Bibliyografya : 3 irak selçuklulari 3

IRAK 3

Bibliyografya : 3

IRAK SELÇUKLULARI 3

IRAKEYN SEFERİ 3

Bibliyografya : 5

IRAKİ, EBÜ'L-KÂSIM 6

IRÂKİ, FAHREDDİN 6

IRÂKİ, VELİYYÜDDİN 6

IKÂKÎ, ZEYNÜDDİN 6

Eserleri. 7

Bibliyografya : 10

IRGANDI KÖPRÜSÜ 11

Bibliyografya : 13

IRKÇILIK 13

Bibliyografya : 21

IRSOY, AHMET 23

Bibliyografya ; 25

IRZ 25

Bibliyografya : 26

ISBÂ 26

ISBAHAN 26

ISFAHAN 26

ISFAHAN 26

Bibliyografya : 27

IS1K GOL 27

Bibliyografya : 29

ISKAT 29

a) Hukukta Iskat. 29

b) İbadetlerde Iskat. 33

Bibliyografya : 37

ISKAT-I CENİN 37

ISLAH 37

I. Kavramın İçeriği, Ortaya Çıkışı Ve Gelişmesi 37

A) Tarih. 38

1. Tarihî ve Kültürel Arka Plan. 38

2. İslâm'ın Modern Döneminde Islah. 39

a) Vehhâbîlik Hareketi. 39

b) Matbuatın Gelişmesi. 39

c) Batı Kültürü. 39

d) Osmanlı Yönetimindeki Serbestiyetçi Gelişmeler. 39

e) Doğu Kiliselerinin Batılı Fikirlere 39

B) Islahın Temel İlkeleri. 41

1. Kur ana Başvurmak. 42

2. Sünnet. 43

3. Selef Geleneği. 44

C) Islatıcıların Temel Öğretileri. 45

1. Dün­yevî Uygulamalarda Islah. 45

2. Teorik Alanda Islah. 45

a) Metodoloji. 45

D) İslahın Kaydettiği Aşamalar. 50

Bibliyografya : 54

II. Arap Dünyasi Dışındaki Çeşitli İslâm Ülkelerinde Islah Hareketi 54

A) Türkiye 54

B) İran. 54

Bibliyografya : 59

C) Hindistan. 59

Bibliyografya : 62

D) Tatarîstan, Azerbaycan ve Orta Asya. 62

Bibliyografya : 67

E) Endonezya ve Malezya. 68

Bibliyografya : 71

ISLAHAT 71

Bibliyografya : 75

XVIII. Yüzyıldan Tanzimat'a Kadar. 76

Bibliyografya : 88

ISLAHAT FERMANI 89

Bibliyografya : 94

IRAK

Türk mûsikisinde bir perde ve birleşik makam.

Irak Perdesi. Türk mûsikisi ses sistemi içinde orta sekizlinin on ikinci perdesinin adıdır. Acem-aşiran perdesine bir bakiye diyezi, rast perdesine bir küçük mücenneb bemolü, veya hüseynî-aşiran perde­sine bir büyük mücenneb diyezi getirile­rek elde edilir.

Pest sekizlide kaba ırak, tiz sekizlide eviç. en tiz sekizlide tiz eviç adını alan ırak perdesi gerek klasik ebced gerekse Abdülbâki Nasır Dede'nin nota sisteminde Kantemiroğlu notasında harfle­riyle gösterilmiş, Hamparsum notasında ise şekliyle yazılmıştır. Bu perde ba­kiye diyezli fa olarak ırak, bestenigâr, dil-keşhâveran, beste ısfahan, eviç. evcârâ, ferahnak gibi bir grup makamın da karar perdesidir.

Irak Makamı. Türk mûsikisinin eski ma­kamlarından olup dizisi, ırak perdesindeki segah dörtlüsüne yerindeki uşşak dörtlü­sünün Katılmasından meydana gelmiştir. Bu yapıya uşşak dörtlüsü, bazan nevada­ki buselik beşlisini de alarak uşşak dizisi halinde katılır. Ancak ırak makamı ağır başlı bir karaktere sahip olduğundan faz­la tizlerde dolaşmadığı için çoğunlukla bu dizinin bir kısmının kullanıldığı görülmektedir.

Nota yazımında donanımına si için ko­ma bemolü (segah), fa için bakiye diyezi (eviç) yazılır, gerekli diğer değişiklikler ise eser içinde gösterilir. Çıkıcı bir seyir takip eden bu makamın yedeni birinci çizgide­ki bakiye diyezli mi (acem-aşiran). durağı bakiye diyezli fa (ırak) perdesidir. Maka­mın güçlüsü olan dügâh perdesi, üzerin­de hem uşşak dörtlüsünün bulunması hem de ıraktaki segah dörtlüsünün güç­lüsü durumunda olduğundan ayrıca Önem taşımaktadır.

Ağır başlı bir makam olduğu için âde­ta dinî karakter taşıyan ırak makamının seyrinde daha çok pestlerde, özellikle du­rak perdesinin altındaki seslerde dolaşı­lıp asma kararlar yapılır ve bu suretle ma­kamın genişleme alanı da teşekkül etmiş olur. Böylece ırak perdesinden itibaren makamın yedeni olan acem-aşiran per­desi kullanılarak aşağıya doğru inilirse kaba nîm-hicaz perdesinde hicaz çeşni-siyle asma karar yapılır:

Ayrıca ırak perdesinden aşağıya hüsey-nî-aşiran perdesi kullanılarak inilirse ye­gâh perdesinde rast çeşnisiyle asma ka­rar gerçekleştirilir.

Makamın ağır başlı karakterinden do­layı uşşak dizisinin üst bölgesi olan buse­lik beşlisine ait seslerde fazla gezinilmez. Ancak bu bölgede az da olsa dolaşıldığı zaman neva perdesinde bûselikli bir as­ma karar yapılır, ayrıca segah perdesinde de eksik segah dörtlüsüyle asma karar yapılabilir. Diğer taraftan ırak makamının seyri esnasında esasen ana dizide bulun­mamasına rağmen bazan dügâh perde­sinde bir hicaz dörtlüsünün yer alması so­nucu rast perdesinde nikriz çeşnisi mey­dana gelir; bu suretle de yerinde hicazlı ve nikrizli asma kararlar yapılır. Hicazlı ve nikrizli asma kararlardan sonra aynı ses­lerle ırak perdesine kadar düşüldüğünde ise ırak perdesinde hüzzamlı bir asma ka­rar, bazan da sadece nîm-hicaz perdesi kullanılarak yine aynı perde üzerinde tam segah beşlisiyle asma karar yapılabilir. Ancak bu geçkilerde fazla ısrar edilme­mesi önemlidir.

Makamın seyrine durak veya güçlü ci­varından başlanır. Diziyi meydana getiren çeşnilerde pek fazla tizlere çıkmadan do­laşıldıktan sonra güçlü dügâh perdesin­de yarım karar yapılır. Bu arada gerekli asma kararların gösterilmesinin ardın­dan bütün dizide ve genişlemiş bölgede karışık olarak dolaşılıp ırak perdesinde segâh çeşnisiyle çoğunlukla yedenli olarak tam karar yapılır.

Sultan IV. Murad, II. Gazi Giray, Şerif Çe­lebi ve Neyzen Emin Dede'nin (Yazıcı) peş­revleri; Zeki Mehmed Ağa, Benli Hasan Ağa, Şerif Muhittin Targan'ın saz semai­leri; Hamâmîzâde İsmail Dede'nin remel usulünde, "Bir âh ile ol gonca-feme hâlin ayan et" mısraıyla başlayan bestesiyle, "Hasretle tamâm nâle döndüm sensiz" mısraıyla başlayan yürük semaisi; Beste-nigâr Ziya Bey'in müsemmen usulünde, "Derd-i hicrinle bütün âvâreler" mısraıyla başlayan şarkısı bu makamın en güzel ör­neklerindendir. Ayrıca Sultan III. Selim'in düyek usulünde, "Zâhidâ suret gözetme içeri gir cana bak", Hamâmîzâde İsmail Dede'nin muhammes usulünde. "Mevlâm senin âşıkların" mısralarıyla başlayan ilâ­hîleri de bu makamdaki tanınmış eserler­dendir.

Bibliyografya :

Kantemiroğlu, ilmü'l-mûsikî, 1, 3-4, 46-47, 118, 141-142; Abdülbâki Nâsır Dede. Tedkik u Tahkik, Süleymaniye Ktp., Nafiz Paşa, nr. 1242/ 1, vr. 13° -13"; Hâşim Bey Mecmuası, İstanbul 1280, s. 39; Ezgi, Türk Musikisi, I, 256-257; IV, 268; Özkan, TMtiU, s. 38, 445-448; Arel. Türk Musikisi, s. 38, 179-181.