Bankacılık Sektöründe Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi, Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi Doktora Tezi

Tablo 1.3
Entelektüel Sermaye’nin Tarihsel Gelişimi
(Entelektüel Sermaye Konusunun Gelişimi’nde Dönüm Noktaları)

	Yıl	Entelektüel Sermaye’nin Tarihsel Gelişimi’ne Katkı		Bakış Açısı
1836		Senior, İngiltere’nin entelektüel sermayesinin tüm		Kamu Politikası, İktisat
		maddi sermayesinden yalnızca önem olarak değil, aynı
		zamanda verimlilik olarak da oldukça önde olduğunu
		savunmuştur.

5888. 
      Hofmann, J, “How Intellectual Capital Creates Value - Towards The Strategic Management of Intangibles”, Deutsche Bank Research, 1 Ağustos 2008, s. 4.
      
5889. 
      Marr, s. 214-219.
      

29

1890	Marshall, bilginin üretim için önemli bir kaynak ve					İktisat
	kuvvetli bir itici güç olduğunu iddia etmiştir.
1904	Veblen, bilginin iktisadi büyüme açısından önemli bir					İktisat, Genel Yönetim
	güç olduğunu açıklamıştır. Ayrıca Veblen, bilginin artışı
	ve	yayılışının	mekanik	teknolojiye	katkıda
	bulunduğunu, firmaların büyümesi hususunda da
	belirleyici rol üstlendiğini rapor etmiştir.
1959	Drucker, çağın işletmelerinin artık yüksek seviyede					Genel Yönetim
	uzmanlaşmış profesyoneller tarafından yollarına devam
	ettiğini vurgulamıştır. Drucker ayrıca bilginin işletmeler
	için önemli bir kaynak olduğunu, dolayısıyla elde
	bulunan kaynakların, özellikle de insan kaynağının
	kabiliyet ve sınırlarının iyice anlaşılması gerektiğini
	söylemiştir.
1959	Penrose, firmaların belirli bir idari çerçeve ile birbirine					İktisat
	bağlanmış kaynaklar bütünü olduğunu savunmuştur.
	Penrose, firma kaynaklarının ise fiziksel kaynaklar ve
	beceriler ile know-how gibi bileşenleri içeren insan
	sermayesinden oluştuğuna değinmiştir.

30

1962	Machlup, 1950 yılında innovasyon ve bilgi üzerinde					İktisat
	iktisadi araştırmalarına başladı. Bahse		konu		olan
	araştırmalar ise Machlup’un birçok		önemli		eser
	yayınlamasını sağladı.	Bunlardan 1958		yılında
	yayınlanan “The Economic Review of the Patent
	System” ve 1962 yılında yayınlanan “The Production
	and Distribution of Knowledge in the United States”
	büyük yankı uyandırdı. Machlup, bilginin iktisadi
	önemi konusundaki görüşleriyle tanınırlığını arttırdı.
1964	Becker, çalışanların eğitilmesi gibi insan sermayesine					İnsan Kaynakları
	yapılan yatırımların, ekipman ve teçhizatlara yapılan
	yatırımlara benzer olduğunu ifade etti.
1970	Accounting Principles Board (APB), teşhis edilebilen ve					Muhasebe
	tanımlanabilen maddi olmayan varlıkların artık ayrı
	olarak ele alınabilmesi konusunda onay verdi.
1980,	Itami, teknoloji, müşteri güveni, marka imajı, işletme					Genel Yönetim
1987	kültürü ve yönetim becerilerini içeren		bilgi		esaslı
	varlıklar gibi maddi olmayan varlıkların örgütsel uzun
	vadeli başarı için en önemli kaynak olduğunu iddia etti.
1981	Teece, know-how’ın	işletmeler için	bir	kaynak		İktisat, Strateji
	olduğunu ve teknoloji transferi konusunda önemli bir
	role sahip olduğunu belirtti.

31

1984,	Wernerfelt, Rumelt ve Barney, işletmelerin piyasada				Strateji
1991	rekabetçi avantaj sağlamaları için taklit edilmesi zor
	kaynaklara sahip olmaları gerektiğini belirtmiştir. Taklit
	edilmesi zor kaynaklar ise bahse konu olan bilim
	adamlarına göre kesinlikle maddi olmayan varlıklar ve
	entelektüel sermayeyi içerir.
1985	Flamholtz,	insan kaynakları stratejilerinin etkilerini			İnsan Kaynakları,
	sayısal olarak ifade edebilmek ve insan kaynakları				Muhasebe
	konularına yeni bir bakış açısı kazandırmak amacıyla
	insan kaynakları muhasebesi fikrini geliştirmiştir.
1986,	Romer, firmaların yeni büyüme teorisini geliştirmiştir.				İktisat
1987,	Bahse konu olan teori ise işletmeler açısından iktisadi
	büyümenin bilgi temelli olduğunu göstermiştir.
1992	Romer’in teorisi ışığında bilgi, sermayenin kullanımını,
	teknolojik gelişimi ve çalışan kalitesini etkileyen üstün
	bir bileşen olarak ele alınmıştır.
1987	Johnson ve Kaplan, geleneksel finansal odaklı maliyet				Muhasebe
	muhasebesi yaklaşımlarının, maddi olmayan varlıklar
	gibi örgütsel performansın farklı boyutlarını görmezden
	geldikleri	sürece	geçerliliklerini	yitireceklerini
	belirtmiştir.
1987	Teece, firmaların rekabetçiliği üzerine Sidney Winter’ın				İktisat, Strateji
	da katkılarıyla bir kitap yazmıştır. Bahse konu olan
	eserde Winter, bilgi varlıklarının			ve bilgi esaslı
	uzmanlıkların işletmelerin önemli stratejik değerleri
	arasında yer aldığını açıklamıştır.

32

1989,	Hall, bir	dizi makale ile entelektüel varlık ve maddi			Strateji
1992,	olmayan	varlıkların,	örgütler için kritik değer
	taşıyıcaları olduğunu belirtmiştir. Hall, maddi olmayan
1993	varlıkların sürdürülebilir rekabetçi avantaj sağlama
	konusunda çok önemli olduğunu da vurgulamıştır. Bu
	nedenle	Hall’a göre örgütler maddi olmayan
	kaynaklarını ve öz yeteneklerini stratejik düşüncelerine
	entegre etmelidirler.
1989	Aaker, stratejik yönetimin esasının anlamlı varlık ile				Genel Yönetim
	becerilerin geliştirilmesi ve muhafazası, bahse konu
	olan varlık ile becerilerin kullanılabilmesi için stratejik
	ve rekabetçi platformların seçimi ve rakiplerin varlık ile
	becerilerinin etkisiz		hale getirilmesi	olduğunu
	söylemiştir.
1990	Prehalad ve Hamel, işletmelerin uzun dönemde rekabet				Genel Yönetim
	edebilme becerisinin, öngörülemeyen ürünler üretmesini
	sağlayan	öz yeteneklerini geliştirme becerisinden
	türediğini belirtmiştir.
1992,	Kaplan ve Norton, Dengeli Sonuç Kartı’nı (The				Strateji
1996	Balanced Scorecard), finansal performansı			innovasyon
	ve öğrenme, iç süreçler ve müşteri perspektifi gibi
	finansal	olmayan	performans	boyutlarıyla
	ilişkilendirmede kullanılan bir araç olarak sunmuştur.

33

1993	Hudson, entelektüel sermayenin şahsi					bir	değer	İnsan Kaynakları
	olduğunu ve başarı açısından kritik anlam ifade ettiğini
	vurgulamıştır. Hudson’a göre entelektüel sermaye,
	genetik kalıtım, eğitim, tecrübe ile tutumun bir
	kombinasyonudur ve iyi yönetilmesi gerekir.
1995,	Grant, Baden-Fuller ve Spender, kaynak esaslı görüşün							Strateji
1996	fikirlerine dayanarak birçok bilim adamı ve yazarla
	birlikle bilgi esaslı görüşü benimsemiştir. Bahse konu
	olan görüş, bilgi esaslı varlıkların				rekabetçi		avantaj
	sağlamada en kritik unsur olduğunu savunmuştur.
1995	Nonaka ve Takeuchi, daha önce					1990’larda		Bilgi Yönetimi,
	gerçekleştirdikleri çalışmalara dayanarak, tek belirliliğin							Genel Yönetim
	belirsizlik olduğu bir ekonomide daimi rekabetçi avantaj
	kaynaklarından birinin hiç şüphesiz bilgi olduğunu
	belirtmişlerdir. Ayrıca Nonaka ve Takeuchi, çalışanların
	yüksek	derecedeki	subjektif	bilgilerinin		işletmeler
	açısından gerçek		değerin	kaynağı olduğunu da
	açıklamıştır.
1996,	Brooking, firmaların entelektüel sermaye denetimi ve							Genel Yönetim
1997	kontrolü yapması gerektiğini savunmuştur. Diğer bir
	ifadeyle,	Brooking	işletmelerin		maddi	olmayan
	varlıklarını belgelemesini, yazılı olarak listelemesini,
	halihazırdaki durumları ve değerlerini bilmesini uygun
	görmüştür.

34

1997	Sveiby, daha önce 1980’li yılların				sonunda		ortaya	Genel Yönetim
	koymuş olduğu çalışmaları (“The New Annual Report”							Raporlama
	ve “The Invisible Balance Sheeet”) geliştirerek Maddi
	Olmayan Varlıklar Göstergesi’ni (Intangible Assets
	Monitor) bilim dünyası ile paylaşmıştır.
1997	Edvinsson ve Malone, bir örgütün				yapısal ve insan			Raporlama
	sermayesinin içerdiği değeri ölçmek için yeni bir
	muhasebe	aracı	olarak	entelektüel		sermaye
	raporlamasının taraftarı olduklarını belirtmiştir.
1997	Stewart,	entelektüel	sermayenin		örgütlerin		yeni	Genel Yönetim
	zenginliği olduğu belirtmiştir.
1997	Roos ve meslektaşları, entelektüel sermayeyi stratejik							Strateji
	olarak ölçmek için		entelektüel		sermaye		endeks
	yaklaşmını önermişlerdir. Roos ve arkadaşları ayrıca,
	daha ayrıntılı bir bakış açısı elde etmek için tüm
	entelektüel sermaye göstergelerinin tek bir endekse
	konsolide edilmesini savunmuştur.
1998	Boisot, bilgi varlıklarının etkili yönetiminin rekabetçi							Strateji
	avantajı sağlamlaştırmada anahtar rol üstlendiğini
	söylemiştir. Ancak, Boisot aynı				zamanda		bilgi
	varlıklarının tabiatının hala çok az				anlaşıldığının da
	altını çizmiştir. Ayrıca Boisot, bilgi ve bilgi varlıklarını
	fiziksel varlıklardan ayıran bir kavramsal çerçeve
	sunmuştur.

35

1998,	Sullivan,	ticari sırlar ve patentler gibi entelektüel Entelektüel Mülkiyet
2000	mülkiyet	ve maddi olmayan varlıkları yönetmek için bir
	dizi uygulamalı araç sunmuştur.

2000 Andriessen ve Tissen, maddi olmayan varlıkları Genel Yönetim yönetmek ve değerlemek için uygulamalı bir metodoloji

olarak “Value Explorer”ı sunmuşlardır. Ayrıca iki bilim adamı, yöneticilerin bir dizi yeni soruyu cevaplandırarak bilgi ekonomisinde yollarına nasıl daha iyi devam edeceklerini anlayabileceklerini belirtmişlerdir.

2000 Teece, yeni	ekonomik düzene ait firmaların esasının Strateji, Kamu Politikası
bilgi varlıklarını yaratma, aktarma, toplama, entegre
etme, koruma ve kullanma becerisinden ibaret olduğunu
söylemiştir.	Ayrıca Teece, entelektüel sermayenin
yönetiminin örgütsel, stratejik ve politik boyutlarını da
sunmuş ve tartışmıştır.

2001 Lev, maddi olmayan varlıkların innovasyon (keşif), İktisat, Muhasebe eşsiz örgütsel tasarımlar yada insan kaynakları

uygulamaları tarafından oluşturulan değerin önemli fiziksel olmayan kaynakları arasında yer aldığını aktarmıştır. Lev, ayrıca maddi olmayan varlıkların genellikle maddi ile fiziksel varlıklarla işletme değeri ve iktisadi büyüme yaratmak için karşılıklı ilişki içinde bulunduğunu iddia etmiştir.

36

2002	Edvinsson, Low ve Kalafut, entelektüel sermayenin					Genel Yönetim
	önemi, geliştirilmesi ve yönetimi konularında
	uygulamalı düşüncelerini paylaşmış, vaka örnekleri
	sunmuştur.
2002,	Choo,	Bontis, Hand ve	Lev,	düzenledikleri	ve	Strateji,
2003	geliştirdikleri kitaplarıyla entelektüel sermayenin genel					Muhasebe,
	ve stratejik yönetimi ile muhasebesi konularında
	seçilmiş makaleleri okuyucularla tanıştırmış, daha çok					Genel Yönetim
	sayıda	akademik görüşe yer		verme amacını
	gütmüşlerdir.
2003	Chatzkel, firmaların bilgi sermayesinin yönetimi					Bilgi Yönetimi
	konusunda önde gelen düşünür ve uygulamacılarla
	yapılmış seçilmiş söyleşilere yer vermiştir.
2004	Andriessen, entelektüel		sermayenin ölçümü		ve	Genel Yönetim
	değerlemesine yönelik yaklaşımlar ile araçları detaylı
	bir şekilde incelemiş ve kitabı ile paylaşmıştır. Bunun
	yanında Andriessen, birçok farklı modeli ayırmaya
	yarayan araçlar konusunda bir sınıflandırmaya da yer
	vermiş, maddi olmayan varlıkları değerlemek için yeni
	bir yöntemi de bilim dünyasına sunmuştur.

37

2004 Kaplan ve Norton, işletmelerde maddi olmayan Strateji varlıkların ne derece hazır olduğunu ölçmeye yarayan strateji haritalarını kullanışlı araçlar olarak sunmuştur.