BiRİNCİ perde

İSTİKLAL YOLU’NDA
ILGAZ DERBENT ŞEHİTLERİ

( Üç Perdelik Milli Piyes )

İhsan YILMAZ

Emekli Öğretmen

1985-ILGAZ

ILGAZ DAĞI DERBENT ŞEHİTLERİ ANITI

Olay Tarihi : 22 Nisan 1922

Yapılış Tarihi : 1957

Anıt; Çankırı Garnizon Komutanı Albay Hüsnü Şen’in tavassutlarıyla yaptırılmıştır. (1957)
Not : Anıttaki 1921 tarihi yanlıştır. Olay 22 Nisan 1922 yılında cereyan etmiştir.

(İhsan Yılmaz)


YAZARIN KENDİ KALEMİNDEN ÖZGEÇMİŞİ

“1933 yılında Ilgaz ilçesinin Güney Köyü’nde doğdum. Henüz o-kula gitmeden önce, babamdan oku-ma yazmayı öğrendim.

1944 yılında köyümüzde üç sınıflı, eğitmenli bir okul açıldı. Bu okulda üç yıl okudum ve dördüncü sınıfta komşu köyde bulunan beş sı-nıflı bir okula devam ettim. 1949 yılında ilkokulu bitirdim. Aynı yıl Hasanoğlan Köy Enstitüsünün imti-hanlarını kazanarak öğretmen okulu-na girdim.1955 yılında mezun olarak Kurşunlu ilçesinin Dumlupınar Köyü ilk okuluna öğretmen olarak atandım. Yedi yıl o köyde öğretmen olarak çalıştım. 1962 yılında Ilgaz’ın Gaziler Köyü okul müdürlüğüne atandım. Bu köyde sekiz yıl çalıştıktan sonra Ilgaz merkez Akdevrim (Yavuz Sultan Selim) ilk-okuluna naklen tayin oldum. 1962 yılında Gazi Eğitim Enstitüsünde açılan edebiyat kurslarına katıldım. 1985 yılında Çankırı ilinde yılın öğretmeni seçildim. 1988 yılında Anadolu Üniversitesi, iki yıllık ön lisans programını bitirdim.

Bu arada mahalli gazetelerde eğitim ve çevre ile ilgili yazılar yazdım.(Çankırı Karatekin, Ilgaz Doğruyol vb.)

1985 yılında, Ilgaz Dağı Derbent Şehitleri piyesini yazdım ve ard arda üç yıl süreyle sahnelendirdik. Çok büyük ilgi gördü Çankırı Valiliği ile Ilgaz Kaymakamlığı tarafından ödüllendirildim.

(“Bu eseri ve diğer denemelerimi çeşitli nedenlerle bu gün için yayınlatamadım. En büyük arzum ise bu çalışmaların ilerde ya-yınlanmasıdır. Evli, beş çocuk babasıyım.” Diyen İhsan Yılmaz Ya-vuz Sultan Selim İlköğretim okulundan sonra Ilgaz Atatürk ve Ilgaz Fatih Sultan Mehmet İlköğretim Okulunda Çalıştı. 1989 yılında emekli olan Ihsan Yılmaz 2001 yılında vefat etmiştir.)


ÖNSÖZ

İstiklal Yolu’nda Ilgaz Derbent Şehitleri piyesi belgesel milli bir eserdir. Ilgaz Dağında şehitlerin anıtı ile, Ilgaz Mezarlığında da aynı şehitlere ait bir anıt mezar vardır.

1922 yılında Samsun ve Trabzon yörelerinden toplanarak, batıya doğru harekete geçen 80 - 100 kişilik Rum ve Ermenilerden oluşan bir Pontus çetesinin Ilgaz Dağı’na geldiği öğrenilir.

Bu isyancı çetenin, Ilgaz’daki cephaneliği basacağı endişesiyle dağa yedi kişilik bir jandarma müfrezesi gönderilir. Fakat müfreze Pontuslar tarafından pusuya düşürülerek altı erimiz şehit edilir.

Olaydan sonra kaçmaya çalışan çete, Bolu Dağlarında imha edilir. Yakalanan çetenin bir kısmı 1922 yılında Kastamonu II. İstiklal Mahkemesi’nde yargılanır.

İşte bu acı olayı, özünden saptırmadan ve gerçeklere uygun bir şekilde üç perdelik bir piyesle ifade etmeye çalıştım.

Aziz şehitlerimizin ruhları şad olsun.

Not: Bu piyes Ilgaz’da hem İlköğretim, hem de Ortaöğretim öğrencileriyle peş peşe üç yıl başarıyla sahnelendirilmiştir.

Oyunun süresi yaklaşık 100-110 dakikadır.

Saygılarımla.
İhsan YILMAZ
Derbent Şehitleri isimli oyun en son olarak 20-21-22 Temmuz 2000 yılında I. Yapılan Ilgaz Dağı Kültür ve Sanat festivali etkinliklerinde Ilgaz’da yeniden sahnelenmiştir.¹

DERBENT MEVKİİNDE

ŞEHİT OLANLARIN KÜNYELERݲ

Ilgaz’ın Kırışlar Köyünden Onbaşı Mustafa oğlu Aziz 1310 do­ğumlu.

Ilgaz’ın Yeni Mahallesinden Kethuda oğullarından Mustafa oğlu 1314 doğumlu Hakkı

Çankırı Yoğurtcu Mahallesinde Tiftikçi oğullarından M.Fahri oğlu sıra çavuşu Hamit

Çerkeşin Krallar Mahallesi Çavuş oğullarından Mehmet oğlu 1316 er Osman

Kastamonu Kuzyaka Köyünden Baltacı oğullarından Abdullah oğlu 1314 doğumlu Şevki.



Piyesimizin Baş Kahramanı

Halil Ağa Mareşal Fevzi Çakmak’la
1947 Yılında, merhum Mareşal Fevzi Çakmak Kastamonu’ya Giderken Ilgaz Kale Hanı’na uğrar. Birbirlerini cepheden tanıyan, İstiklal Savaşının iki kahramanı birlikte kahve içer, sohbet ederler. Halil Ağa Mareşal’ı şu dövizle Karşılamıştır.
“Kalbiyle Seven Millet

Gözüyle Görmek İster

Aziz Mareşalım”

Mareşal Fevzi Çakmak bu sözlerden ve Halil Ağadan çok etkilenmiştir.

Şehit Hamit Çavuş
Çankırı’nın Yoğurtçu Mahallesinden Tiftikçizade eski Düğün Memuru Mustafa Fahri Oğlu Sıra Çavuşu Hamit. 22 Nisan 1922 günü Ilgaz Dağı Derbent yakınlarında Pontuslularla yapılan çatışmada şehit düştü.

Resim ve bilgiler şehidin kızkardeşi merhum Semiha Tanrıöver Hanımefendiden alınmıştır.

Not : Resim olaydan bir gün önce Ilgaz’a hareket ederken çekilmiştir.

HADİSE

DERBENT ŞEHİTLERİNE³

Dokuz yüz yirmi yılı, Nisan ayı içinde

Samsun’dan gelen çete, iki papaz peşinde.

Seksen beş erkek ile bir kadın, bir de katır,

Kiminde tüfek, bıçak, bazısında satır.

Pontusçulara ait bir ermeni çetesi

Melânet için gelmiş belli hain çehresi.

Ilgaz Dağının Derbent karakol mıntıkası,

Esasen karakolla fazla değil arası.

Çayırlıkta yerleşmiş gözcü koyarak önce,

Bin macera karıştı, bahardaki bu güne.

Çetenin tutulması için emir alınmış,

Beş kişilik müfreze peşlerine salınmış.

Bunu gören çetenin gözcüleri o anda,

Erlerimiz geçerken ağaçlıktan ileri,

Atlamışlar üstüne kan götürmüş o yeri.

Parça parça ederek her birini kaçmışlar,

Korkunç vakadan sonra dere tepe aşmışlar.

Arkadan çıkarılan vilayet müfrezesi,

Takip etmiş bunları, merak sarmış herkesi.

Bolu, Düzce arası peşlerine düşülmüş,

Yakalandıkları an hesapları görülmüş.

Hak tecelli eylemiş uzun zaman geçmeden

Kara topraklar olmuş onlara soğuk kefen.

Ey mübarek (şehitler) rahat uyuyun şimdi.

Gökten adlarınıza büyük mertebe indi.

Bu sonsuz gecelerde, kabrinize (nur)dolsun.

Semada pervaz eden ruhlarınız şad olsun.

HALK ARASINDA SÖYLENEN

DERBENT ŞEHİTLERİ AĞIDI

Alpagut’un⁴ iri ufak taşları

Aziz Onbaşının hilal kaşları,

Anam görsün Salı gecesi düşleri,

Sargı tutmaz yarelerim var benim
Karakoldan çıktım sağlık selamet,

Doğdu’ya⁵ vardım koptu kıyamet,

Körpe kuzularım haktan emanet,

Kurşun değmiş yârelerim var benim

Gafil avladılar bizi bu yerde

Eşim,dostum,arkadaşım nerede?

Anam da nasıl dayanır bu derde

Dayanılmaz yârelerim var benim.

Ünlerim ünlerim kimseler duymaz

Arkadaşlarım da yardıma gelmez

Attığım kurşunlar düşmana değmez

Çifte kurşun yârelerim var benim.

Bozanlı⁶ Oğlan çıkmış camdan bakar,

Hamit Çavuş vurulmuş kanlar akar,

Düşman kurşunu bağrımı yakar,

Çekilemez yârelerim var benim.

ILGAZ DAĞI DERBENT ŞEHİTLERİ MAHKEMESİ KARARI
Hükümet Milliye aleyhine isyan ve düşman ordusuna katılmak amacıyla, Tavşan Dağı’nda toplanan 86 kişilik bir Pontus çetesi, batıya doğru harekete geçmiştir. Vezirköprü, Merzifon ve Kızılırmak’ın Kargı köprüsünden geçerek Kargı’nın Pelitözü, Tosya’nın Berçin köylerini basıp halkın hububat ve hayvanlarını gasp ettikleri, Ilgaz Dağı’ında altı kişilik bir jandarma müfrezesini pusuya düşürerek vahşi bir şekilde öldürdükleri anlaşılmıştır.

Yapılan huzuru mahkemede, bir çok zabıt ve delillerle birlikte, sanıkların suçlarını ikrar ettiklerinden:

1.Suçlu Muallim Lefter, Buvan, ve Ermeni Şıhat Hıyaneti Vataniye kanunun I. Maddesi delaletince Kastamonu’da asılarak idamlarına,

2.Yani 10, Eris’inde 5 yıl hapsine (yaşları 18 i ikmal etmediğinden)

3.Papaz Hristos’un Silvan’da mecburi ikametine, Madam Roza’nın da beraatine ittifakla karar verilmiştir.
Kastamonu II. İstiklal Mahkemesi

(Aslından sadeleştirilmiştir)

20 Haziran 1922

BAŞKAN ÜYE HAKİM ÜYE HAKİM

Mustafa Necati Neşet Kazım Hamdi Bey

(Saruhan Mebusu) (Çankırı Mebusu) (Samsun Mebusu)

KİŞİLER

HALİL AĞA : 50 yaşlarında,sakallı, başında fes,yelekli köylü.

EŞREF : 45 yaşlarında, fesli,yelekli köylü.

HASAN : 35-40 yaşlarında fesli,yelekli köylü.

NÖBETÇİ ER : Tam techizatlı Türk askeri.

I. KÖYLÜ : Başında fes,yelekli, köylü.

HAYRİYE : 20 yaşlarında, yoksul kıyafetli köylü kadını.

YAZICI ER : Kalpaklı, tabancalı asker.

HAMİT ÇAVUŞ: 25 yaşlarında tam techizatlı çavuş.

ER AZİZ : Tam techizatlı asker.

ER HAKKI : Tam techizatlı asker.

ER OSMAN : Tam techizatlı asker.

ER ŞEVKİ : Tam techizatlı asker.

BİNBAŞI ENİS : 40 yaşlarında üniformalı zabit.

LEFTER : 25 yaşlarında,deri ceketli, çizmeli, çeteci.

BUVAN : 22-22 yaşlarında, eşkıya kıyafetli çeteci.

ŞIHAT : 40 yaşlarında, eşkıya kıyafetli çeteci.

I. ASKER : Tam techizatlı asker.

II. ASKER : Tam techizatlı asker.

I. KADIN : Siyah çarşaflı, orta yaşlı köylü kadın.

II. KADIN : Siyah çarşaflı, orta yaşlı köylü kadın.

NÖBETÇİ ER : Tam techizatlı asker.

ALBAY OSMAN: 50 yaşlarında, üniformalı zabit.

TEĞMEN İBRAHİM: 25 yaşlarında, kalpaklı, kılıçlı zabit.

BOLU VALİSİ : 50 yaşlarında, bıyıklı, Osmanlı kıyafetli.

I. KÖYLÜ : 35-40 yaşlarında, yoksul kıyafetli, köylü.

II. KÖYLÜ : 35-40 yaşlarında, yoksul kıyafetli, köylü.

III. KÖYLÜ : 35-40 yaşlarında, yoksul kıyafetli, köylü.

ER SEYFETTİN: Tam techizatlı asker.

PAPAZ : Rum Hristiyan papazı kıyafetli.

ERİS : 16-17 yaşlarında Pontus çetecisi.

YANİ : 16-17 yaşlarında Pontus çetecisi.

MADAM ROZA: 30 yaşlarında, mantolu, çizmeli, Pontus kadını

BİRİNCİ PERDE