Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Cumhuriyet Anıtı

Nazım Timuroğlu, 1994

yordu. 1925-1926'da yapılmış Pervititch haritalarında Taksim Çeşmesi ve Taksim Sarnıcı (Maksem) önünde, İstiklal Caddesi, Pangaltı, Gümüşsüyü ve Sıraselvi-ler'e uzanan yolların birleşmesiyle oluşan bir açıklık vardı. Anıtın Taksim'e dikilmesiyle birlikte burada geniş boyutlu bir meydan ve çevre düzenlemesine gidilmiştir. Şehirci mimar Prost'un düzenleme projesi çerçevesinde Taksim Kışlası dönemin belediye başkanı Lütfi Kır-dar tarafından yıktırılarak (1940) kazanılan arsanın bir kısmı alana katılmış, diğer kısmı da Belediye Bahçesi'ne katılarak Taksim Gezisi oluşturulmuştur. Böylece Cumhuriyet Anıtı ile birlikte Taksim Meydanı kent ölçeğinde bir tören alanı özelliği kazanmış ve bölge trafiğinin düğüm ve dağılım yeri olmuştur.

Dairesel bir meydanın ortasında yükselen ve bir meydan çeşmesi gibi tasarlanan anıtın iki yüzündeki bronz figürler, geleneksel mimariden esinlenerek o-luşturulmuş kemerli taş bir kaide içerisinde yer alırlar. 11 m yüksekliğindeki a-nıtın kaidesinde pembe Trentino ve yeşil Suza bölgesi mermerleri kullanılmıştır. Anıtın bir yüzü Kurtuluş Savaşı'nı, diğer yüzü ise Cumhuriyet Türkiye'sini simgelemektedir. 1928'de Talimhane Caddesi ile İstiklal Caddesi-Sıraselviler aksı üzerine yerleştirilen anıtın kuzey yüzünde Mustafa Kemal, askerlerinin önünde görülmekte, diğer yüzünde ise sivil giysileri ile Mustafa Kemal Atatürk yanında İsmet inönü ve Fevzi Çakmak, askerler ve halkla birlikte betimlenerek genç Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu canlandırılmaktadır. Anıtın yan yüzlerinde birer asker heykeli, üstlerindeki madalyonlarda ise iki kadın portresi yer almaktadır. Anıtın bu dar yüzleri altında birer ayna taşı ve önlerinde mermer yalaklar bulunmaktadır. Sanatçı bu yalaklara akacak su ile meydan çeşmelerini anımsatan bir proje oluşturmuş, daha sonra ise su öğesi kullanılmamıştır. Anıt, 1988'de Taksim, Tarlabaşı, Şişhane yıkımları sonrası alanla ve çevre dokusu ile ilişkisini yitirmiş, oturduğu dairesel taban istiklal Caddesi yaya yolunun bir parçası halini almıştır.

Bibi. Cezar, Beyoğlu; S. Eyice, Atatürk ve Pietro Canonica, ist., 1986; Ç. Gülersoy, Taksim, ist., 1986; H. Gezer, Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli, Ankara, 1984; M. Sözen, "Türklerde Anıt", Mimarlık, Temmuz 1973; N. A. Banoğlu, "Taksim Cumhuriyet Abide-si'nin Tarihçesi", Atatürk Araştırma Merkezi Tarihçesi, S. 25 (Kasım 1992), s. 109-125.

NiLÜFER ERGİN