Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Levon Bey Balyan

(19. yy) Hassa mimarı. Nigoğos Bey Balyan'ın oğludur. Balyan ailesinin hassa mimarı olarak son kuşağındandır. Yaşamı hakkında ayrıntılı bilgi yoktur.

Mimarlık eğitimini Paris'te Ecole deş Beaux Arts'ta yaptığı bilinmektedir. Ama Balyan atölyesinde hangi tasarımlara katıldığı bilinmemektedir.

Garabet Amira Balyan

(1800, İstanbul - 15 Kasım 1866, İstanbul) Hassa mimarı. Krikor Amira Balyan'ın oğludur. Gençliği ve eğitimi hakkında bilgi yoktur. Babasının ölümü (1831) üzerine Kazaz Artin'in tavsiye ve aracılığı ile ve eniştesi Ohannes Amira Serveryan'la birlikte onun yerine geçmiştir. İlk çalışması Yedikule'deki Ermeni Hastanesi'nin yapımıdır. Ermeni cemaatine yalnız mimar olarak değil, cemaat meclisinde üyelik yoluyla, büyük bağışlarıyla ve eğitim kurumları kurup destekleyerek hizmette bulunmuştur. Nazeni Babayan'la evliliğinden 10 çocuğu olmuştur. Bunlardan Nigoğos, Sar-kis, Agop ve Simon Balyan da hassa mimarı olarak çalışmışlardır. Ölümünde Beşiktaş Ermeni Mezarlığı'na gömülmüştür. Mezarı ve kitabesi kayıptır.

Mimarlık tarihine adı, "Dolmabahçe Sarayı'mn mimarı" olarak geçen Garabet Amira Balyan, ailenin profesyonel etkinliğinde ve sürekliliğinde kilit noktada olan kişidir. II. Mahmud, Abdülmecid ve Abdülaziz'in hükümdarlık yıllarında hassa mimarlığı yapmıştır. En verimli çalışma dönemi, Abdülmecid'in saltanat yıllarına (1839-1861) rastlamaktadır. Yaklaşık otuz yıl süren meslek yaşamında 7 saray, 4 fabrika, l kışla, l cami, 2 hastane, 3 okul, 2 su bendi, l türbe-sebil, 7 kilise ve birçok konut tasarlayıp inşa etmiştir. Bir bölümü arşiv belgeleriyle kontrol edilmemiş olmakla birlikte Garabet Kalfa'nın yapı listesi gerçekten görkemlidir: Dolmabahçe Sarayı (Muayede Salonu ve iki ana kapı Nigoğos tarafından yapıldı), Çifte Saraylar (Eyüp) (mevcut değil), Cemile ve Münire Sultan sarayları (Çifte Saraylar) (Fındıklı) (bugün Mimar Sinan Üniversitesi binaları), Çırağan Sarayı (eski), (mevcut değil), Hünkâr Kasrı (izmit) (bugün müze), Bayıldım Köşkü'nün yeniden yapımı (Dolmabahçe) (mevcut değil), Yıldız Köşkü (mevcut değil), Gümüşsüyü Kışlası (bugün İstanbul Teknik Üniversitesi binası), Kuleli Süvari Kışlası (bugün askeri okul), Dolmabahçe Camii, II. Mahmud Türbesi (Çemberlitaş), Mek-teb-i Harbiye (bugün Askeri Müze), Sipahi Ocağı (Harbiye) (mevcut değil), Terkos tesisleri (Terkos), Kirazlı Bent (Bahçeköy), Bend-i Cedid veya II. Mahmud Bendi, İzmit Çuhahanesi, Hereke Fabrikası, Bakırköy Bez Fabrikası, Beykoz Deri Fabrikası, Zeytinburnu Demir-Çelik Fabrikası, Yedikule Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi ve Surp Agop Kilisesi, Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Beşiktaş), Surp Yerevman Haç Kilisesi (Kuruçeşme), Surp Yerrortutyun (Üç Horan) Kilisesi (Beyoğlu) (Ohannes Serveryan'la birlikte), Cemaran Okulu (Üsküdar).

Bunların çoğu sağlam ve ayakta olup özgün durumlarını korumaktadır. Hemen tümü de birinci derecede korun-

ması gereken kültür varlığı sayılıp koruma altına alınmıştır.

Garabet Kalfa'nın ailenin en yetenekli ve usta mimarlarından biri olduğu bellidir. Dolmabahçe Sarayı tek başına buna tanıklık edecek güçte bir uygulamadır. İmparatorluğun son büyük yapım kararı olarak gerçekleştirilen saray, aynı zamanda İstanbul için kentsel ölçekte belirleyici olan karar ve tercihleri görselleştirmektedir. Sarayın yüzyıllar boyunca yerleşmiş olduğu tarihi yarımadadan ayrılması ve Bizans çağından beri Batı ile ilişkilerin gelişmesi ile orantılı olarak canlanan Ga-lata-Pera yarımadasına taşınması, Osmanlı yönetiminin yeni yönelişlerini ifade etmektedir. Bu açıdan Dolmabahçe düzenlemesi Batı'ya açılma eğiliminin kentsel mekânda karşılığı olan bir yer seçimidir ve Abdülmecid dönemi mimari uygulamalarının söylemine uyan bu iddialı yapımın mimarı Garabet Balyan, İstanbul geleneğine uygun olarak yapının çevresiyle ve denizle ilişkisini esas alan bir tasarım geliştirmiştir. Avrupa örneklerindeki kesin simetri kaygısının burada yönlendirici ilke olmaması, merkezi holler çevresinde gelişen plan şemalarının ye-relliği, klasik bir uyum ve oranla yükselen kitleler vb nitelikler, Garabet Balyan' m başarı hanesine yazılacak notlardır.