BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

2.2.4.2. Bölgesel İşbirlikleri

a). Mevcut Durum

Türkiye’nin katılım müzakerelerinde 2013 itibarıyla 14 fasıl müzakerelere açılmış, 1 tanesi geçici olarak kapatılmıştır. Açılmayan 20 fasıldan 16’sı AB üyesi bazı ülkelerin engellemeleri nedeniyle bloke edilmiş durumdadır.

AB bölgesel politikalarına uyum kapsamında, üyelik sonrası Yapısal Fonlar ve Uyum Fonu kullanımına imkân sağlayacak 22 no’lu Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu Faslına ilişkin Eylem Planı ve Müzakere Pozisyon Belgesi sırasıyla 11/03/2013 ve 07/05/2013 tarihlerinde Komisyona iletilmiştir. 25/06/2013 tarihinde toplanan AB Genel İşler Konseyi (GİK) 22 no’lu Faslın açılması konusunda mutabık kalmıştır. 05/11/2013 tarihinde gerçekleştirilecek Hükümetlerarası Konferansın ardından Fasıl müzakereye açılacaktır.

Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) çerçevesinde, 2013 yılı için Türkiye’ye yaklaşık 903 milyon avro tutarında kaynak tahsis edilmiştir.

IPA’nın Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma bileşeni kapsamında, 2013 yılı programlama çalışmaları tamamlanarak, proje paketi Avrupa Komisyonuna gönderilmiştir.

IPA’nın Sınır Ötesi İşbirliği bileşeni altında yer alan Karadeniz Havzası Sınır Ötesi İşbirliği ve Türkiye-Bulgaristan Sınır Ötesi İşbirliği Programları kapsamında uygulamalar devam etmektedir.

Bölgesel Kalkınma ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi bileşenleri altında yer alan operasyonel programlar kapsamında proje geliştirme çalışmaları yürütülmekte, Avrupa Komisyonuyla üzerinde mutabakata varılan ve programlama çalışmaları tamamlanmış projelerin uygulaması sürdürülmektedir.

Bölgesel Kalkınma ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi bileşenlerine ilişkin Ortak İzleme Bilgi Sistemi (IMIS) işler hale getirilmiş olup projelere ilişkin bilgiler sisteme girilmektedir. Ayrıca, çıkan ihtiyaçlar doğrultusunda bakım, iyileştirme ve eğitim faaliyetleri yürütülmektedir.

2014-2020 yıllarını kapsayan IPA II döneminde ülkemize sağlanacak AB fonlarının genel çerçevesini ve finanse edilecek öncelikli alanları belirleyen Türkiye için Ülke Strateji Belgesi hazırlıkları devam etmektedir. Türkiye için Ülke Strateji Belgesine girdi teşkil etmek üzere IPA II’nin politika alanları altındaki sektörler için kavram belgeleri hazırlanarak Komisyona iletilmiştir.

İslam ülkeleriyle ekonomik ve ticari işbirliğini geliştirmek için İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) platformunu daha etkin bir hale getirmek üzere ülkemiz öncülüğünde hazırlanan İSEDAK Stratejisi, 14-15 Ağustos 2012 tarihlerinde Suudi Arabistan’da gerçekleştirilen 4. Olağanüstü İslam Zirvesinde kabul edilmiştir.

İSEDAK Stratejisinde öngörüldüğü üzere ticaret, turizm, ulaştırma ve iletişim, tarım, yoksullukla mücadele ve mali işbirliği alanlarında çalışma grupları oluşturulmuştur. Çalışma gruplarında üye ülke uzmanlarının düzenli olarak bir araya getirilerek bilgi üretilmesi, iyi uygulamaların paylaşılması, üye ülkeler arasında anlayış birliği oluşturulması ve politikaların uyumlaştırılması amaçlanmaktadır. Çalışma grupları toplantılarının, her bir işbirliği alanında yılda iki kez Ankara’da düzenlenmesi öngörülmektedir. Çalışma gruplarının ilk toplantıları 2013 yılı ilk yarısında gerçekleştirilmiştir. Her biri farklı bir temayla toplanan çalışma gruplarında görüşmeleri daha verimli kılmak amacıyla analitik çalışmalar ve ilgili sektöre yönelik genel görünüm raporları hazırlanmaktadır.

Stratejinin bir diğer uygulama aracı olan proje döngüsü yönetimi kapsamında üye ülkelerin ve ilgili İİT kuruluşlarının teknik işbirliği ve kapasite geliştirme projelerine ülkemiz tarafından hibe sağlanması öngörülmektedir. Bu kapsamda ilk proje teklif çağrısına 2013 yılı Eylül ayında çıkılmıştır.

İSEDAK kapsamında yürütülen çalışmaların da etkisiyle, 2012 yılında Türkiye’nin İİT üyesi ülkelere ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 48 oranında artarak 55 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. Bunun toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 36,2’dir. 2013 yılının ilk sekiz ayında İİT üyesi ülkelere yapılan ihracat 32,9 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşerek bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12,3 azalmıştır.

2012 yılında Türkiye’nin İİT üyesi ülkelerden ithalatı 2011 yılına göre yüzde 0,9 oranında artarak 32 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılının ilk sekiz ayında İİT üyesi ülkelerden yapılan ithalat 22,2 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiş olup bir önceki yılın ilk sekiz ayına göre yüzde 0,5 oranında azalmıştır.

İİT üyesi ülkeler arasında ekonomik ve ticari işbirliğinin geliştirilmesi temel hedefi doğrultusunda, İSEDAK’ın görevlerinden biri olan İİT-içi ticaretin artırılmasına yönelik çalışmalara devam edilmiştir. İİT-içi ticaret oransal olarak 2011 yılında yüzde 17,7 iken 2012 yılında yüzde 18,2 olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye'nin 2012 yılında Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) ülkelerine olan ihracatı 16,6 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup bunun toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 10,9 'dur. 2013 yılının ilk sekiz aylık döneminde ihracatımız 8,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiş olup bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 36,8 azalmıştır.

2012 yılında Türkiye'nin EİT üyesi ülkelerden ithalatı 16,4 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup bunun toplam ithalatımız içindeki payı yüzde 6,9'dur. 2013 yılının ilk sekiz ayında EİT üyesi ülkelerden ithalat 10,2 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiş olup önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14,6 azalmıştır.

Türkiye Aralık 2010 tarihinden itibaren yürütmekte olduğu EİT Dönem Başkanlığını 16/10/2012 tarihli EİT Zirvesinde Azerbaycan’a devretmiştir. Bu zirvede Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine gözlemci ülke statüsü verilmiştir.

EİT Dışişleri Bakanları 19. Toplantısında alınan karar doğrultusunda ülkemizde kurulan EİT Bölgesel Gıda Güvenliği Programı Bölgesel Koordinasyon Merkezi Ankara’da faaliyetlerine başlamıştır. Bu kapsamda, 23-24 Eylül 2013 tarihinde Ankara’da bir açılış çalıştayı ve 25 Eylül 2013 tarihinde EİT Gıda Güvenliği Bölgesel Programı Yönlendirme Komitesi Toplantısı gerçekleştirilmiştir.

22. EİT Bölgesel Planlama Konseyi (BPK) faaliyet takviminde yer alan 1. EİT Üniversite Spor Oyunları 15-20 Nisan 2013 tarihlerinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde 6 üye ülkeden 392 sporcunun katılımıyla gerçekleştirilmiştir.

Türkiye’nin 2012 yılında KEİ ülkelerine ihracatı 18,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, bunun toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 12,3’tür. 2013 yılının ilk sekiz ayında ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9,5 oranında artarak, 13 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir.

Türkiye’nin 2012 yılında KEİ ülkelerinden ithalatı 41,5 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, bunun toplam ithalatımız içindeki payı yüzde 17,5’tir. 2013 yılının ilk sekiz ayında ithalat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,1 oranında artarak, 27,1 milyar ABD doları olmuştur.

Gelişen Sekiz Ülke (D-8) Sanayi Bakanları 3. Toplantısı 8-10 Ekim 2012 tarihlerinde Bangladeş’te yapılmış olup D-8 Sekretaryasının güçlendirilmesi ve bu çerçevede tüm üye ülkelerin D-8 Sekretaryasına daimi bir üye ataması kararlaştırılmıştır.

22/11/2012 tarihinde İslamabad’da gerçekleştirilen D-8 Zirvesinde D-8 Küresel Vizyon Belgesi kabul edilmiştir.

D-8 Su İşbirliği Toplantısı 21-22 Şubat 2013 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiş olup toplantı sonucunda Türkiye ve özelde Türkiye Su Enstitüsü (SUEN), D-8 Su İşbirliği Koordinasyon Mercii olarak belirlenmiştir.

D-8 Ticaret Bakanları Konseyi 1. Toplantısı 25/06/2013 tarihinde Nijerya’nın Abuja şehrinde yapılmıştır. Toplantıda, Tercihli Ticaret Anlaşması’nın 01/11/2013 tarihinde yürürlüğe girmesi yeni hedef olarak belirlenmiştir.

Türkiye’nin 2012 yılında D-8 ülkelerine ihracatı 14,9 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup bunun toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 9,8’dir. 2013 yılının ilk sekiz ayında ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 47,8 oranında azalarak 6,3 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir.

Türkiye’nin 2012 yılında D-8 ülkelerinden ithalatı 17,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup bunun toplam ithalatımız içindeki payı yüzde 7,5’tir. 2013 yılının ilk sekiz ayında ithalat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 10,9 oranında azalarak 11,5 milyar ABD doları olmuştur.

b) Amaç ve Hedefler

AB’ye tam üyelik hedefi doğrultusunda, Kopenhag siyasi ve ekonomik kriterlerine uyum düzeyinin yükseltilmesi ve 35 fasıl altında toplanan AB müktesebatına uyum sağlanması yönündeki çalışmalar sürdürülecektir. AB’ye uyum süreci, 2008 Katılım Ortaklığı Belgesi temelinde, ülkemizin öncelikleri dikkate alınarak yürütülecektir. 22 no’lu Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu Faslına ilişkin Hükümetlerarası Konferansın toplanmasını müteakip 2014 yılında Faslın müzakere çalışmalarına hız verilecektir.

AB’den sağlanacak mali yardımların Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecine azami katkı sağlaması temel hedeftir. Onuncu Kalkınma Planı döneminde AB'den ülkemize sağlanan mali yardımların ulusal önceliklerimizi de dikkate alarak daha verimli ve etkili bir biçimde kullanılması sağlanacaktır. IPA Bölgesel Kalkınma ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi bileşenleri kapsamında tahsis edilen kaynaklar, oluşturulan koordinasyon ve izleme mekanizmasıyla etkili bir şekilde yönetilecektir. AB üyeliği sonrası Yapısal Fonlar ve Uyum Fonundan yararlanmaya yönelik hazırlık çalışmaları yürütülecek, merkezi ve bölgesel düzeyde kurumsal kapasite geliştirilecektir.

IPA II’nin politika alanları kapsamında tahsis edilecek kaynakların belirlenen amaçlar doğrultusunda etkili bir şekilde yönetilebilmesi için 2007-2013 döneminde oluşturulan koordinasyon ve izleme mekanizmaları 2014-2020 dönemi ihtiyaçları doğrultusunda gözden geçirilecektir.

2014-2020 IPA II hazırlıkları kapsamında, Komisyonun Ortak Stratejik Çerçeve Belgesi ve Türkiye için Ülke Strateji Belgesini tamamlamasını müteakip, ülkemize tahsis edilecek fonların kullanılması amacıyla, belirlenen öncelik alanlarını kapsayacak şekilde sektör programlarının hazırlıkları başlatılacaktır.

IPA II döneminde Bölgesel Kalkınma ve İstihdam, Sosyal Politikalar ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi politika alanları kapsamındaki AB fonlarının kullanımında, bölgesel ihtiyaç ve öncelikler ile ulusal kaynaklarla tamamlayıcılık esas alınacaktır. Kalkınma ajanslarının, AB fonlarının kullanımındaki etkinliği artırılacak, bu doğrultuda, ajansların kurumsal kapasiteleri geliştirilecek ve bölgelerinde AB fonlarının kullanımında aracı kurum rolü üstlenmelerine yönelik hazırlık çalışmaları yürütülecektir.

IPA’nın Bölgesel Kalkınma ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi bileşenleri altında uygulanan operasyonel programlar kapsamında finanse edilecek projelerin izlenmesine yönelik kurulan IMIS’e yönelik bakım, iyileştirme ve eğitim faaliyetlerine devam edilecektir.

AB’nin STA imzaladığı ülkelerle STA imzalanması için gerekli çalışmalar yapılacak ve AB’nin imzalamayı öngördüğü STA’ların ülkemize ekonomik bir maliyet oluşturmaması için AB nezdinde gerekli girişimler sürdürülecektir.

İSEDAK Stratejisinde tanımlanan işbirliği alanlarında oluşturulan çalışma gruplarında ülkemizin tecrübesinin doğru ve etkin bir biçimde aktarılmasını teminen ilgili milli kurum ve kuruluşlarla etkin koordinasyon sürdürülecektir.

Üye ülkelerin işbirliği çabalarına aktif katılımına ve kurumsal ve insani kapasitelerini geliştirmelerine hizmet edecek İSEDAK Proje Döngüsü Yönetimi kapsamında üye ülkelerin ve ilgili İİT Kuruluşlarının çok taraflı işbirliği projelerine ülkemiz tarafından mali destek sağlanacaktır.

İİT üyesi ülkelerle ekonomik ve ticari işbirliğini geliştirmeye yönelik mevcut proje ve programların başarılı bir biçimde uygulanması için çalışmalara devam edilecektir. Bu doğrultuda üye ülkeler, İİT’nin ilgili kuruluşları ve Türkiye’deki ilgili kurum ve kuruluşlarla etkin koordinasyon sürdürülecektir.

İİT Üyesi Ülkeler Arasında Tercihli Ticaret Sisteminin (TPS-OIC) yürürlüğe konulması için ilgili ülkeler tarafından taviz listelerinin Ticaret Müzakereleri Komitesine iletilmesi ve uygulamaya dönük gerekli hazırlıkların tamamlanmasına ilişkin çalışmalar sürdürülecektir.

İİT üyesi ülkelerde standartların geliştirilmesi konusunda, SMIIC’in çalışmalarına destek verilecektir. Bunun yanı sıra, mali işbirliği konusunda menkul kıymetler borsaları, merkez bankaları ve sermaye piyasaları düzenleme kurumları arasındaki işbirliği çalışmalarına hız verilecektir.

EİT’nin daha etkin, dinamik ve görünürlüğü yüksek bir teşkilat haline getirilmesi amacına dönük çalışmalar sürdürülecektir. EİT Bölgesinde bölge içi ticaretin artırılması için tarife ve tarife dışı engellerin azaltılmasına, ulaştırmanın ve taşımacılığın kolaylaştırılmasına dönük çabalar artırılacaktır.

EİT Akil Adamlar Grubunun önerilerinin hayata geçirilmesine dönük çalışmalara aktif destek verilecektir.

Ülkemizde kurulan ve faaliyetlerine başlayan EİT Bölgesel Gıda Güvenliği Programı Bölgesel Koordinasyon Merkezi’nin çalışmalarına hız verilecektir.

Ayrıca, EİT kapsamında özel sektör işbirliğinin güçlendirilmesine ve güvenli ve sürdürülebilir bir işbirliği altyapısının kurulması için mevcut projelerin etkin bir şekilde uygulanmasına yönelik çalışmalara devam edilecektir.

KEİ’yi proje üreten bir örgüte dönüştürmek amacıyla oluşturulan Proje Geliştirme Fonuna destek verilmeye devam edilecek ve bu çerçevede KOSGEB’in bölgedeki etkinliği artırılacaktır.

KEİ ülkeleri ile ilişkilerimizde özel sektöre önem verilecek ve ulaştırma alanındaki mevcut projelerin uygulanmasına ivme kazandırılacaktır.

KEİ üyesi ülkeler arasında mesleki ve teknik eğitim sistemlerinin geliştirilmesi, vergi politikası uygulamaları, kaçakçılık ve insan ticareti gibi sınır aşan suçlarla mücadele, bitki genetik kaynaklarını koruma ve depolama, gıda güvenliği ve güvenilirliğini sağlama, balıkçılık politika ve uygulamalarının geliştirilmesi konularıyla sağlık, posta hizmetleri, sivil havacılık ve sahil güvenlik alanlarında işbirliğinin güçlendirilmesi hususlarında çalışmalar sürdürülecektir.

Türkiye, D-8 kapsamındaki işbirliği çalışmalarını desteklemeye devam edecektir. Bu kapsamda, “D-8 Üyesi Ülkeler Arasında Tercihli Ticaret Anlaşması”nın fiilen yürürlüğe girmesine yönelik çalışmalar sürdürülecektir.

D-8 üye ülkelerinde KOBİ’lerin geliştirilmesine yönelik “Yeşil Büyüme için Yeşil KOBİ’ler” konusundaki çalışmalar sürdürülecektir.

c) Politika ve Tedbirler

Politika/Tedbir	Sorumlu /İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Bölge ülkeleriyle hizmet ticareti ve yatırımlara ilişkin hükümler de içeren STA’lar yapılmasına dönük çalışmalar hızlandırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1099)
Bölge ülkeleriyle hizmet ticareti ve yatırımlara ilişkin hükümler de içeren STA’lar yapılmasına dönük gerekli analizler tamamlanacaktır.	Ekonomi Bakanlığı (S), Avrupa Birliği Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı	Aralık Sonu	İlgili paydaşlarla koordinasyon halinde Bölge ülkeleriyle hizmet ticareti ve yatırımlara ilişkin hükümler de içeren STA’lar imzalanmasına dönük gerekli analizler tamamlanacaktır.
Komşu ve bölge ülkeleriyle ticaret ve yatırım potansiyelini değerlendirebilmek maksadıyla özel ekonomik işbirliği yöntemleri olan ortak ve/veya nitelikli sanayi bölgeleri, ortak ekonomik alan gibi işbirliği mekanizmaları geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1100)
Komşu ve bölge ülkeleriyle ticaret ve yatırım potansiyelini değerlendirebilmek maksadıyla özel ekonomik işbirliği yöntemleri olan ortak ve/veya nitelikli sanayi bölgeleri, ortak ekonomik alan gibi işbirliği mekanizmaları geliştirilmesine dönük gerekli çalışmalar başlatılacaktır.	Ekonomi Bakanlığı (S), Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Başbakanlık Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı	Aralık Sonu	İlgili paydaşlarla koordinasyon içerisinde geliştirilecek işbirliği mekanizmaları belirlenecektir.
Komşu ülkelerle çok yönlü ilişkileri geliştirmek ve sinerjiyi artırmak amacıyla, şehirler ve bölgeler arası işbirliği programları uygulaması güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.1101)
Komşu ülkelerle şehirler ve bölgeler arası işbirliği programlarının uygulama mekanizması gözden geçirilerek mevzuat düzenleme çalışmaları tamamlanacaktır.	Kalkınma Bakanlığı (S), Dışişleri Bakanlığı, TİKA Başkanlığı, İlgili Diğer Kuruluşlar	Aralık Sonu	Komşu ülkelerle ekonomik ve ticari ilişkileri geliştirmek üzere yürütülen işbirliği programlarının uygulamasında karşılaşılan sorunlar ışığında ilgili mevzuat düzenleme çalışmaları tamamlanacaktır.
İSEDAK daha etkin hale getirilecek, bu çerçevede önümüzdeki dönem çalışmalara yön verecek İSEDAK Stratejisi, oluşturulan çalışma gruplarının da katkısıyla güçlü bir şekilde hayata geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.1103)
İSEDAK sekreterya hizmetlerinin geliştirilmesi, üye ülkeler arası işbirliğinin ve üye ülkelerde beşeri ve kurumsal kapasitenin arttırılmasına yönelik yürütülen çalışmaların finansmanına ilişkin usul ve esaslar hazırlanacaktır.	Kalkınma Bakanlığı (S), Maliye Bakanlığı, İlgili Diğer Kurum ve Kuruluşlar	Aralık Sonu	İSEDAK sekreterya hizmetlerinin geliştirilmesi ve İSEDAK stratejisinin öngördüğü işbirliği alanlarında kurulan çalışma gruplarına dönük hazırlanan analitik çalışmalar, düzenlenecek eğitim programları, çalışma ziyaretleri vb. faaliyetlerin finansmanına ilişkin usul ve esaslar hazırlanacaktır.
İSEDAK bünyesinde somut uygulamalara ve daha etkin bir işbirliğine zemin hazırlamak için tasarlanan proje destek sistemi başlatılacak, üye ülkelerin proje tekliflerine teknik ve mali destek sağlayacak programlar uygulamaya geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.1104)
İSEDAK proje döngüsü yönetimi mekanizması kapsamında kabul edilen projelerin finansmanına ilişkin usul ve esaslar hazırlanacaktır.	Kalkınma Bakanlığı (S), Dışişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bankası, İlgili Diğer Kurum ve Kuruluşlar	Aralık Sonu	Üye ülkelere teknik ve mali destek sağlamak amacıyla geliştirilen ve 2013 yılı Eylül ayında ilk proje çağrısına çıkılan ve üye ülkeler ile ilgili İİT kuruluşlarından gelen projelerden İSEDAK stratejisinin hedefleriyle uyumlu ve çok taraflı işbirliğine hizmet edenlere finansal destek sağlanacaktır. Bu çerçevede gerekli usul ve esaslar hazırlanacaktır.