerini, Çağatay Türkçe-sini bilmeleri, ayrıca Orta Asya'yı ve bu

yörenin âdetlerini iyi tanımaları nedeniyle Osmanlı İmparatorluğu ile söz konusu hanlıklar arasında olağanüstü elçi olarak görevlendirmeyi âdet edinmişlerdir. Örnek olarak 18. yy'da Şeyh Yahya' nm, 19. yy ortalarında da Mehmed Efen-di'nin resim misyonları zikredilebilir. Buhara Emirliği'nden, İstanbul'a yolu düşen birçok önemli kişinin, tıpkı bir sefarethanede olduğu gibi burada konakladıklarına bakılırsa tekkenin Orta Asya açısından da aynı şekilde telakki edildiği söylenebilir. Bu husus 1924'te burada konaklayan Buharalı bir diplomat için hâlâ geçerlidir (BOA, Cevdet hariciye 5600/18).

Siyasi rolünün yamsıra Buhara Tek-kesi'nin, Olta Asya kavimlerinin kültür geleneklerinin korunduğu ve yaşatıldığı bir kuruluş olarak da önemi belirtilmelidir. Nitekim Alman şarkiyatçısı Martin Hartmann, Çağatay dili ve kültürü üzerine yayımladığı eserlerinde yer alan bilgilerin büyük bir kısmını Buhara Tekke-si'nden derlemiştir ("Zentralasiatisches aus Stamboul", Islamischer Orient, I, 1902 ve Grammatik Ussi Lisânı Türkî deş Me-hemed Sâdiq, Heidelberg, 1902). Aynı şekilde bu tekkenin en ünlü şeyhi olan Süleyman Efendi 19. yy'ın sonlarında bir Çağatayca-Osmanlıca sözlük ile (Lügat-ı Çağatay ve Türki-i Osmâni, 1298) Ah-med Yesevî'nin şiirlerinin çevirisini (Di-vân-ı Belâgat-Unvân Sultanü'l-Arifin Hoca Ahmet Yesevî, 1299) yayımlamıştır.

Ayrıcalıklı kişiliğinden dolayı Şeyh Süleyman Efendi'nin üzerinde biraz daha durmak gerekir. Buhara'da 1237/1821' de doğan Süleyman Efendi bu tekkenin başına geçtikten sonra kendisini çok takdir eden II. Abdülhamid'in siyasi emellerine, bu arada panislamist politikasına hizmet etmiştir. Padişah tarafından, çeşitli görevlerle Orta Asya'ya, Afganistan'a ve Hindistan'a yollanmış, hattâ 1877'de Macaristan'da, Pesh'te toplanan Turan Kongre-si'nde, II. Abdülhamid'i temsil etmiştir.