Balkanlarda babailer ve bektaşİler
Yüklə 305,46 Kb.
|
118 İ. Melikof Uyur idik uyardılar. S. 145 Cem Yay. 1993 119 Orhan Türkdoğan Alevi Bektaşi kimliği. s.228 Timaş Yay. 1995 120 İ. Melikof Uyur İdik Uyardılar. S.206 Cem. Yay. 1995 Aynı eleştirinin Demir Baba velayetnamesinde de olması oldukça dikkat çekicidir. “Bunun üzerine kadı Hacı Bektaş tekkesinin kazanının altında tilki eniklemiş siz sırtınızı Yeniçeriye dayamışsınız onların dostluğu karnı acıkıncaya kadardır der.” Bedri Noyan Demir baba Velayetnamesi. s.125 121 İbrahim Bahadır Alevilikte Erkan farklılıkları Türk Dünyası Eren ve Evliyalar kongre bildirileri 23-28 Ekim 2000 Ürgüp Ervak Yay.. 122 M. Kiel Sarı Saltuk ve Erken Bektaşilik. 123 J.V. Hamer Osmanlı devleti Tarihi C.I S.167 Şerafettin Yaltakkaya ise bedreddinin dogum yerini “Edirne kırındaki Simavna kalesinde “ doğmuş olduğunu söyler İslam Ansiklopedisi. Bedreddin Simavi mad. 124 Şerafettin Yaltakkaya Bedreddin’in “Edirne kırındaki Simavna kalesinde “ doğmuş olduğunu söyler. Ansiklopedisi Bedreddin Simavi mad. A.Baki. Gölpınarlı İsmet Sungurbey Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin S.3 Eti Yay. 1966 125 A.Baki. Gölpınarlı İsmet Sungurbey Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin S.110 Eti Yay. 1966 126 Mıchel Balıvet Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve isyan s.55,56,57 Tarih Vakfı Yurt Yay. 1995 İst 127 Mıchel Balıvet Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve isyan s.103 Tarih Vakfı Yurt Yay. 1995 İst 128 Mıchel Balıvet Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve isyan s.87 Tarih Vakfı Yurt Yay. 1995 İst 129 Bali Efendi’nin verdiği bilgiye göre Bedreddinilerin kadınlı erkekli ve içkili ayin düzenlediklerini söylemektedir. Dobruca da Sultan’ın katkısıyla yapılan camiiye kimsenin gitmeyip ahır haline getirdiklerini söylemektedir Mıchel Balıvet Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve isyan s.107 Tarih Vakfı Yurt Yay. 1995 İst 130 Tuncer Baykara XVIII yüzyıl Başlarında Varna Vakıflar Dergisi 1988 s.410 131 İrene Melikof Uyur idik Uyardılar S. 144-148 Cem Yay. 132 F. Babinger – F. Köprülü Anadolu’da İslamiyet. S.52 133 Sema Altunan II Uluslar arası Anadolu İnançları Kongre bildirileri.s.46 23 28 ekim 2000 Ürgüp 135 İ. Melikof 14-15 yüzyıl. İslam Hetredoksluğunun Trakya ve Balkanlara Yerleşme yoları. Sol Kol Vıa Egnatıa 1380 –1699 s.183,186 Editör E. Zacharıadou Tarih Vakfı Yurt Yay.. 136İrene Melikof Uyur İdik Uyardılar S. 146 Cem Yay.. 138 İ. Melikof 14-15 yüzyıl. İslam Hetredoksluğunun Trakya ve Balkanlara Yerleşme yoları. Sol Kol Vıa Egnatıa 1380 –1699 s.186 Editör E. Zacharıadou Tarih Vakfı Yurt Yay.. 139 Üryan ya da Üryan isimlerinin bir Alevi gurubunun adı da olması mümkündür. Şeyh Şüca’nın yanında Üryan Baba’nın bulunduğunu biliyoruz. Üryan Hızır yürüyen gibi ocakların varlığı bilinmektedir. Sivas’ta 1574 yılında Ali Üryan zaviyesi vardı. Sivas’ta değişik tarihlerde Baba Üryan, Üryan-ı Müslim Uryan-ı Zımi isimli mahalleler bulunmakta olup bu mahalleler yöreye yerleşince şeyhlerin adları ile kurulmuştu. Saim Savaş Ali Baba zaviyesi s. 34 üryanlar semahının sadece Bedreddinilere ait bir semah şekli olmaktan çok Babai guruplarının devamı olan tarikatlarda ya da ocaklarda bulunmasının daha akla yatkın olduğunu düşünmek gerekir. 140 Mıchel Balıvet Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve isyan s.I01, 118 Tarih vakfı yurt Yay. 1995 İst A.Yaşar Ocak kalenderiler. s 125 Türk Tarih Kurumu Yay.a Bs.1 141 J.V. Hamer Osmanlı devleti Tarihi C.2. S. 445 Üçdal neşriyat. Musa Çelebi Mehmet yenilince Mihailoğlu Mehmet Bey de tutuklanarak Tokat’da bir bedevi çadırında hapsedilir. Daha sonra düzmece Mustafa isyanı esnasında II Murat tarafından serbest bırakılır. MehmetTbey Tokat’dan gelirken Çorum yakınındaki Elvan köyde bulunan Baba İlyas ın Mezarı’nın da içinde bulunduğu zaviyeyi ziyaret edip oradan Baba İlyas’ın sülalesinden olan Aşık Paşayı'da alıp ayaklanma yerine gelir. Bu ziyaret büyük ihtimal ile inançları ile ilgili olduğu kadar Baba İlyas’ın sülalesinden birisinin savaş meydanına getirilmesi Babailerin kimin tarafında olduğunu göstermesi noktasında'da bir mesaj olması muhtemeldir. I. Selim döneminde bile Mihailoğulları Kızılbaş dostu olarak tanıtılır. Mıchel Balıvet Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan s.69 Tarih Vakfı Yurt Yay. 1995 İst 142 Mıchel Balıvet Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan s.70 Tarih Vakfı Yurt Yay. 1995 İst 143 M. Kile. S24 Yağmur Say Yol Dergisi. S.73 144 Otman Baba’nın devlet yöneticileri ile pek arasının olmadığı biliniyor. Yanına gelen Sinan Paşa’ya “Oturduğun yerden haramilik ediyorsun” derken, Ahmet Paşa, ve Süleyman Paşa’yı da kötü şekilde terslediği görülmektedir. Mihailoğlu Ali Bey’i oldukça iyi karşılayıp, ona dua eder. Ali Bey o yıl çıktığı bütün seferleri kazanır.Hakkı Saygı, Otman Baba Velayetnamesi S.42,47,53 Saygı Yay.1996 145 İbrahim Bahadır Balkanlarda Alevliliğin gelişmesinde Gazi beylerin rolü. 146 Mıchel Balıvet Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan s.118 Tarih Vakfı Yurt Yay. 1995 İst Balıvet buranın Bedrettin’in babası İsrail’in yoldaşı Hacı İl beyi olması ihtimali bulunduğunu söylemektedir. S. 103 147 Hakkı Saygı Demir Baba Velayetnamesi s.61 Saygı Yay. Bedri Noyan Demir Baba Velayatnamesi Can Yay. Kanuni Sultan Süleyman döneminde Kızıl Deli tekkesinin başka yere taşındığını söylenmektedir. S.s.112 Bunun ardından burasına Hıristiyanlar yerleşir. Mezarın durumunu gören Seyfulah adlı birisi buraya zaviye açar. Kızıl Deli tekkesinin postnişini olan kişi yeni zaviye şeyhine hakaretler ederek haber gönderir. Yöre halkı bu iki kişiyi uzlaştırmaya çalıştılarsa da başarılı olamazlar. Demir Baba buraya gelir burada ona hürmet ederler burada bir çok insan Demir Baba’dan himmet isterler. Burada topladıkları neziri Demir Baba’ya verirler. Demir Baba da bu nezirleri yeni kurulan Kızıl Deli tekkesine bağışlar. Bu arada eski tekkenin postnişini bir mektupla Demir Baba’yı davet ederken yine tekke sahibine hakaret eder Demir Baba eski postnişini kastederek Hacı Bektaş’ın arzulularının neler olduğunu kimlerin elinde kaldığını söyler. Eski tekke şeyhinin mektubunu yazanın başında Bektaşi tacı giymiş olduğunu söyler Demir Baba bu kişiye “ bire köpek” diye hakaret eder. S.114 Demir Baba’yla Kızıl Deli vakfı için kavga edenler Hacı Bektaş'dan gelenlerin kendilerine verdiği senetle tekkeşinin olmuşlardı. Kızıl Deli postnişinlerin sözlerini ret ederlerdi. Bunların Yeniçeri olduğunu söyler. S.121
148 V.Lütfü Salcı Trakya’da Türk Kabileleri I Amuca kabilesi Türk Amacı yıl I 1943 sayı 7 Refik Engin Trakya’da Bektaşi Abdal Ahmet Baba dergahı Yol Dergisi Sayı 8 149V.Lütfü Salcı Trakya’da Türk Kabileleri I Amuca kabilesi Türk Amacı yıl I 1943 sayı 7 Salcı bunlarla ilgili şu bilgileri vermektedir. “Bunların adetlerinde 7 Perşembe günlerine riayet ederler. Bu günlerinde hiçbir iş görmezler bu günlerinde Bektaşi usulüne göre ayin yaparlar. Bu Perşembe’ye yeşil Perşembe de derler. Bu guruplar Otman Baba’nın Bulut olup havaya uçtuğunu onu yağmur ilahi addederler. Kadınlar cemde erkeklerinden ayrı oturup üç beş kadeh rakı içebilirler. ” 150 Refik Engin Trakya’da Bektaşi Abdal Ahmet Baba Dergahı Yol Dergisi Sayı 8 Engin bunları buraya yerleştirenin Haseki Hatun olduğunu söylemektedir. Aynı Haseki Hatun adının Şeyh Şüca dergahı çevresinde de adının geçmesi ilginçtir. 151 V.Lütfü Salcı Trakya da Türk Kabileleri I Amuca kabilesi Türk Amacı yıl I 1943 sayı 7 152 Batı Anadolu daki çıkan ayaklanmanın kendine bağlı olarak çıktığını Bedreddin kendisi söylemektedir. Kaynaklar Börüklüce ve Torlak Kemal’in bunu teyit eden bir açıklamasını göstermemektedir. Eğer buradakiler Bedreddin’e bağlı olarak ayaklanmış olsaydı Bedreddin’e inananlarında Batı Anadolu çevresinde görülmesi gerekirdi. Bulgaristan da Bedreddin’e bağlı guruplar bulunurken Batı Anadolu'da olmaması oldukça dikkat çekicidir. 153 İ. Melikof 14-15 yüzyıl. İslam Hetredoksluğunun Trakya ve Balkanlara Yerleşme yoları. Sol Kol Vıa Egnatıa 1380 –1699 s.183 Editör E. Zacharıadou Tarih Vakfı Yurt Yay.. 154 Macaristan daki Gül Baba tekkesinin tarihi 16. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Buraya 19. yüzyılda oldukça ziyaretçinin geldiğini, en son 1932 yılında Bosna çevresinden ziyaretçilerin geldiğini Popovic söylemektedir. Aleksandre Popovic Balkanlarda İslam s.113,115 İnsan Yay. 1995 155 İrene Beldiceanu Steinherr sol kol Osmanlı Tahrir Defterlerinde Seyit Ali Sultan ( hetredoks İslam ın Trakya ya yerleşmesi ) Tarih Vakfı Yurt Yay. 1615 yılı tarihli bir belgede Kızıl Deli Sultan Babai cemaatından gösterilmiştir. S.63 156 Birdoğan’ın Bu yöre Alevileri kendilerini Kızıl Deli’li olmakla övünmekte ve musahiplik bunlarda bulunmayıp, Yıldızeli Kızıl delilerinde cem sonlamalarında “Kızıl Deli Sultan demine devranına hü” denildiğini söylemektedir. N. Birdoğan Anadolu ve Balkanlarda Alevi yerleşmesi. S.55 Alev Yay.a. Ekim 1992 İst. Bilindiği gibi Hacı Bektaşı kutsayan Alevilerin tamamına yakınında musahiplik bulunmaktadır. Bu durum Seyit Ali Sultan’ın yaşamının ileri safhasında Bektaşiliğe geçtiği düşünülebilinir. Balkanlarda bazı Babailer arasında Kızıl Deli’ye saygı duyulmaktadır. Acaba iki tane Kızıl Deli olabilir mi? Seyit Ali Sultan tekkesinin yanında Babailer tarafından kutsanan ve Bektaşilerce kavga edildiği Demir Baba velayetnamesinde anlatılan Kızıl Deli tekkesinin Anadolu’ya sürülmüş müritleri olabilirler mi? Bunu bilmek oldukça zor gözüküyor. Ama Babailerin büyük kısmında musahiplik yoktur. İbrahim Baba bir şiirinde Kızıl Deli tekkesinin 7 köşeli olduğunu söylemektedir. İbrahim Gökçen Sicillere göre XVI ve XVII asırlarda Saruhan zaviye ve yatırları s.17 CHP Manisa Halkevi Yay. İst 1946 Bilindiği gibi “7” motifler Babailerin benimsediği bir mimaridir Otman baba ve Akyazılı tekkeleri 7 köşelidir. 1615 yılı tarihli bir belgede Kızıl Deli Sultan Babai cemaatından gösterilmiş olması oldukça dikkat çekicidir. tir. S.63 ( İrene Beldiceanu Steinherr sol kol Osmanlı Tahrir Defterlerinde Seyit Ali Sultan ( hetredoks İslam ın Trakya ya yerleşmesi ) s.63 Tarih Vakfı Yurt Yay. Bütün bunları düşündüğümüzde bu konuda yapılacak bir çalışmanın bizlere çok enteresan bir Seyit Ali Sultan portresi çizmesi muhtemeldir. 157 İbrahim Bahadır Alevlikte Erkan farkları Türk Dünyası Eren ve Ev. Kon Bildirileri 23-28 ekim Ürgüp Ervak Yay.. 158 J. Kıngsley Bırge Bektaşilik Tarihi S. 81- 83 Ant Yay. 1991 ist 159 Nimetullah Hafız Arnavutlukta Bektaşilik. 160 Ö. L. Barkan Kolonizatör Türk dervişleri s. 340, 344 Vakıflar dergisi 1942 161 Yusuf Halaçoğlu XVI yüzyıl da sosyal Ekonomik ve Demografik bakımdan Balkanlarda Bazı Osmanlı şehirleri Belleten dergisi C. LII. 42 S.653-673 162 Tayip Gökbilgin III Türk Tarih Kongresi bildiriler S. 657 163 Mehmet İbrahimi Kalkandelendeki Harabati Baba ( Sersem Ali Baba ) Bektaşi Tekkesi Milli kültür tarihsiz S. 56 164 A. E. Vakalopulos. Hasan Baba Tekkesi Güney Doğu Avrupa Araştırmaları dergisi sayı 4-5 1975-1976 s.198 165 Aleksandre Popovic Balkanlarda İslam s. 17-68 İnsan Yay. ocak 1995 İst 166 Bugün bile Bektaşiler ve Babailer birbirlerine yakın durmazlar, cemlerini bile ayrı günlerde yaparlar. Babailer Pazartesi yaparken Bektaşiler Çarşamba günü yapmaktadır. Nejat Birdoğan Otman Baba ve velayetnamesi I uluslararası Türk Dünyası Eren ve Evliyalar kongresi bildirileri.s.110 Ankara 1998 167 Y. Ziya Yörükan bir fetva münasebetiyle S.155 İ. Melikof Uyur İdik Uyardılar s.148 O. Türkdoğan s.218 Ö.L Barkan Kolonizatör Türk dervişleri s.338-347 168 İ.Melikof Uyur İdik Uyardılar s.146 169 İ.Melikof Uyur İdik Uyardılar. S146 170 Demir Baba Velayetnamesi’nde geçen ilgili bölüm şöyledir. “Bektaşiler tarafından tekkeşininliğe getirilen hokkabazı kadının huzuruna getirdiler. Kadı bunlara ‘siz kimin ümmetindensiniz’ diye sordu. Tekkeşinin ‘Hacı Bektaşi Veli’nin ümmetiyim’ dedi. Kadı Demir Baba’ya dönüp ‘Emir Dede bunun hakkında ne dersin?’ Demir Baba bunları tekrar imana davet eder ama bunlar diretirler Bunun üzerine kadı “Hacı Bektaş tekkesinin kazanının altında tilki eniklemiş. Siz sırtınızı Yeniçeriye dayamışsınız onların dostluğu karnı acıkıncaya kadardır der “. Bedri Noyan Demir Baba Velayetnamesi S.124,125. Can Yay. 171 Abdurahman Kaygusuz. Abdal Musa Velayetnamesi.s.16 Türk Tarih Kurumu Yay. 172 Hakkı Saygı Otman Baba velayetnamesi S. 20,21,62,63 saygı Yay. 173 Bayram Durbilmez. Muhiddin Abdal’a göre Hacı Bektaş ve Otman Baba Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Sempozyumu Bildirileri. Ekim 1998 Ankara Gazi Üni. Hacı Bektaş Araştırma Merkezi Yay.a. S.101 Aynı düşünceler Saadetin Nüzhet Ergun Bektaşi Şairleri. 1930 İst. Devlet mat. S. 276 174 Hakkı Saygı Otman Baba Velayetnamesi s.28,30 Saygı Yay.. 175 Hakkı Saydı Otman Baba Velayetnamesi s.37 Saygı Yay.. 176 Hakkı Saygı Otman Baba Velayetnamesi s.17 Saygı Yay.. 177 Bedri Noyan Demir Baba Vilayetnamesi s.154 Can Yay. 178 Hakkı Saygı Otman Baba Vilayetnamesi s.18 Saygı Yay. 179 Hakkı Saygı Otman Baba Vilayetnamesi s.33,72 180 Hakkı Saygı Otman baba Vilayetnamesi S.47 181 V. Lütfü Salcı Türk Amacı Dergisi Amucalar 1943 182 Hakkı Saygı Şeyh Safi Buyruğu ve Rumeli Babagan (Bektaşi) erkanları.s.186-187 Saygı Yay.. İst 1996 Hakkı Saygı’nın kitabında Safeviliğin ciddi etkisi görülmekle beraber gülbenklerde Hacı Bektaş adı da geçmektedir. Saygı kitabında Bütün Alevilerin üzerinde birleşebileceği bir erkaname yapmaya çalıştığını bu kitabın tam Babai erkanamesi olmadığını söyledi. Bu kitaba kendi çevresindeki Babailerden itirazların da geldiğini kendisinden dinledim. 183 Hakkı Saygı Şeyh Safi Buyruğu ve Rumeli Babagan (Bektaşi) erkanları.s.179 Saygı Yay.. İst 1996 Rumeli Bulgaristan’ın Kırcaalide yaşayan bir Babai’den kendilerinde müsahiplik olmayıp baba tutuklarını söyledi. 184 V. Lütfü Salcı Türk Amacı Yıl.1.sayı 7 1943 185 İbrahim Bahadır Alevilikte Erkan farkları. Türk Dün. İnanç Önderleri kongre bildirileri 23-28 ekim 2000 Ürgüp Ervak Yay.. 186 A. Baki Gölpınarlı İsmet Sungurbey Simavna Kadısı oğlu Şeyh Bedreddin s.118 Eti Yay. 1966 187 İbrahim Bahadır Alevilikte Erkan farkları. Türk Dün. İnanç Önderleri kongre bildirileri 23-28 ekim 2000 Ürgüp Ervak Yay.. Yüklə 305,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|