Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BOUVARD, JOSEPH ANTOENE

(1840, işere - 1920, ?) Fransız mimar. Mesleki kariyeri çoğunlukla kamu hizmetinde geçmiştir. Constant Dufeux'nün öğrencisi olmuş, Seine Bölgesi Hukuk Mahkemesi'nde bilirkişilik yapmış, kamu kurumlarında müşavir mimar olarak çalışmış, Paris Belediyesi'nde mimar olarak görev almış ve mimari bölüm genel müfettişliğinde bulunmuştur. Okul, kışla, gar türü yapılarla Çalışma Borsası önemli uygulamaları arasındadır. 1878 ve 1889 Paris dünya fuarlarında çeşitli sergi yapıları tasarlamış; 1900 Dünya Fuarı mimari bölüm şefliğini üstlenmiştir. Döneminin ünlü mimarları Paul Chemetov ve Dela-rie ile de çalışmıştır. II. Abdülhamid döneminde (1876-1909) İstanbul için kısa süren bir planlama çalışması gerçekleştirmiştir.

Saltanatının son yıllarına doğru İstanbul'un bakımsızlığı konusunda bir Avrupa gazetesinde yayımlanan yazılar üzerine II. Abdülhamid, o zamanki Paris elçisi Salih Münir Paşa'yı (Çorlu) İstanbul'da bulunduğu bir sırada makamına çağırarak yardımcı olmasını ister. Salih Münir Paşa'nın Fransa'daki girişimleri olumlu sonuca ulaşır ve 1900'de Bouvard ile anlaşılır.

Bouvard planlan İstanbul'u görmeden Paris'ten hazırlar ve kendisine yardımcı olması için İstanbul'un değişik yerlerine ait büyük ölçekli fotoğraflar yollanır. Bouvard İstanbul'un fotoğraflarına bakarak bir plan hazırlamaya başlar. Fakat sonuçta İstanbul için genel bir plan yerine, şehrin çeşitli yerlerine ait noktasal düzenlemeler içeren bir dizi öneri ortaya çıkar. Sultanahmet Meydanı, Beyazıt Meydanı, Galata Köprüsü ve Eminönü Meydanı ile suriçinin Marmara sahilleri gibi prestij alanlarına yönelik bu düzenleme önerileri bir plandan çok Fransız beaux-arts (güzel sanatlar) üslubundaki gösterişli birer kentsel tasarım projesi niteliğini taşır. Bouvard'ın önerilerini ciddi planlama kriterleri olmayan, salt modern bir dekor yaratmaya yönelik şemalar olarak değerlendirmek mümkündür.

Sultanahmet Meydanı için Bouvard'ın önerdiği tasarım, meydanın 1856'da İngilizlerin yaptıkları kazılar sonucu mevcut seviyeden 5 m aşağıda tespit ettikleri orijinal seviyeye indirilmesini öngörür. Bouvard hazırladığı şemada, burada Fransız beaux-arts ekolünün simetri geleneğine uygun bir park önerir ve Alman Çeşme-si'ni(->) dikkate almaz. Bouvard'ın dikkate almadığı eserler bununla da kalmaz. Öyle ki, Ayasofya ve Sultan Ahmed Camii arasında yer alan mahalle ile Sultan Ahmed Medresesi ve cami avlusunun bir bölümü ile avludaki çeşmenin de önerdiği yeni anıtsal düzenlemeler için yıkılması gereği ortaya çıkar. Yine meydanın diğer yanındaki İbrahim Paşa Sarayı'nın yerine de 480 m uzunluğunda yeni polis merkezi binasını önerir. Plana göre, "E" biçimli yapı arkasında meydana paralel olarak açılacak yeni bir yoldan da cephe alacaktır. Bouvard, meyda-

m düz kabul ederek, güneye doğru yer alan eğimleri hesaba katmaz. Bu tavrı, bir anlamda meydanın güneyine doğru yüksek kemerler üzerine oturan eski Hip-podrom'a atıfta bulunulması şeklinde değerlendirilebilir.

Bouvard bir diğer projeyi de, Beyazıt Meydanı için hazırlar. Meydan daha önce, 1867'de sınırlı bir düzenleme geçirmiş ve Harbiye Nezareti'nin önü açılmıştı. Daha sonraları ise, kapıyla iki yanındaki köşk eklenmişti. Bouvard burada alanın kapı ve Bayezid Camii yönünde oluşturduğu ana yönelimlerine boş vererek büyük bir dikdörtgen tasarlar. Dikdörtgenin bir ucuna Harbiye Nezareti'ni, karşısına ise, Belediye Sarayı'nı (Hotel de Ville) yerleştirir. Belediye Sarayı tüm alana egemen olacak şekilde etkileyici bir üslupta tasarlanmıştır. Öyle ki, binanın kare kesitli kulesi Bayezid Camii minarelerinden bile yüksek tutulmuştur. Bouvard, meydanı ortalarında birer çeşme bulunan dört eşit dikdörtgen parçaya böler ve Bayezid Medresesi yerine simetrik, iç avlulu iki yapı önerir. Bu arkadlı yapılar endüstri ve tarım müzesi ile imparatorluk kütüphanesi olacaktır. Meydanın güneybatı ve güneydoğu uçlarındaki benzer karakterli tanımlanmamış diğer iki yapı da simetriyi tamamlamaktadır.

Uygulanması halinde Bayezid Camii'nin batı minaresi, avlusunun bir kısmı, Bayezid Türbesi ile Kapalıçarşı'nın kısmen yıkılmasının söz konusu olacağı bir tasarımdır bu. Önerdiği şema içinde meydanda yer alan yeni geniş yolların da nereden gelip nereye gittiği tammlanmamış-tır. Galata Köprüsü önerisinde de Bouvard, üzerindeki-heykelleri ve aydınlatma elemanlarıyla birlikte Paris'teki III. Alexandre Köprüsü'nün bir benzerini tasarlar. Eminönü Meydanı'nda ise, Yeni Cami çevresinin açılmasını ve Haliç üzerinde önemli bir üretim ve ticaret merkezi olan iskelelerin kaldırılarak yerine geniş bir park yapılmasını önerir.

Bouvard önerilerinde topografya, mevcut yerleşme dokusu ve ulaşım aksları, kültürel ve sosyal yapıyı dikkate almadığı gibi, kültürel miras ve kent kimliğine de saygılı davranmamıştır. Şemaları kent planı niteliği kazanamamış, sınırlı alanlarda münferit kentsel tasarım projeleri, kent bütününde de birbirinden kopuk ve birbiriyle ilişkilendirilmemiş adacıklar olarak kalmıştır.

Buna rağmen, Osmanlı yöneticilerinin projeye karşı tavırları olumlu olur. O. N. Ergin, "fotoğraf üzerine ezber yapılmış planın çok beğenildiğinden, hemen fiiliyat ve tatbikata geçilmesi için sefire

L...