BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

2.2.1.10. Kültür ve Sanat

a) Mevcut Durum

Türk kültür, sanat ve edebiyatının yurt dışında tanıtılması ve Türkçenin yazı dili birikiminin dünya dillerine kazandırılması amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2005 yılından bu yana yürütülen Türk Edebiyatının Dışa Açılımı (TEDA) Projesi kapsamında desteklenen eser sayısı 2013 yılı itibarıyla 1.333’e ulaşmış ve bunlardan 1.020’si çeşitli dillere çevrilerek yayımlanmıştır.

Ortak tarihi geçmişimiz olan ülkeler başta olmak üzere dünya ülkeleriyle kültürel ilişkilerimizin geliştirilmesine yönelik önemli adımlar atılmıştır. Bu kapsamda, TİKA’nın koordinasyonunda faaliyet gösterecek olan Yurt Dışındaki Kültür Varlıkları Eşgüdüm ve Yönlendirme Kurulu oluşturulmuştur. Bunun yanı sıra 2013 yılında Yunus Emre Vakfının faaliyet gösterdiği ülke sayısı 18’e yükselmiştir.

2012 yılında uzun metrajlı film, kısa film, belgesel, senaryo vb. yapımlar için toplam 12,4 milyon TL destek sağlanmıştır. 2012 yılında 61 yerli film vizyona girmiştir. Bununla birlikte Türk Sinemasının dünyada tanınan bir marka haline gelmesi için ödül-destek mekanizmalarının ve altyapı unsurlarının geliştirilmesine yönelik çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır.

Sahne sanatlarına yönelik destekler devam etmektedir. Bu kapsamda özellikle özel tiyatrolar ve belediye tiyatrolarına ilişkin önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Özel tiyatrolar ve belediye tiyatrolarının sayısı 2013-2014 sezonu itibarıyla 478’e ulaşmıştır. Özel tiyatrolara verilen destek miktarı 2011-2012 sezonunda 3,5 milyon TL iken, 2012-2013 sezonunda bu miktar 4 milyon TL’ye ulaşmıştır. Aynı sezonda destek verilen özel tiyatro sayısı da artarak 162’den 178’e yükselmiştir. Sahne sayısı ve verilen desteklerin artışına paralel olarak seyirci sayılarında da artış gözlenmektedir. Bununla birlikte, özel tiyatrolara verilen destek miktarının artırılması ve devlet tiyatroları tarafından sahneye konan yerli oyunların sayısının artırılması ihtiyacı devam etmektedir.

5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu kültür alanında kamu-özel sektör işbirliği adına önemli bir açılım sağlamış olmakla birlikte, bu alanda sponsorluk uygulaması, henüz istenen seviyeye ulaşamamıştır. Bununla birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığı ile çeşitli özel sektör kuruluşları arasında imzalanan protokollerle 2 adet müze yapımı ve İstanbul AKM onarımının önemli bir kısmının özel sektör kuruluşlarınca karşılanması karara bağlanmıştır. Bu ve benzeri gelişmeler, kültür-sanat faaliyetleri alanındaki sponsorluğun önümüzdeki yıllarda artarak devam etmesine yönelik güçlü bir beklenti oluşturmaktadır. Bu itibarla, kültür ve sanat faaliyetlerine sponsor olmayı özendirici, tanıtıcı ve kolaylaştırıcı çalışmaların önümüzdeki dönemde de devam etmesi önemli görülmektedir.

Kültürel hayatın canlandırılması ve kültürel faaliyetlerin ülkenin bütününe yaygınlaştırılması amacıyla, yerel nitelikteki kültür hizmetlerinin yerel yönetimlere devredilmesi ve kültür alanında kamu-özel sektör işbirliğinin güçlendirilerek geliştirilmesi önem arz etmektedir. Bu bağlamda devletin kültür ve sanat alanındaki hizmet sunum rolünün bu alanı düzenleyen ve destekleyen bir yapıya dönüştürülmesi önemli görülmektedir.

Sinema, sahne sanatları ve diğer ilgili alanlarda yaşanan gelişmelere rağmen kültürel ve sanatsal faaliyetlere katılımın bir yaşam alışkanlığı olarak geliştirilmesiyle özellikle çocuklar ve gençlere okuma kültürünün kazandırılmasına yönelik tedbir ve mekanizmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Uluslararası kültür istatistiklerinde ve raporlarında, ülkemize ait ilgili göstergeler, veri eksikliği nedeniyle sunulamamaktadır. Bu konudaki eksikliği gidermek ve politika yapıcılara analiz imkânı verecek verileri temin etmek amacıyla kültür alanına ilişkin toplanan istatistikler yöntem ve kapsam itibarıyla gözden geçirilerek gerekli güncellemelerin yapılması önem arz etmektedir.

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kullanıcılarla etkileşime imkân veren Türkiye Kültür Portalı oluşturulması çalışmalarına devam edilmekte olup portal test yayınına başlamıştır. Fakat, Kültür Portalı kapsamında yürütülen faaliyetlerin hızlandırılmasına, portalın içeriğinin nitelik ve nicelik olarak geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Toplumsal diyaloğun, dayanışmanın ve hoşgörü kültürünün tesis edilmesi, günümüz toplumunun en önemli ihtiyaçlarındandır. Ancak ilişkilerin fiziki ortamlardan sosyal ağlara kaydığı bir dünyada bunu temin etmek giderek zorlaşmaktadır. Bu konuda, ilgili kamu kurumlarının, STK’ların, akademisyen ve aydınların katılımlarının sağlanacağı çok paydaşlı bir Kültür Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanması önem arz etmektedir.

Yoğun göç ve çarpık kentleşmenin oluşturduğu sorunlar, toplumsal bütünlüğü ve uyumu zedeleyici ortamlar oluşturmaktadır. Bu kapsamda, yerel yönetimler ve STK’ların toplumsal dayanışma, yardımlaşma ve bir arada yaşama kültürünü geliştirecek faaliyetlere ağırlık vermeleri gerekmektedir. Kültürümüzde önemli yer teşkil eden vakıflar, geçmişte toplumsal kalkınmaya çok güçlü etki yaparken, günümüzde bu fonksiyonu yeterince ifa edememektedir. Genel anlamıyla STK’ların, özelde ise vakıfların, kültürel ve sosyal politikalar alanında katma değer oluşturma potansiyelleri oldukça yüksektir. Bu bağlamda vakıfların toplumsal kalkınmaya daha fazla katkı vermelerini sağlayacak önlemler alınmasında fayda mülahaza edilmektedir.

b) Amaç ve Hedefler

Kültürel zenginlik ve çeşitliliğin korunup geliştirilerek gelecek nesillere aktarılması, kültür ve sanat faaliyetlerinin yaygınlaştırılması ile milli kültür ve ortak değerler etrafında toplumsal bütünlüğün ve dayanışmanın güçlendirilmesi temel amaçtır.

c) Politika ve Tedbirler

Politika/Tedbirler	Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar		Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Kültürel ve sanatsal faaliyetlere katılımın bir yaşam alışkanlığı olarak gelişmesi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.295)
Kültürel Faaliyetlere Katılım ve Ayrılan Zaman Araştırması güncellenecektir.	TÜİK (S), Kültür ve Turizm Bakanlığı, MEB, Üniversiteler	Aralık Sonu		Uluslararası çalışmalara uygun olacak şekilde, toplumun kültür ve sanat faaliyetlerine katılımını ve okuma alışkanlığını ölçmeye yönelik olarak en son 2006 yılında yapılan araştırma güncellenecektir.
Yurt içi ve yurt dışındaki kültür mirasımız, toplumun kültür, tarih ve estetik bilincini geliştirecek, kültür turizmine katkı sağlayacak ve afet riskini dikkate alacak şekilde korunacaktır. (Kalkınma Planı p.304)
Yurt içi ve yurt dışında kültürel mirasımızı korumaya yönelik restorasyon faaliyetlerinin sayısı artırılacaktır.	Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), MEB, TİKA, Diyanet İşleri Başkanlığı, Yunus Emre Vakfı, Devlet Arş. Genel Md., Vakıflar Gn. Md., Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, TÜBA, Üniversiteler, Yerel Yönetimler, STK’lar	Aralık Sonu		Yurt içindeki ve yurt dışındaki tarihi eserlerimiz ve kültürel mirasımızın aslına uygun olarak korunması sağlanacak, yurt dışında restorasyonuna başlanan tarihi eserlerimiz öncelikli olarak tamamlanacaktır.
Yazma eserlerin korunması ve içeriklerinin incelenmesine yönelik faaliyetler artırılacaktır.	Yazma Eserler Başkanlığı (S), TÜBA, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı, Türk Tarih Kurumu	Aralık Sonu		Yazma eserlerin restorasyonu, tıpkıbasımı ve transkripsiyonu yapılacak, dijital ortama aktarma çalışmalarına devam edilecektir. Yazma eserlerden 100 temel Türk Bilim Klasiğinin tıpkıbasımı, transkripsiyonu, başka dillerde olanlarının tercümesi yapılacak ve muhtevasına ilişkin araştırmalar yürütülecektir.
Kültür Envanterinin çıkarılması ve dijitalleştirilmesi tamamlanacaktır.	Vakıflar Gn. Müdürlüğü (S), Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), Dışişleri Bakanlığı, TİKA, Türk Tarih Kurumu,	Aralık Sonu		Taşınmaz Ulusal Envanter Sistemi (TUES) ve Müzeler Ulusal Envanter Sistemi (MUES) projesi hayata geçirilecektir. Halk Kültürü Araştırmaları arşivi dijital ortama aktarılacak, arşivde fiziki mekân düzenlemesi yapılacaktır. Afet riskine duyarlı kültür mirası tespit edilecek ve öncelikli olarak koruma altına alınacaktır.
Türk sinemasının dünyada tanınan bir marka haline gelmesini sağlayacak yapımlar yaygınlaştırılacak ve sektörün ihracata katkısı artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.302)
Sinema-film endüstrisine yönelik strateji belgesi hazırlanacaktır.	Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), Ekonomi Bakanlığı, TRT, Özel Sektör, Meslek Odaları, Üniversiteler, YÖK	Aralık Sonu		Sinema, belgesel, dizi-film alanındaki gelişmenin desteklenmesi için altyapı unsurlarının kurulması, eğitim vb. konuları bütüncül olarak ele alan bir strateji belgesi hazırlanacaktır.
Tarihimizin önemli şahsiyetleri, olayları, masal kahramanları ve kültürel zenginlik unsurlarımız belgesel, dizi ve çizgi filmlere dönüştürülecektir. (Kalkınma Planı p.300)
TRT’nin çocuklara yönelik yapımlarında kültürel unsurlarımızı ve tarihi olayları işleyen programların sayısı artırılacaktır.	TRT(S), Kültür ve Turizm Bakanlığı RTÜK, Üniversiteler, Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu		Aralık Sonu	Çizgi film, belgesel ve film gibi yapımların içeriklerinde tarihi olaylara, şahsiyetlere ve milli kültür öğelerimize daha fazla yer verilecektir. Ayrıca bu yapımların çocukların zihinsel, bedensel ve dil becerilerini destekleyecek şekilde hazırlanması sağlanacaktır.
Görsel, işitsel ve sahne sanatları başta olmak üzere kültürel ve sanatsal faaliyetlerin gelişiminde ve sunumunda mahalli idarelerin, özel ve sivil girişimlerin rolü artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.299)
Kültürel tesis ve faaliyetler kademeli olarak yerel yönetimlere devredilecektir.	Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), Yerel Yönetimler, üniversiteler, STK’lar	Aralık Sonu		Kütüphane ve kültür merkezi gibi yapıların, yerel yönetimler ile üniversitelere devredilmesi sağlanacaktır.
Sahne sanatları alanında özel girişimlere verilecek desteklere yönelik objektif göstergeler geliştirilecek ve bu kapsamda destekler artırılacaktır.	Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), Yerel Yönetimler, STK’lar	Aralık Sonu		Özel tiyatrolara verilen desteklere yönelik objektif göstergeler içeren bir mekanizma geliştirilecek ve bu kapsamda destekler artırılacaktır.
Türkçe sahne sanatları oyun repertuarı zenginleştirilecektir.	Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü (S), Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü	Aralık Sonu		Sahne sanatlarının gelişimi için Türkçe telif eserlerin nitelik ve nicelik olarak zenginleşmesi sağlanacaktır. Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü tarafından Türkçe Telif Eser Destek Projesi hayata geçirilecektir.
Okuma kültürü yaygınlaştırılacak, çocukların erken yaşlarda kültür ve sanat eğitimi almaları sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.308)
İlköğretim okullarının fiziki yapısında kütüphanelere yönelik düzenlemeler yapılacaktır.	MEB (S), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yerel Yönetimler, STK’lar	Aralık Sonu		İlköğretim okullarında 200 adet Z-Kütüphane kurulacaktır. Bu konuda yerel yönetimler ve STK’larla işbirliği yapılacaktır.
Çocuk kütüphaneleri öncelikli olmak üzere 50 adet halk kütüphanesinin rehabilitasyonu tamamlanacaktır.	Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), MEB, Yerel Yönetimler, STK’lar	Aralık Sonu		Çocuk kütüphaneleri öncelikli olmak üzere 50 adet halk kütüphanesinin rehabilitasyonu tamamlanacaktır.
Türkçe’deki bozulma ve yabancılaşmanın önüne geçmek amacıyla bilim, eğitim, öğretim ve yayın kuruluşları başta olmak üzere, hayatın tüm alanlarında Türkçe’nin doğru ve etkin kullanımı sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.306)
Etimolojik sözlük hazırlanmasına yönelik çalışmalara başlanacaktır.	Türk Dil Kurumu (S)	Aralık Sonu		Etimolojik sözlük hazırlanmasına yönelik çalışmalara başlanacaktır.
Türk işaret dilinin oluşturulması, sözlüğünün ve dil bilgisinin hazırlanması sağlanacaktır.	Türk Dil Kurumu (S)	Aralık Sonu		Türk işaret dilinin oluşturulması, sözlüğünün ve dil bilgisinin hazırlanması sağlanacaktır.
Türk Dil Kurumu ödülleri tekrar hayata geçirilecektir.	Türk Dil Kurumu (S)	Aralık Sonu		Türk Dil Kurumu ödülleri tekrar hayata geçirilecektir.
Türkçe’nin dünyada tanınan ve daha fazla konuşulan bir dil olmasına yönelik çalışmalar desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.307)
Türk kültürünü ve dilini tanıtmak ve yaygınlaştırmak amacıyla faaliyet gösteren kurum ve STK’lara verilen destekler artırılacaktır.	Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), Dışişleri Bakanlığı, Yunus Emre Enstitüsü, Türk Dil Kurumu, TİKA, Üniversiteler, STK’lar	Aralık Sonu		Yunus Emre Vakfı tarafından açılan enstitülerin sayısının arttırılması ve faaliyetlerinin çeşitlendirilmesi için mali destek sağlanacaktır. Uzaktan Türkçe Öğretimi Müfredatı Projesi tamamlanacaktır. Seyahat, turizm, ticaret gibi farklı alanlara yönelik Türkçe öğretim materyali hazırlanacaktır.
Ortak tarihi geçmişimiz olan ülkeler başta olmak üzere dünya ülkeleriyle kültürel ilişkilerimiz geliştirilecek, kültür endüstrisinin milli gelir, ihracat ve ülke tanıtımına katkısı artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.296)
Yakın coğrafyamızdaki ülkeler başta olmak üzere, ortak tarihi geçmişimiz olan ülkelere yönelik faaliyetlerin kapsamı geliştirilecektir.	Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), TİKA, Yunus Emre Vakfı, Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü, Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü, TRT	Aralık Sonu		Yurt Dışındaki Kültür Varlıkları Eşgüdüm ve Yönlendirme Kurulunca hazırlanan Strateji ve Eylem Planının kapsamı, somut olmayan kültür mirası öğelerini de içerecek şekilde geliştirilecektir. Yunus Emre Kültür Merkezlerinde, geleneksel el sanatlarımızın eğitiminin verilmesine yönelik projeler yaygınlaştırılacaktır.
Kültür istatistiklerinin uluslararası standartlara uyumlu hale getirilmesi çalışmalarına başlanacaktır.	TÜİK (S), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Üniversiteler, STK’lar	Aralık Sonu		Kültür istatistiklerinin yöntem, kapsam ve içerik itibarıyla gözden geçirilerek uluslararası standartlara göre güncellemelerinin yapılmasına başlanacaktır.