Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CUMHURİYET

Yayımını 70 yıldır sürdüren istanbul'un en eski günlük gazetesi.

ilk sayısı 7 Mayıs 1924'te çıkan gazetenin adını sahibi ve başyazarı Yunus Nadi (Abalıoğlu) Mustafa Kemal Paşa' nm önerisiyle seçmişti. Kurtuluş Savaşı yıllarında ve Cumhuriyet'in ilanı sırasında Ankara'da Mustafa Kemal ve Cumhuriyet yanlısı Yenigüriü çıkarmakta olan Yunus Nadi Bey, gazetesini Cumhuriyet adıyla istanbul'a naklederken kendisinden beklenen, Cumhuriyet'in ve devrimlerinin savunucusu olmasıydı. Cumhuriyet'in ilanından sonra istanbul basınında

Cumhuriyet'in l Mayış 1924 tarihli ilk sayısının birinci sayfası. Cumhuriyet Gazetesi Arşivi

başlayan tepkiler Kemalistler açısından böyle bir yayını zorunlu kılıyordu.

Cumhuriyet'in ilk sayısındaki başyazıda, gazetenin Cumhuriyet fikir ve esaslarını yıkmaya çalışanlarla mücadele edeceği kaydedilmekteydi. Cumhuriyet gazetesi, yeni Türkiye'yi dış dünyaya tanıtma ve Cumhuriyet'in amaç ve tezlerini dışarıya karşı da savunma görevini üstlenmiş, bu amaçla 6 Temmuz 1925' ten 30 Haziran 1952'ye kadar Fransızca La Republique gazetesini de yayımlamıştır. Gazetenin sahibi Yunus Nadi'nin aynı zamanda CHP milletvekili ve Dışişleri Komisyonu reisi olması nedeniyle, her iki yayın da dikkatle izlenmiş, gazetenin içeride ve dışarıda ciddi bir siyasal ağırlığı olmuştur.

Cumhuriyet gazetesi uzun yıllar, ileri bir gazetecilik ve habercilik anlayışı ve siyasal ağırlığı olan başyazılarıyla Türk basınının önde gelen günlük gazetelerinden biri olmuş, 1960'lara kadar bir yandan sağlıklı ve güvenilir haberleri, öte yandan güzellik yarışmaları dahi düzenleyerek çağdaş yaşamı her yönüyle yansıtma çabalarıyla İstanbul'un taşradaki en etkili ve ciddi sesi olmayı başarmıştır. 1924'te 7.000 civarında olan tirajı 1960'larda 100.000'e çıkmış; 12 Mart 1971' deki askeri darbe sırasında bazı yazarların gazeteden uzaklaştırılmaları veya pasif kalmaları, bir bölümünün de tutuklanmasıyla tirajı 40.000'lere kadar düşmüş; daha sonra aynı kadronun gazeteye etkin şekilde dönmeleri ve yeni yazar ve gazetecilerin takviyesiyle 1970'le-rin sonlarında ve 1980'lerde tirajı 150.000'i aşmıştır. İç sorunlardan doğan benzeri bir sarsıntıyı 1991'de yaşayan gazetenin tirajı gazete yönetiminin el değiştirmesi sırasında yine 40.000'lere kadar düşmüş, bir süre önemli mali güçlükler içinde bocalamış, daha sonra yeni bir toparlan-

ma içine girmiştir. 1994 başlarında ortalama günlük satış 65-70.000 civarındadır. Halen promosyon savaşı içindeki büyük gazetelerin yanında, Babıâli'nin promosyon yapmayan ve belli bir fikir gazeteciliğini sürdürmeye çalışan tek günlük gazetesi durumundadır.

Geçmişteki ve günümüzdeki önemli yazarları arasında Yunus Nadi, Nadir Nadi, Doğan Nadi, Ömer Rıza Doğrul, Hasan Ali Yücel, Adnan Adıvar, Abidin Daver, Burhan Felek, Ecvet Güresin, Yaşar Kemal, İlhan Selçuk, Uğur Mumcu gibi dönemlerine damgalarını vurmuş kişilikler yer almıştır. Cumhuriyet Kitap Kulübü girişimi ve haftalık kitap eki veren tek gazete olarak Türkiye'nin ve istanbul'un kültür hayatına önemli katkıları olmuştur.

ORHAN KOLOGLU