BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

2.2.2.13. Fikri Mülkiyet Hakları

a) Mevcut Durum

Dinamik bir yapıda olan fikri mülkiyet hakları alanında dünyada yaşanan sürekli gelişim ve değişim ülkemizdeki sistemi de etkilemekte ve sistemde güncellenme ihtiyacı yaratmaktadır. Sınai mülkiyet mevzuatının, uluslararası gelişmeler, AB mevzuatına uyum ve iç uygulamalarda ortaya çıkan sorunların giderilmesi kapsamında güncellenmesini ve değiştirilmesini amaçlayan Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı TBMM’nin ilgili komisyonlarında kabul edilmiş ve Genel Kurula iletilmiştir. Telif hakları ve bağlantılı hakları düzenleyen 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda da değişiklik ihtiyacı bulunmakta olup bu kapsamdaki mevzuat değişikliği çalışmaları sürdürülmektedir.

Ülkemizde 2013 yılı Ocak-Ağustos döneminde başvurusu yapılan toplam patent sayısında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 7,4 artış, faydalı model sayısında yüzde 6,2 düşüş, marka sayısında yüzde 3,9 düşüş ve tasarım sayısında ise yüzde 3,4 artış kaydedilmiştir. Coğrafi işaretlerde giderek artan bir başvuru eğilimi görülmektedir. Hâlihazırda 172 adet tescilli coğrafi işaret bulunmakta olup 231 adet coğrafi işaret başvurusu da inceleme aşamasındadır. Yeni bitki çeşitlerinin korunmasını amaçlayan ıslahçı hakları başvuruları da giderek artan bir eğilim göstermekte olup ıslahçı hakları kapsamında koruma altına alınan bitki çeşidi sayısı 2012 yılı sonu itibarıyla 401’e ulaşmıştır. Bu rakam içerisinde yerli başvuruların oranı yüzde 42’dir.

TABLO II: - Sınai Mülkiyet Başvurularında Gelişmeler

	2011	2012	2012 (1)	2013 (1)
Patent Başvuru Sayısı	10 241	11 599	7 296	7 833
Yerli Patent Başvurularının Toplam İçerisindeki Payı (Yüzde)	39,9	39,2	37,6	38,6
Faydalı Model Başvuru Sayısı	3 244	3 788	2 626	2 463
Yerli Faydalı Model Başvurularının Toplam İçerisindeki Payı (Yüzde)	97,8	98,3	98,6	98,2
Marka Başvuru Sayısı	117 723	111 143	74 588	71 694
Yerli Marka Başvurularının Toplam İçerisindeki Payı (Yüzde)	88,1	87,6	87,7	85,4
Endüstriyel Tasarım Başvuru Sayısı	36 758	41 220	27 902	28 841
Yerli Endüstriyel Tasarım Başvurularının Toplam İçerisindeki Payı (Yüzde)	96,9	96,8	96,9	96,7
Coğrafi İşaret Başvuru Sayısı	86	151	111	72
Islahçı Hakları Başvuru Sayısı	112	122	74	137
Yerli Islahçı Hakkı Başvurularının Toplam İçerisindeki Payı (Yüzde)	42	54	66	46

Kaynak: Türk Patent Enstitüsü (TPE), Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

1. 
   Ocak-Ağustos
   

Fikri mülkiyet sisteminden daha çok kullanıcının yararlanmasını sağlamak amacıyla uygulanan çeşitli destekleme mekanizmaları olumlu sonuçlar yaratmış, patent alanında önemli bir ivme kaydedilmiştir. Patent başvuruları 2006’da 5.165 iken 2012 yılında 11.599 olmuştur. Yerli patent başvurularının toplam patent başvuruları içerisindeki oranı ise 2006 yılında yüzde 21 iken 2012 yılında yüzde 39’a ulaşmıştır.

2006 yılında TÜBİTAK ve TPE işbirliğiyle oluşturulan patent başvurusu teşvik ve destekleme programından faydalanan patent başvuru sayısı her yıl artarak 2012 yılında 1.578 olarak gerçekleşmiştir. Bu programdan toplam 6.020 patent başvurusu faydalanmıştır.

KOSGEB tarafından Genel Destek Programı ve Ar-Ge İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı olmak üzere iki ayrı program altında, işletmelerin fikri mülkiyet hakları başvuru ve tescil giderlerinin desteklenmesine devam edilmiştir.

Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu’nun 2008/2 sayılı Tasarım Desteği Hakkında Tebliğiyle tasarım şirketleri ve tasarım ofislerinin yurt dışındaki tasarım faaliyetlerinin desteklenmesine devam edilmiştir.

KOBİ’lerde yenilikçi kültürün ve yenilik geliştirme kapasitesinin artırılmasına yönelik olarak Hezârfen Patent Araştırma Projesi 2007 yılından itibaren uygulanmaktadır. Proje kapsamına 2010 yılından itibaren tasarım konusu da dâhil edilmiş, proje adı Hezârfen Teknoloji ve Tasarım Geliştirme Projesi olarak değiştirilmiştir.

2008/7 sayılı Başbakanlık Genelgesiyle kurulan Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Koordinasyon Kurulu kapsamında ulusal fikrî ve sınaî mülkiyet hakları strateji belgesi oluşturma çalışmalarına devam edilmektedir.

Tekstil, hazır giyim, deri gibi geleneksel sektörler başta olmak üzere tüm alanlarda yüksek katma değerli ürünlerin geliştirilmesini sağlamak amacıyla markalaşmanın desteklenmesi faaliyetlerine ve Turquality sisteminin uygulanmasına devam edilmektedir.

Türk Tasarım Danışma Konseyi, Tasarım Strateji Belgesi ve Eylem Planı Taslağını hazırlamıştır. Konsey bünyesinde oluşturulan alt komitelerde, tasarım yarışmalarında dereceye giren tasarımların, Türk Tasarımı imajına sağlayacakları katkı açısından değerlendirilerek ödüllendirilmelerine ve ayrıca, kamuya yarar sağlayacak tasarım yarışmalarına katılan ve başarı sağlayan tasarımların tescil maliyetlerinin azaltılmasına ilişkin çalışmalar yürütülmektedir.

Telif haklarıyla korunan ve dünyada giderek önem kazanan kültür endüstrilerinin geliştirilmesi amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü tarafından Telif Haklarına Dayalı Endüstrilerin Kültür Ekonomisine Katkısının Ölçümü konulu  bir proje başlatılmıştır. Söz konusu proje Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) ile ortak yürütülmekte olup proje ile telif hakları koruması kapsamında yer alan eserlerin yaratılması, üretilmesi, dağıtımı veya kamuya iletimiyle ilgilenen ve kültür endüstrilerini oluşturan sektörlerin tanımlanması ve bu sektörlerin GSMH içindeki payları, dış ticaret büyüklükleri ve yarattıkları istihdamın ölçülebilmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında bir çalışma grubu oluşturulmuş olup çalışmalar sürdürülmektedir.

Fikri haklar sisteminin hukuki ve kurumsal yapısı büyük ölçüde tamamlanmış olmakla beraber, bu alanda beşeri kapasitenin geliştirilmesi ve her düzeyde eğitim ihtiyacı devam etmektedir. Ayrıca, fikri hak ihlallerine yönelik olarak uygulamanın güçlendirilmesi ve uygulayıcı kurumların kapasitelerinin artırılması büyük önem taşımaktadır. Özellikle, yargı kesimine yönelik özel eğitim programlarının düzenlenmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması gerekmektedir.

b) Amaç ve Hedefler

Fikri mülkiyetin korunması ve hakların kullanılması için etkin, yaygın ve toplumca benimsenmiş bir fikri mülkiyet hakları sistemi oluşturularak, fikri hakların ve bu haklara konu ürünlerin kalkınma sürecine katkısının artırılması temel amaçtır.

c) Politika ve Tedbirler

Politika / Tedbir	Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Yargı, gümrük ve kolluk hizmetleri başta olmak üzere, kamuda fikri hakların korunması ve denetlenmesiyle ilgili birimlerde yeterli beşeri ve kurumsal kapasite oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.707)
Ulusal Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Strateji Belgesi hazırlanacaktır.	Türk Patent Enstitüsü (S), İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları	Aralık Sonu	Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Koordinasyon Kurulu’nun inisiyatifiyle başlatılan strateji hazırlık çalışmaları tamamlanacaktır.
Tasarım Strateji Belgesi ve Eylem Planı tamamlanacaktır.	Türk Patent Enstitüsü (S), Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları	Aralık Sonu	Türk Tasarım Danışma Konseyinin inisiyatifiyle hazırlanmış olan Tasarım Strateji Belgesi ve Eylem Planı tamamlanacak ve uygulamaya geçirilecektir.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda değişiklik hazırlığı tamamlanacaktır.	Kültür ve Turizm Bakanlığı (S), Adalet Bakanlığı	Aralık Sonu	5846 sayılı Kanunun, AB müktesebatıyla uyumlu olmayan maddeleri ile uygulamada sorun yaratan maddelerinin değiştirilmesine yönelik Kanun Tasarısı Taslağı hazırlanarak TBMM'ye sevk edilecektir.
Fikri ve sınai mülkiyet haklarının etkin korunması amacıyla gümrüklerde beşeri ve kurumsal kapasite artırılacaktır.	Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (S), Merkezi Finans ve İhale Birimi	Aralık Sonu	Üzerinde fikri hak bulunan ticari eşyanın gümrüklerde kontrolünün sağlanması amacıyla gümrük idarelerine ekipman alınacak, gümrük personeline hizmet içi eğitim verilecek ve bölgesel eğitim seminerleri düzenlenecektir.
Fikri hakların ticarileştirilmesi konusunda mevcut mekanizmaların etkinliği artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.709)
Ekonomik potansiyeli olabilecek tasarım ve buluşlar belirlenerek bunlar için standart geliştirmeye ilişkin çalışma raporu kurumlar arasında işbirliği yapılarak hazırlanacaktır.	Türk Standartları Enstitüsü (S), Türk Patent Enstitüsü	Aralık Sonu	Ar-Ge faaliyetleri sonucu elde edilen tasarım ve buluşların ticarileştirilmesi aşamasında ürün standartlarının hazırlanmasına yönelik altyapı oluşturmak üzere hazırlık çalışmaları yapılacaktır.
Sınai mülkiyet haklarının ticarileştirilmesine yönelik teşvik imkânları artırılacaktır.	Maliye Bakanlığı (S), Ekonomi Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları, STK’lar	Aralık Sonu	Uluslararası rekabet gücünün artırılması için sınai mülkiyet haklarının ticarileştirilmesine yönelik teşvik tedbirlerine ilişkin mevzuat altyapısı hazırlanacaktır.
Patent Değerlendirme Ajansının kurulmasına ilişkin kanun tasarısı taslağı hazırlanacaktır.	Türk Patent Enstitüsü (S), Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı	Aralık Sonu	Patentin ekonomik değerinin tespitinde yardımcı olmak, sanayi kesimi ile buluş sahibini bir araya getirmek, yenilikçilik sürecinde destek sunmak gibi işlevleri üstlenecek olan Patent Değerlendirme Ajansının kurulmasına ilişkin kanun tasarısı taslağı hazırlanarak TBMM'ye sevk edilecektir.
Hezârfen Teknoloji ve Tasarım Geliştirme Projesi yaygınlaştırılacaktır.	Türk Patent Enstitüsü (S), Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, OSB’ler, Sanayi ve Ticaret Odaları	Aralık Sonu	KOBİ’lerin buluş yapma ve tasarım geliştirme kapasitelerinin güçlendirilmesine ve fikri haklarının korunmasına yönelik Hezârfen Projesi ile firmalara özel fikri mülkiyet stratejisi oluşturulmakta olup, projenin Kayseri ve Eskişehir’de tamamlanmasının ardından 2014 yılı içinde yeni bir bölgede uygulamasına başlanacaktır.