Birinci fəsil: Mədəni hücum və mədəni mübadilə

6- Təbliğə əhəmiyyətli yanaşmaq

Təbliğdə məqsəd xalqın dindarlığını sözlə, kitabla, dəyərli məlumatlarla inkişaf etdirmək və onların hidayəti üçün imkanlar yaratmaqdır.⁴¹⁴

Əgər hər bir peşənin şərəfi onun məqsədinin şərəfinə görədirsə, deməliyik ki, ən şərəfli peşələrdən biri din təbliğatı, din və İslam maarifinin natiqliyi sənəti, bizdə moizə və minbər kimi məşhur olan məsələdir. Çünki təbliğat və dini natiqlik peşəsinin məqsədi xalqı saflaşdırmaq üçün moizədən, xalqın dini məlumatını artırmaq üçün din təlimlərini bəyan etməkdən, həzrət Əbu Abdullahın (ə) müsibətlərini və mərsiyələrini deməkdən, yəni böyük məqsədlər uğrunda hərəkəti keyfiyyətli etmək üçün xalqa örnək təqdim etməkdən ibarətdir. Bunların hamısı şərəfli məqsədlərdəndir; həm paklamaq, həm xalqın məlumat və düşüncələrini artırmaq, həm Allah yolunda cihad və fəaliyyət üçün örnək göstərmək. Bu peşəni kiçik saymaq olmaz.

Din haqda danışmaq və minbər etmək ən şərəfli işlərdəndir. İnsanların ən şərəfliləri, onların İslam məsələləri ilə ən çox tanış və alim olanları, şəriət hökmlərinə ən çox əməl edənləri bu yola qədəm qoymalı və onu özlərinə fəxr bilməlidirlər. Keçmişdə belə olmuşdur. Böyük əxlaq alimi Şeyx Cəfər Şüştəri kimi şəxslərin özləri minbər adamı olmuşlar. Yaxud “Hədiyyə ən-nəmlə" kitabının sahibi olan mərhum Hacı ağa Rza Həmədani Vaizin özü bir moizəçi və dini natiq olmuşdur. O mərhumun alim oğlu mərhum ağa Mirzə Məhəmməd Həmədani də belə olmuşdur. Keçmişdə elmi şəxsiyyətlər, təqvada və dindarlıqda məşhur simalar bu xüsusiyyətə malik olmuş və bununla fəxr etmişlər.⁴¹⁵

Ruhanilərin əsas vəzifəsi insanları Qurani-kərimin və peyğəmbərlərin təsvir etdiyi məqsədlərə yönəltməkdir. Bu iş qorxutmaqla həyata keçir: "Aləmləri (insanları Allahın əzabı ilə) qorxutmaq üçün (haqqı batildən ayıran) Quranı Öz bəndəsinə nazil edən Allah nə qədər uludur!"⁴¹⁶; "Qövmünə şiddətli bir əzab gəlməzdən əvvəl onları (Allahın əzabı ilə) qorxut!"⁴¹⁷; "Həsrət günü ilə qorxut!"⁴¹⁸ Biz din alimlərinin minillik dəyərli irsini qorumaq və xalqı hidayət etmək istəyən şəxslər kimi qəlbləri dəyişməyə, beyinləri işıqlandırmağa, yol və istiqamətləri düzəltməyə, əməlləri saflaşdırmağa və insanları həqiqi İslam əxlaqı ilə əsl möminə çevirməyə çalışmalıyıq. Bu bizim əsas vəzifəmizdir və bu böyük məqsəd qorxutmaqla həyata keçir. İnsanlar dəyişsə, dünya dəyişər. İnsanlar əsaslı dəyişsələr, bu hərəkət daim davam edər. İnsanlar İslam və Quran əxlaqına yiyələnsələr, Quranın bu xalq haqda bütün vədləri həyata keçər. Biz istəyirik ki, bu yol davam etsin, bu hərəkət mömin xalq vasitəsi ilə son məqsədlərə doğru irəliləsin. Deməli, bu iman və İslam əxlaqı xalqın ruhunun dərinliyinə çatmalı və dinin istədiyi həqiqi dəyişiklik baş verməlidir. İnsanları Allahın əzabından, Allah-Taalanın dünya və axirətdə pis əməl sahiblərinə söz verdiyi cəzalardan qorxutmağı unutmaq olmaz. Bizim peyğəmbərlərimiz, övliyalarımız və böyük alimlərimiz keçmişdə insanları mömin etmək və mömin saxlamaq üçün bu üsuldan istifadə etmişlər. Mənim fikrimcə, bu gün qorxutmaq daha mümkündür. Allah-Taala Qurani-kərimdə peyğəmbərinə buyurur: "Onunla diri olanları (ağıl və bəsirət sahiblərini) qorxutsun"⁴¹⁹. Diri insanları və diri qəlbləri qorxutmaq olar. Bu dirilik cəmiyyətdə inqilabla, hərəkətlə, cihadla yaranan haldır. Bəzi təfsirçilər "Ey iman gətirənlər! Peyğəmbər sizi, sizləri dirildəcək bir şeyə dəvət etdiyi zaman Allahın və Onun Peyğəmbərinin dəvətini qəbul edin"⁴²⁰ ayəsinin təfsirində insanı dirildən amilin cihaddan ibarət olduğunu demişlər; bəlkə bu barədə hədis də var. Bu gün xalqın ümumi cihadı sayəsində bu diriliyin yarandığına və insanların Quranla ünsiyyətdə olduqlarına görə qorxutmaq daha mümkündür. Biz məscidlərdə, minbərlərdə, Quran məclislərində və insanların toplaşdığı bütün dini məclislərdə insanları qorxutmalıyıq. Allaha şükür olsun ki, inqilabdan qabaq xalqda siyasi və ictimai ayıqlıq və geniş siyasi baxış yaratmaq işi başlandı. Həmin iş bu gün də davam edir və davam edəcək. Bu ayıqlığın kənarında insanlarda mənəviyyat ruhunu da oyatmaq lazımdır.⁴²¹
Din alimləri dini və İslam fiqhini qoruyub-saxladılar, ilahi hökmlərin təhrif olunmasına qoymadılar, xalqın qəlbində iman işığı yandırdılar, xalqın diqqətini Qurana və Əhli-beyt təlimlərinə yönəltdilər. Din alimləri tarix boyu zalımlarla mübarizə apardılar, məzlumlara, zəif, mömin və aciz xalqlara dayaq pənahı oldular, İslam təlimlərini inkişaf etdirib bütün İslam dünyasını İslam imanı və dinlə, bu regionu isə həm də Əhli-beyt sevgisi və onların həyatı ilə tanış etmək üçün yaranmış fürsətlərdən istifadə etdilər. Dini müxtəlif İslam ölkələrinə xəncər aparmadı. Xəncər qəlblərdə iman becərə bilməz. Qəlblərdə iman gülünü becərən amil moizə, din hökmlərini və ilahi təlimləri izah etmək, peyğəmbər və övliyalar kimi yaşamaqdır. Allaha şükür olsun ki, bu gün İslam təfəkkürü İslam dünyasının hər bir yerində yaşayır.

Son bir-iki əsrdə xalqlarda azadlıqsevərlik hisslərinin oyanmasının səbəbi müxtəlif ölkələrdə din alimlərinin uğurlu hərəkatların avanqardları olmasıdır. İslam ölkələrində ön xətdə din alimlərinin dayanmadığı digər hərəkatlar əksərən, yaxud ümumi olaraq nəticəsiz qalmışdır. İslam dünyasının şərqində - yəni Hindistan yarımadasında, onun qərbində - yəni Afrikada və bunların arasındakı ərazilərdə müstəmləkəyə son qoyan, İslam mədəniyyətini qoruyan, təcavüzkar və işğalçı mədəniyyət qarşısında dayanan amil alimlərin nüfuzu idi. Bizim öz İranımızda Tənbəki hərəkatı, xarici dövlətlərin müstəmləkəsinə qarşı mübarizə, xalqı oyatmaq, eləcə də Məşrutə hərəkatı, Rza xan istibdadına qarşı mübarizə, müqəddəs və əzəmətli İslam hərəkatının yaranmasına qədər bu mübarizəni davam etdirmək din alimlərinin rəhbərliyi və öncüllüyü ilə baş verdi. Əks təqdirdə mümkün olmazdı. Bu bir keçmiş və tarixdir. Heç kim onu inkar edə bilməz. Yalnız qərəzli, yaxud cahil şəxslər danışıb həqiqəti gizlətməyə çalışarlar. Bu bizim xalqımızın və digər müsəlman xalqların tarixində qeyd olunmuşdur.⁴²²

Hər bir dövrdə İslam cəmiyyəti üçün bir hərəkət lazımdır. Hər dövrdə İslam dünyasını və müsəlmanları bir düşmən və bir cəbhə təhdid edir. Onu tanımaq lazımdır. Əgər düşməni, İslam və müsəlmanların zərbə aldığı, hücuma məruz qaldığı cəhəti tanımaqda səhvə yol versək, qarşısıalınmaz ziyanlar yaranacaq; diqqətsizlik etsək, böyük fürsətlər əldən çıxacaq. Biz bu gün İslam dünyasında və öz xalqımızda yüksək səviyyəli sayıqlıq, diqqət, düşməni və vəzifəni tanımaq imkanı yaratmağa borcluyuq. Bu gün İslam hökumətinin yarandığına və İslam bayrağının İslamın erkən çağından bu günə qədər misli görünməyən şəkildə ucaldığına görə müsəlmanların ixtiyarında belə imkanlar var. Biz daha düşməni tanımaqda diqqətsizliyə və hücumun istiqamətini ayırd etməkdə səhvə yol verə bilmərik.⁴²³
Dünyada kütlələr laqeyd və bitərəfdirlər; haqqı aydınlaşdırsaq, onlar bizim tərəfimizə keçərlər, aydınlaşdırmasaq, digər tərəfə. Hər halda, hegemon dünya dedikdə məqsədimiz qlobal siyasi güc, yəni imperializmə bağlı olan böyük və kiçik güclərdən ibarət hökumət və dövlətlərdir. Onların ən mühüm məqsədlərindən biri İslamı ortadan götürməkdir. Çünki İslam onların imperializminə qarşı çıxır. Siz görürsünüz ki, bu gün ərəb və dırnaqarası İslam ölkələrinin bəzisində hər bir partiyanın yaranmasına razılıq verirlər - dini partiyarlardan başqa. Onlar açıq şəkildə deyirlər ki, dini və islami partiyaların yaranmasına qoymarıq. Onlar hər növ adət-ənənələrlə razılaşırlar, İslam adət-ənənələri isə yox. Siz gördünüz ki, bizim qonşu ölkələrimizdən birində hicabla necə mübarizə apardılar. Təbii ki, onların istəyinə baxmayaraq, xalq günbəgün İslama sarı gedir. Sizin müdafiə və təbliğ ettədiyiniz İslam budur. Bunu unutmayın.⁴²⁴
Din təbliğatı üçün din həqiqətlərini bilmək və dünyanın vəziyyətindən xəbərdar olmaq bizim borcumuzdur. Bəzi adamlar Avropanın gözəl şəhərlərindən və rahat şəraitdən durub minlərlə kilometr uzağa – Latın Amerikasına, Afrikaya, Amazon və Keniya meşələrinə gedir, məsihiliyi təbliğ edir, illərlə orada qalırlar. Mən din elmi ilə məşğul olan cənablara dəfələrlə demişəm: Mən elə keşişlər tanıyıram ki, belə yerlərdə qalmış, müstəmləkə dövründə müstəmləkəçilərin ayaqları dəyməyən yerlərə getmişlər. Özləri ilə bir xaç götürüb dövrümüzün xurafata qarışmış məsihi etiqadlarını zavallı yerli əhaliyə vermiş, bəzisi müsəlman, bəzisi isə qeyri-müsəlman olan əhalini məsihi etmişlər. Onlar batil yollarında belədirlər, biz nə üçün haqq yolumuzda belə olmayaq?! Bu sözləri sizə deməyimə baxmayın; mənim özüm gedib bir tərəfdə qalmağa, az qrupa belə təbliğ etməyə həmişə hazır olmuşam, lakin indi vəziyyətimə görə bu işləri görə bilmirəm. Yəni bunu yanlız sizdən gözləmirəm, bütün ruhanilərdən bu gözlənti var.⁴²⁵
Əziz qardaşlar! Ruhanilərin ixtiyarında böyük bir imkan var. Peyğəmbərin (s) dövründən bu günə qədər tarix boyu heç zaman din dəvətçilərinin ixtiyarında belə imkan olmamışdır. Din dəvətçiləri heç vaxt belə qızıl fürsət əldə etməmişlər. Bu, böyük və müstəsna fürsətdir. Biz bu gün din təbliğatçıları kimi təsirli və həmişəyaşar rol ifa etməliyik. Allah-Taala bizdən soruşacaq. Bu bizim vəzifəmizdir və özümüzü hazırlamalıyıq. Bu gün hətta qeyri-müsəlman xalqların da İslam hökmlərinə ehtiyacı var, o ki qala müsəlman xalqların. Bəzi xalqların böyük güclərin zülmü altında əzilməsi, əziyyət çəkməsi İslamdan uzaq olduqlarına görədir. İslam oyanışı xalqları xilas edəcək. Bu gün müxtəlif ölkələrdə ən sayıq insanların Quranın göstərdiyi yol olan İslam xəttinə üz tutmaları lazımdır. Bu, ucalıq və qurtuluş yoludur. Bu gün ruhanilər, din alimləri, natiqlər, vaizlər, dini tələbələr, məscid imamları və bu libasda olan hər bir kəs ifa edə biləcəyi rola diqqət yetirsin.

Bu gün İslam dünyası bütün vücudu ilə ehtiyac içindədir.⁴²⁶

Biz qlobal hegemonizmin bu hərtərəfli mədəni hücumu qarşısında nə etməliyik? Adət budur ki, ölkədə bir mədəni problem göründükdə, yaxud eşidildikdə - indi bu problem var – hamımız üzümüzü hökumətə çevirib deyək ki, siz nə üçün fəaliyyət göstərmirsiniz? Bunun adi misalı da hicabsızlıq, yaxud bəzi uzaq şəhər və bölgələrdə yayılan qədim saz, nağara və bu kimi şeylərdir. Bəzən bu haqda bizə yazırlar, məlumat çatır, bəzi qardaşların şikayətçi və narahat olduğunu bilirik. Təbii ki, bunlar pis hallardır; bunda şübhə yoxdur. Lakin mədəni təxribat bunlar deyil. Bunlar həmin təxribatın kiçik simptomlarıdır və əhəmiyyəti çox azdır.

Bu gün ölkə qadınları hicab və görkəm baxımından inqilabdan qabaqkı dövrdən olduqca çox fərqlənirlər. İnqilabdan qabaqkı dövrə nisbətən bizim bu qədər fərqləndiyimiz az sahə var. Siz görün cəmiyyətin müxtəlif sahələri arasında - istər dini, istər elmi, istərsə də siyasi, iqtisadi və digər məsələlərə aid hansı sahədə indiki vəziyyətlə ozamankı vəziyyət arasında bu qədər fərq var?! O zaman qadından bir şey qalmamışdı. O zaman xüsusən böyük şəhərlərdə qadının hörmətinin, hicabının və paklığının qalmasına qoymurdular. Bugünkü vəziyyət isə o zamanla müqayisəolunası deyil. Bəli, şübhəsiz, bundan da yaxşı olmalıdır, amma bugünkü vəziyyət o zamanla müqayisəyə gəlmir. Bu bizim mədəni tənəzzül, cəmiyyətin məhvi, düşmən təhlükəsi və hücumu kimi baxmalı olduğumuz amil deyil. Bu başqa bir şeydir. Bəzən bu da onun əlamətlərindən ola bilər. Qısası budur ki, gənc nəsil düşmənin vasitəsi ilə tədricən tələf olmaqdadır. Biz buna imkan verməməliyik. Biz gənc nəsli qorumalıyıq ki, müharibə olsa, müdafiə etsin; daxildə bir hadisə baş versə, iştirak etsin; elm və tədqiqat növbəsi çatdıqda dərs oxusun və özünü hazırlasın; gələcəkdən söhbət düşdükdə ona hazır olsun. Etimad və ümid amili olan bu gənc nəsil üzərində müxtəlif forma və üslublarla tədricən işləyirlər. Bu fəaliyyətlər əsasən mədəni istiqamətdədir. Düzdür, gəncləri fəsada çəkən mərkəzlər var. Bu, qeyri-mədəni və praktik tərəfidir. Lakin hamısından təhlükəli olan gənclərin zehni və düşüncəsidir. Bununla məşğul olmaq lazımdır. Gəncin zehni üzərində ən çox təsir göstərən iki amil var: Biri düşmənin müxtəlif təbliğatıdır - gənci müqəddəs İslam həqiqətlərinə, inqilabda qəti məsələlər və əsas etiqadi təməllər kimi tanınan həqiqətlərə qarşı laqeyd və biganə edən təbliğat. İkinci amil isə düzgün nəsihətlər verməmək, bu həqiqət və prinsipləri düzgün izah etməməkdir. Mən düşünürəm ki, ikinci amilin təsiri birincidən az deyil. Çünki İslam Respublikası quruluşunda İslamın, İslamın prinsip, əsas və təlimlərinin əleyhinə açıq şəkildə az təbliğat aparılır, geniş təbliğata şərait yoxdur. Odur ki, düşmənin təbliğatı yalnız müəyyən səviyyəni əhatə edir, halbuki ikinci amil üçün heç bir məhdudiyyət yoxdur. Biz təbliğat aparmadıqda, həqiqətləri bəyan etmədikdə, İslam təlimlərini - tövhidin özünü, ilahi hakimiyyəti, insanın Allah qarşısında bəndəliyinin lazım olmasını, insanın əsas məsələlərdən olan Allah hökmləri qarşısında təslimçiliyinin lazım olmasını düzgün izah və müdafiə etmədikdə bundan doğan təsir xüsusi bir səviyyədə qalmır və hamıya şamil olur. Mən burada ruhani kimi öz vəzifəmiz haqda danışmaq istəyirəm. Mənim fikrimcə, vəzifə olduqca ağırdır.⁴²⁷

Təbliğat iki cürdür: daxildə və xaricdə təbliğat. Daxildəki təbliğatın mahiyyəti xaricdəki təbliğatın mahiyyətindən fərqlənir. Təbliğat məqsədi ilə xarici ölkələrə gedənlər mənim nə demək istədiyimi bilirlər. İndi dünyanın bir çox yerlərində təbliğatçı çatışmazlığımız var. Təəssüf ki, bizdə xarici ölkələrə təbliğat üçün göndərəsi adamlar azdır. Bu gün dünyada İslam və Şiə, eləcə də inqilabın əsas və metodları əleyhinə bu qədər təbliğat aparılır. Təbii ki, xarici ölkələrin gənclərinin, universitet mənsublarının, ziyalılarının və adi xalqlarınnın sualları var. Bizdən onların düyünlərini açacaq, qəlblərini sakitləşdirəcək, suallarına cavab verəcək və onları sevindirəcək bir adam göndərməyimizi istəyirlər, amma bizim heç kimimiz yoxdur. Bizim xaricdə qalmaq üçün təbliğatçı göndərməkdə problemlərimiz var. Elə xarici ölkələr var ki, biz oralarda daimi olaraq on yaxşı təbliğatçı və ruhani yerləşdirə bilsək, böyük təsiri olar. Amma təəssüf ki, bizim hətta bir nəfərimiz də yoxdur. Bəzən çox zəhmətlə bir nəfər tapırıq ki, bir ölkəyə gedib üç ay, altı ay, yaxud bir il qalsın. Bu həqiqətən çatışmazlıq deyil?! Məsihi təbliğatçılar 2-3 əsr öncədən, ən azı 100 il qabaqdan Afrika və Amerikanın ucqar bölgələrinə gedib meşələrin dərinliyində yerləşən kəndlərdə, hətta adi adamların və tacirlərin getmədiyi yerlərdə təbliğata başladılar. Təəccüblüdür ki, onlar bəzən əhalisinin məsihiləşməsinə heç bir ümid olmayan yerlərə, məsələn, İrana da gəldilər. Bir söhbətdə dedim ki, məsihi təbliğatçılar dəfələrlə İrana gəlmişlər. Onların tarixçəsi mövcuddur. Onlar Nadir şahın dövründən və ondan öncədən məsihiliyi təbliğ etmək üçün öz ev və vətənlərini buraxıb o dövrün nəqliyyat vasitələri ilə İran kimi bir ölkəyə gəlib məsihiliyi təbliğ etmək məqsədi ilə uzun illər qalırdılar. Siz bu gün təyyarəyə minib 3, 4 və ya 5 saatdan sonra dünyanın istədiyiniz bölgəsinə çatırsınız, üstəlik geniş imkanlar, telefon və digər rabitə vasitələri var, amma eyni zamanda yenə də çatışmazlığımız var. İndi biz dəyərli ruhanilərdən və hazırlıqlı şəxsiyyətlərdən xahiş edirik ki, bir müddət xarici ölkələrdə qalıb təbliğat aparsınlar. Əslində isə bunun üçün hazır kadrlar olmalıdır. Bu işə uyğun dərs və kurslar görmüş, xarici ölkələrin psixologiyasını, dillərini bilən, xalqlarını tanıyan, onlarla danışa bilən adamlar olmalıdır, amma təəssüf ki, belələri yoxumuzdur. Bu boşluq kimin vasitəsi ilə aradan qalxmalıdır?! Biz oturub İslam elmlərinin elm hövzələrinə nisbətən aşağı səviyyədə tədris olunduğu bir institutun bizim üçün təbliğatçı yetişdirməsini gözləyə bilərikmi?! Təbliğatçının yetişdiyi yer Qum və elm hövzələridir. Qum hövzəsindən və ondan sonra digər elm hövzələrindən başqa bu işi harada görmək olar?!⁴²⁸