Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Artin Bezciyan

Toros Azadyan, Bezciyan Okulu Tarihi, ist., 1930 Vağarşag Seropyan koleksiyonu

BEZCİZADE MUHYİ EFENDİ 224

225 BEZMİÂLEM VALİDE SULTAN

BEZMİÂLEM'İN ABDÜLMECİD'E MEKTUBU

Şevketlû Hakikatlû Sermâye-i Ömrüm, Nûr-i dîdem Efendim Hazretleri Hamden-lillâh-i tealâ şehr-i receb-i şerifin yirmi dokuzuncu yevm-i pazartesi günü mek-tûb-ı şahanenin vürûdunda a'zîm meserretimizden Allah-ü a'zîmü'ş-şân hazretlerine pekçok izhâr-ı teşekkür ile şeref-yâb oldum. Birkaç gün mektûb-ı şahane vürûd etmediğinden pek mükedder ve gam ü kasavet içinde idim. Dersa-adet'den hareket-i hümâyûn vukû'u akabinde yâni ertesi yevm-i pazar günü Mahmud Paşa kulunuzun vâsıtasıyle tatlı boğaca pişirtüb posta vapuru ile mek-tûb gönderilmiş ise de hikmet-i Hûda bir haber zuhur etmedi. Mezkûr vapur sehven bir tarafta mı kaldı? Aşurı telâş vesvese üzere olduğumdan suâl etmeye mecbur oldum efendim. Diğer, bi'lillahi'1-hamd ve'1-minne Dersaadet'den azimet edeli asude hâl üzre ibâd-ı müslîmin, Zât-ı Şâhâne'ye duasına ve teşriflerine muntazır olduklarından gayri bir muhalif şey maşaallah fetebârekâllah mes-mu'umuz olmamışdır. Bezm-i zatiar (kadmefendiler) ve mahdumlarınız firâde firâde hâk-i pây-i Şâhâne'ye rûylanm sürerek ed'iye-i hayriyede oldukları, Hazinedar Usta kulunuz, bilcümle hazinedarlar firâde firâde yüzlerini sürerek ed'iye-i hayriyede kusurları olmadığı, şehirdeki kadmefendiler başka başka suâl etmek-de ve ed'iye-i hatırda kusurları olmadığı, İkinci Kadın mektub yazmış iki satir ile tahrir buyurulması pek münâsib olacağı, Dördüncü Kadınefendi iyiliği var. Çocukları hamam içün getürtdüm. Bir gece istirahat, ferdası gün validelerine iade olunmuşdur. Efendim ol gün mektub derûnunda Burhaneddin Efendi yazdığı karşılığı, inayet ihsan buyursamz gözüm nuru, kerem inayet edüb denizlerin bozuk vaktidir. Necâbetlû biraderiniz (Abdülaziz) nûr-ı dîdem Mehmed Murad (V. Murad) Efendi içün birşey yazılmamış. Acaba Zât-ı Şahane üzülüyor mu? deyü merak ediyorum efendim. Fi 29 Receb 66 (10 Haziran 1850) Devletlû İsmetlû Valide Sultan-ı Âlişân Hazretleri. . .

M. Ç. Uluçay, Haremden Mektuplar, ist., 1956, s. 155-156

Amira Bezciyan, Düzyan ailesi aracılığı ile onarım fermanını elde edip, kişisel imkânları ile kiliseyi baştan aşağı onartır. Onarımı Kumkapı'daki Surp Asdvad-zadzin Kilisesi (Patriklik Katedrali) mimarlarından Ermeni asıllı Devlet Usta yapar. İnşaat sırasında, kilisenin dışındaki okul da onardır. Bezciyan. kilisenin bahçesine bir de çeşme inşa ettirir.

Düzyanlar aracılığı ile saray mübaya-acılığına yükselen Bezciyan, ileri görüşlülüğü sayesinde sarayın mali bakımdan kötüye gittiğini görerek, görevinden istifa eder. Ama bir süre sonra hassa mimarı Krikor Amira Balyan aracılığı ile Darphane, Bezciyan'ın denetim ve yönetimine teslim edilir.

Katolikliğe bağlanan Ermenilerin, Gre-goryenliğe dönmelerinde, önderliği yine Bezciyan yapar. Uzun görüşmeler sonucunda hem din adamı, hem de sivil birçok Katolik Ermeninin, Gregoryen kilisesine dönüşü her ne kadar sevinçle kar-şılansa da bazıları tarafından hoş görülmez. Bezciyan birçok entrika sonucu 1820'de Linini Adası'na sürülür. Sürülmeden önce teslim ettiği hesaplar için takdir edilerek, Darphane'deki görevini başarı ve dürüstlükle yerine getirdiğine, hesabını tümüyle verdiğine, buna rağmen sosyal faaliyetlerindeki aşırılıklarından dolayı uyarı amacıyla bu cezaya mahkûm edildiğine dair belge verilir.

Bir yıldan daha kısa bir sürede İstanbul'a dönen Bezciyan önce II. Mahmud' un kişisel sarraflığına ve danışmanlığına, daha sonra da tekrar Darphane yöneticiliğine getirilir.

Osmanlı-Rus savaşı sonunda (1833), zararı ödemek için bulduğu "metalik" para sistemi nedeniyle II. Mahmud tarafından, en yüksek nişan olan "Tasvir-i Hümayun'la ödüllendirilmiştir. Azınlıkların gayrimenkul alım satımı için oluşturulan vakıf sisteminin kurucusu da yine Bezciyan'dır.

Sosyal etkinliklerinin yanısıra, son derece dindar biri olan Bezciyan, patrikhane binası (1823), Kumkapı'daki patriklik katedrali (1829) ve Ortaköy'deki Surp Asdvadzadzin Kilisesi inşaatlarının en büyük bağışçısı ve başlatanıdır.

Eğitime de önem veren Bezciyan, Be-yoğlu'ndaki kız okulunu (1826), Kumkapı'daki okulu (bugün Bezciyan Ortaokulu; 1828); Surp Arakelots Azkayin (1830), Bogosyan (1832), Varvaryan (1832), Topkapı'daki Bezciyan (1832), Eyüpyan (1832) okullarının da kurucusudur.

Başlattığı fakat bittiğini göremediği en önemli eseri olan Kazlıçeşme'deki Surp Pırgiç Hastanesi (1834) (Yedikule Ermeni Hastanesi) bugün de hizmetini sürdürmektedir.

Bezciyan, II. Mahmud'un özel izni ile Kumkapı'daki Meryem Ana Patriklik Ka-tedrali'nin Surp Harutyun Şapeli'ne gömülür.

Bezciyan İstanbul Ermenileri arasında hayırseverlik ve hizmet sembolü haline gelmiştir. Onun başlattığı akım, tarihe "Bezciyan emaneti", yaşadığı ve yaşattığı

parlak dönem ise "Bezciyan dönemi" diye geçmiştir.

Bibi. B. Garabedyan, Hişadagaran Haryu-ramya Hopefyani Artiv Azkayin Anzukagan Parerar Yerçangahişadag Harutyun Amira Bezciyani Medzanun Himnatir Kumkapıi Tuı-siBoğosyan-Varuaryan Yergser Varjarani (Kumkapı Dışı Boğosyan-Varvaryan Karma Okulunun Büyük Kurucusu Eşsiz Hayırsever Müteveffa Harutyun Amira Bezciyan'ın Yüzüncü Yılı Anı Kitabı), İst., 1933, s. 17-40; A. V. Berberyan, Badmutyun Hayots (Ermeni Tarihi), İst., 1871; H. Varjabedyan, Haryu-ramya Hopelyan Veraşinutyan Badriarka-nisd Mayr Yegeğetsvuys Kumkapui (Kumkapı'daki Patriklik Katedralinin Yeniden İnşasının Yüzüncü Yılı), İst., 1928, s. 35-45; K. İs-depanyan, Gensakragan Pararan (Biyografi Sözlüğü), III, Erivan, 1990, s. 256-257; Hay-gagan Sovedagan Hanrakidaran (Sovyet Ermeni Ansiklopedisi), IX, Erivan, 1983, s. 224; I. B. Papazyants, "Gensakrutyun Harutyun Bezcyan Azkayin Anzukagan Parerari" (Eşsiz Hayırsever Harutyun Bezciyan'ın Biyografisi), Jamanak, S. 1-26, 1863.

VAĞARŞAG SEROPYAN