BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

2.2.2.9. Yatırım Politikaları

2.2.2.9.1. Kamu Yatırımları

a) Amaç

Kamu yatırımlarının büyümeye, özel kesim yatırımlarını desteklemeye, bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmaya, istihdamı ve ülke refahını artırmaya katkısının azami seviyeye çıkarılması temel amaçtır.

Program dönemi sonunda kamu sabit sermaye yatırımlarının GSYH içerisindeki payının yüzde 4,4’e, sermaye giderlerinin Merkezi Yönetim Bütçesi içerisindeki payının ise yüzde 8,4’e çıkarılması hedeflenmektedir.

2014 yılı KÖİ uygulamalarına ilişkin temel amaç, KÖİ sisteminin uluslararası standartlarla uyumunu sağlamak ve etkinliğini artırmaktır. Bu kapsamda KÖİ projelerinin yönetilmesi esas alınarak, kurumlar arası koordinasyonun ve işbirliğinin geliştirilmesine önem verilecektir.

b) Politika ve Tedbirler

Politika /Tedbir	Sorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
KÖİ politika ve uygulamalarının koordinasyonu güçlendirilecek, projelerin bütçe üzerindeki risk ve etkilerini ölçebilecek etkin bir izleme ve değerlendirme sistemi oluşturulacaktır.(Kalkınma Planı p.595)
KÖİ projelerinin etkin bir biçimde takibini sağlamak amacıyla kurulan izleme-değerlendirme sistemi geliştirilecektir.	Kalkınma Bakanlığı (S), Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı	Aralık Sonu	Kamu tarafından verilen taahhütlerin sayısallaştırılarak risk analizinin yapılmasından Hazine Müsteşarlığı, KÖİ projelerinde uygulanan doğrudan ve/veya dolaylı yükümlülükleri bütçe sistemi içine alacak çalışmalardan Maliye Bakanlığı, izleme ve değerlendirme faaliyetlerinin bütüncül olarak koordine edilmesinden ise Kalkınma Bakanlığı sorumlu olacaktır.
Kamu yatırım projelerinin planlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi süreci güçlendirilecek, bu kapsamda kamu kurum ve kuruluşlarının kapasiteleri geliştirilecektir.(Kalkınma Planı p.596)
KÖİ projelerinde hazırlık ve işletme dönemleri dâhil tüm süreçlerin daha nitelikli hale getirebilmesi amacıyla KÖİ ile ilgili tüm kuruluşlarda kapasite geliştirme projesi uygulanacaktır.	Kalkınma Bakanlığı (S), Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı	Aralık Sonu	KÖİ alanında faaliyet gösteren kamu kurumlarında kapasite geliştirme çalışmalarına devam edilecektir.

2.2.2.9.2. Özel Kesim Yatırımları

a) Mevcut Durum

Özel kesim sermaye birikimi geçmiş dönemde Türkiye ekonomisinde büyümenin en önemli kaynağı olmuştur. 2007-2012 döneminde küresel krizin de etkisiyle reel olarak yıllık ortalama yüzde 3,8 artış gösteren özel sektör sabit sermaye yatırımlarının GSYH içerisindeki payı 2006 yılında yüzde 18,9, 2012 yılında ise yüzde 16,3 olarak gerçekleşmiştir.

2012 yılında büyümeye katkı tamamen sermaye stoku ve yüksek oranda artış gösteren istihdamdan gelmiştir. Önemli oranda gerileyen toplam faktör verimliliği (TFV) büyümeye negatif katkı yapmıştır. 2013 yılında da 2012 yılına benzer bir yapının oluşacağı ve büyümenin temel belirleyicilerinin istihdam ve artan kapasite kullanım oranının etkisiyle sermaye stoku olacağı öngörülmektedir. 2013 yılında sermaye stokunun ve istihdamın büyümeye katkılarının sırasıyla yüzde 69 ve yüzde 56,4 olacağı tahmin edilmektedir. TFV’nin ise negatif yöndeki katkısının bir önceki yıla göre azalarak yüzde 25,4 olması beklenmektedir.

2009 yılında tamamen yenilenerek kapsamı önemli ölçüde genişletilen, 2012 yılında tekrar revize edilen yeni yatırım teşvik sistemiyle özel sektör yatırımlarının artırılması amaçlanmaktadır. Yeni yatırım teşvik sistemine ilişkin 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar bazı değişiklikler yapılarak uygulanmaya devam edilmektedir. Bu değişiklikler kapsamında, okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise eğitim yatırımları, desteklenen AR-GE projeleri neticesinde geliştirilen ürünlerin veya parçaların üretimine yönelik yatırımlar, otomotiv sanayiinde 300 milyon TL’nin üzerinde ana sanayi yatırımları, 75 milyon TL’nin üzerinde motor yatırımları, 20 milyon TL’nin üzerinde motor aksamları, aktarma organları/aksamları ve otomotiv elektroniğine yönelik yatırımlar ile Maden Kanununun 2’nci maddesinin 4-b grubunda yer alan madenlerin girdi olarak kullanıldığı elektrik üretimi yatırımlarının bölge ayrımı yapılmaksızın 5. Bölge teşviklerinden yararlanabilmesi sağlanmıştır. Kömür istihracına yönelik yatırımların tamamı teşvik kapsamına alınırken, doğalgaza dayalı elektrik üretim yatırımları kapsamdan çıkarılmıştır. Ayrıca, 6. Bölgede yapılacak yatırımlar için sigorta primi işveren hissesi desteği miktarının yatırım tutarına bağlı üst sınırı kaldırılmıştır.

Yatırım eğiliminin bir göstergesi olarak nitelendirilebilecek yatırım teşvik belgesi talebinin genel olarak 2013 yılında artmakta olduğu görülmektedir. Düzenlenen yatırım teşvik belgesi sayısı, 2013 yılı Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 25,3 artarak, 3.370 adet olmuştur. Bu belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı aynı dönemde yüzde 70 artarak 50,6 milyar TL,  öngörülen istihdam ise yine aynı dönemde yüzde 44,8 artarak 121.235 kişi olmuştur. Öngörülen sabit yatırım tutarındaki artışta yerli sermayeli firmalar ve imalat sanayii etkili olurken, öngörülen istihdamda yerli sermayeli firmalar ve hizmetler sektörü etkili olmuştur. Ayrıca, bölgesel nitelikteki yatırımlara ilişkin düzenlenen teşvik belgelerinde kayda değer oranda artış görülmüştür. 2012 yılından itibaren uygulanmaya başlanan stratejik sektörlere yönelik teşvik kapsamında aynı dönemde 6 adet belge düzenlenirken bu kapsamda bugüne kadar 8 adet teşvik belgesi verilmiştir.

TABLO II: - 2013 Yılı Ocak-Ağustos Dönemi Yatırım Teşvik Belgelerine İlişkin Veriler

	Yerli	Yabancı	Toplam
Belge Adedi	3 200	170	3 370
Öngörülen Sabit Yatırım Tutarı (milyon TL)	42 619	7 977	50 596
Öngörülen İstihdam (Kişi)	114 005	7 230	121 235
	Madencilik	İmalat San.	Enerji	Hizmetler
Belge Adedi	198	2 107	128	937
Öngörülen Sabit Yatırım Tutarı (milyon TL)	5 098	21 107	13 019	11 371
Öngörülen İstihdam (Kişi)	7 735	63 941	2 529	47 030
	Bölgesel	Büyük Ölçekli	Genel	Stratejik Yat.
Belge Adedi	1 913	11	1 440	6
Öngörülen Sabit Yatırım Tutarı (milyon TL)	23 816	1 548	22 581	2 651
Öngörülen İstihdam (Kişi)	84 209	786	35 547	693

Devlet desteği veren kuruluşlardan veri toplanması, saklanması, raporlanması ve izlenmesini sağlamak amacıyla yürütülen çalışmalara devam edilmiştir.

Ülkemizde yatırımın başlangıcından işletmeye geçiş dönemine kadar, özellikle izin, onay, lisanslar, yatırım yeri temini, mevzuat ve hukuki süreçlerin iyileştirilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu amaçla, yatırım ortamının iyileştirilmesi ile ilgili olarak Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu (YOİKK) çalışmaları başta olmak üzere birçok önemli çalışma yürütülmektedir. YOİKK bünyesinde farklı sorun alanlarına yönelik olarak kurulan 10 Teknik Komite 2013-2014 döneminde uygulanması öngörülen Eylem Planlarını 17/07/2013 tarihinde kamuoyuna duyurmuştur. Ayrıca bu kapsamdaki bazı eylemler Ekim ayında yapılan Ekonomi Koordinasyon Kurulu toplantısında ele alınarak süreç hızlandırılmıştır.

10. Kalkınma Planı kapsamında, iş ve yatırım ortamının öncelikli sorunlarına odaklanılarak, yatırımcının karşılaştığı belirsizliklerin giderilmesi ve sorunların hızla çözülmesi, bunun için mevcut mekanizmaların iyileştirilerek yatırımların artırılması amacıyla tasarlanmış olan İş ve Yatırım Ortamının Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı’nın 2014 yılı içerisinde Yüksek Planlama Kurulu tarafından onaylanması ve uygulamaya başlanması planlanmaktadır.

Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı koordinasyonunda hazırlanan Yatırım Destek ve Tanıtım Stratejileri ve Eylem Planları (2014-2015) onay aşamasındadır. Söz konusu Strateji ve Eylem Planlarıyla yatırımların her aşamada Tek Durak Ofis mantığıyla desteklenmesi, Türkiye’nin yatırım ortamının ve potansiyelinin küresel ölçekte genel, sektör ve proje düzeyinde tanıtımının gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, iş ve yatırım ortamıyla ilgili olarak tespit edilmiş öncelikli sorunların hızla çözümüne yönelik bir çalışma da Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı koordinasyonunda yürütülmektedir.

2013 yılı içerisinde yatırımcıların faaliyetlerini kolaylaştıran bazı düzenlemeler yapılmıştır. İlk olarak, hukuki uyuşmazlıklarda arabuluculuk müessesesi ve alternatif çözüm yollarının geliştirilmesi amacıyla oluşturulan Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği 26/01/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

11/04/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu gereğince çalışma ve ikamet izinleri birleştirilmiştir. Böylece çalışma izinlerinin verilmesinin ardından çalışanların hızla faaliyette bulunmalarının önü açılmaktadır. Kanun, Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe girecektir.

İş ortamına ilişkin düzenlemelerin ve bunların uygulamalarının ölçülmesi ve ülkeler arası karşılaştırmaların yapılması amacıyla yıllık olarak Dünya Bankasınca hazırlanan İş Yapma Kolaylığı Raporunda Türkiye genel sıralamada, revize edilmiş verilere göre, 189 ülke arasında 2012 yılında bulunduğu 72. sıradan 2013 yılında 69. sıraya yükselmiştir.

Rapora göre ülkemiz, 2013 yılı itibarıyla 10 başlık altında yer alan 40 göstergeden 14’ünde OECD ortalamasına göre daha iyi, 24 göstergede ise daha olumsuz bir performans seviyesinde olup 2 göstergede ise eşit konumdadır. Bir önceki yıla göre değerlendirildiğinde ise ülkemiz 40 göstergeden 12 gösterge itibarıyla ilerleme göstermiş, 21 gösterge itibarıyla aynı seviyede kalmış ve 7 gösterge itibarıyla ise gerilemiştir.

Ülkemizin OECD ortalamalarına göre daha olumsuz durumda olduğu göstergelerin sayısının fazla olması göz önünde bulundurulduğunda, gerçekleştirilecek çalışmalarda önceliğin bu alanlara verilmesi, geçmiş yıllarda iyi gelişme performansı gösterilmiş olanlarında ise performansın muhafaza edilmesi gerekmektedir.

Tüm alt göstergelerinde OECD ortalamalarından daha olumsuz durumda olduğumuz İflasın Çözümlenmesi ve İnşaat İzinleri ile genelinde gerisinde olduğumuz Dış Ticaret İşlemleri alanlarında iyileştirme yapıldığı takdirde bu göstergeler,genel ülke sıralamasında ülkemizi ilerletebilme potansiyeline sahiptir. Bu alanlar arasında özellikle İnşaat İzinleri alanında ülkemizin tüm alt göstergeler itibarıyla ciddi ilerleme kaydetmiş olması dikkat çekicidir. Ayrıca, tüm alt göstergelerinde önemli iyileşme sağladığımız ve bazı göstergelerinde OECD ortalamalarına göre daha iyi olduğumuz İşyeri Açma alanında ticaret odası kaydı işlemlerinden ve noter ücretlerinden kaynaklanan toplam işlem maliyeti gibi alt göstergelerde sağlanacak iyileşmeler genel sıralamamızda önemli oranda ilerleme sağlayacaktır.

b) Amaç ve Hedefler

Yatırım ortamının daha cazip hale getirilmesi ve yatırımların özendirilmesi yoluyla yüksek büyüme için gerekli özel kesim yatırımlarının artırılması temel amaçtır.

Yatırım teşvik uygulamalarının amacı katma değer ve Ar-Ge içeriği yüksek yatırım, ihracat ve üretim yanında istihdamı artırmak, uluslararası rekabet gücünü geliştirmek ve bölgesel potansiyellerin ekonomiye kazandırılmasını sağlamaktır.

c) Politika ve Tedbirler

Politika/Tedbir	Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelikli alanlarda üretim ve ihracat kapasitesini artıran uluslararası doğrudan yatırımlar, ithal girdilerde, stratejik ürün ve sektörlerde yerlileştirmeyi özendirici bir şekilde desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.611) Öncelikli uluslararası doğrudan yatırım alanları belirlemeye yönelik strateji çalışmaları yürütülecektir. (Kalkınma Planı p.612)
Doğrudan yabancı yatırımların ülkemize çekilmesini teminen potansiyel yatırımcılarla görüşmeler yapılarak ihtiyaçlar doğrultusunda yasal ve idari çalışmalar gerçekleştirilecektir.	Ekonomi Bakanlığı (S),TYDTA	Aralık Sonu	Girdi Tedarik Stratejisi (GİTES) ve Eylem Planına (2013 - 2015) uyumlu biçimde, ara malların üretimine dönük ve/veya teknoloji transferi sağlayacak doğrudan yabancı yatırımların ülkemize çekilmesini teminen potansiyel yatırımcılarla görüşmeler gerçekleştirilecektir. Yatırımcıların ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu doğrultuda gerekli yasal ve idari çalışmaların gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.
YOİKK kapsamındaki çalışmalar genel sorun alanlarına odaklı, daha etkin ve sonuç alıcı bir biçimde sürdürülecektir. (Kalkınma Planı p.613)
Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) 2013 - 2014 Teknik Komite Eylem Planları, öngörülen takvim doğrultusunda uygulanacaktır.	Ekonomi Bakanlığı (S), İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları, STK’lar	Haziran Sonu	YOİKK Teknik Komite Eylem Planı gerçekleşmeleri, YOİKK sekretaryası tarafından düzenli olarak takip edilerek YOİKK'e ve YOİKK Yönlendirme Komitesine raporlanacaktır.
Kamunun vatandaşlara ve iş dünyasına dönük işlemleri tamamlayabilmesi için kurumlar arasında yapılan belge, bilgi, görüş talepleriyle ilgili yazışmalara ilişkin prosedürler tespit edilecek ve iyileştirme önerileri hazırlanacaktır.	Başbakanlık (S), İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları, STK’lar	Aralık Sonu	Kurum ve kuruluşlarla toplantılar yapılarak kaldırılacak, süre sınırı konulacak ya da mahalline devredilecek görüş yazıları tespit edilecektir. Mevzuat değişikliği önerileri hazırlanacaktır.
Yenilenebilir Enerji Sektöründe ruhsat ve izin süreçlerindeki idari yüklerin tespitine ve sorunların çözümüne ilişkin olarak 2013 yılı içinde başlatılan çalışmalar tamamlanacak ve mevzuat değişikliği önerileri oluşturulacaktır.	Başbakanlık (S), ETKB, İlgili STK’lar	Aralık Sonu	Süreç Haritasının oluşturulması için ilgili paydaşlarla toplantılar yapılarak süreçler, sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin rapor hazırlanacak ve mevzuat değişikliği önerileri oluşturulacaktır.