BöLÜm I aydin iLİ ve ekonomiSİ
Yatırım Projesinin Gerekçesi
Yüklə 2,24 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.3.2.4 Ekonomik Etüt
- 4.3.2.4.1 Pazar (Piyasa) Araştırması
- 4.3.2.4.2 Kuruluş Yeri Araştırması
- 4.3.2.4.3 Kurulacak Sabun İşletmesinin Kapasitesinin Belirlenmesi
4.3.2.3 Yatırım Projesinin Gerekçesi4.3.2.3.1 Projenin Tanımı ve KapsamıAkdeniz ikliminde yer alan Aydın İli’nde bu iklimin tipik bitkisi olan zeytin yaygın olarak bulunmaktadır. İlin özellikle dağlık arazisinde zeytin yetiştiriciliği önemli bir faaliyet koludur. Bu potansiyel ilde pek çok küçük zeytinyağı işletmesi tarafından değerlendirmekte ama yeterli teknolojik alt yapıya sahip olmadığı için istenilen verimlilikte kullanılmamaktadır. Zeytin bilindiği gibi sadece gıda da değil kimya sektörünün bir alt kolu olan temizlik sektöründe ve özellikle sabun üretiminde kullanılmaktadır. Aydın İli’nde bu potansiyeli değerlendirecek sadece iki sabun üretim işletmesi bulunmaktadır. Oysa ki, Aydın İli’nin sahip olduğu bu potansiyeli değerlendirecek ve bunu bir marka haline getirecek bir tesis henüz bulunmamaktadır. Kurulacak sabun işletmesinin kapalı fabrika alanı 2,000 m2 dir. Elimizdeki mevcut arsanın üzerine kurulacak fabrikanın teorik kapasitesi bu nedenle, 6,400 ton/yıl olacaktır. Teorik kapasitenin bu kısıt altındaki detaylı hesaplanması, fizibilite etüdünün “kurulacak işletmenin yatırım kapasitesinin belirlenmesi” başlıklı alt konu başlığında yapılmıştır. Gerekli olan hammaddeler Aydın İli sınırları içerisinden ve yurtiçindeki tedarikçilerden sağlanacaktır. Ürünün pazarlamasında ilk etapta yurtiçi pazar fırsatları değerlendirilecek ve bunun yanı sıra, Yunanistan, Bulgaristan, Suriye, Irak ve İran gibi Türkiye’ye komşu ülkelerle Rusya Federasyonu ve Türk Cumhuriyetleri pazarlarına ihracat yapılacaktır. Yatırımı düşünülen bu tesis sayesinde, hem Aydın İli’nin temel ekonomik kalemlerinden biri olan tarım sektöründe oluşan katma değer İl içerisinde değerlendirilecek hem de istihdam sağlanacaktır. 4.3.2.4 Ekonomik EtütGünümüz toplumlarının gelişmişlik seviyesi belirleyen etmenlerin bir tanesi de temizlik maddelerinin tüketim seviyesidir. Çünkü, insanların günlük yaşamlarında ihtiyaç duydukları maddelerin başında temizlik maddeleri gelmektedir. Zaten, temizlik ürünlerinin üretiminin bir sektör haline gelmesi 19.yüzyılın ikinci yarısından sonralara rastlamaktadır. Sanayileşen toplumlar ve bu dönemde hızlı bir şekilde artan nüfustan dolayı, toplumun giderek artan temizlik madde ihtiyacını karşılayabilmek için o dönemde bir zanaat kolu olan bu üretim şekli makineleşmiş ve oluşan talebi karşılamaya çalışmıştır. Bu dönemde, W.H. Lever tarafından ilk defa ambalajlı sabunun piyasaya sunulmasıyla modern sabun sanayinin temeli atılmıştır. Bu dönemden sonra, devamlı gelişen ve teknolojik bakımdan kendini yenileyen sabun sektörü, günümüzde milyonlarca ton üretimiyle temizlik maddeleri sektöründe önemli bir yerdedir. Artan dünya nüfusuna paralel olarak sabun sanayi de büyümeye devam edecektir. 4.3.2.4.1 Pazar (Piyasa) AraştırmasıTürkiye’deki sabun sektörü son yıllarda büyük ilerleme kaydetmiştir. Bu sektör, ekonomik yapı içerisinde yapmış olduğu teknoloji transferi ve yeni iş sahâlârı açması bakımından Türkiye’nin gelişmesinde katkıda bulunmaktadır. Sabun sektörünün üretmekte olduğu ürünler, günlük yaşamın vazgeçilmezleri olduğu için insanoğlunun hayatında önemli bir yere sahiptir. Türkiye’deki yıllar itibariyle sabun üretimi Çizelge 67’de gösterilmektedir: Çizelge 67. Türkiye’de Yıllar İtibariyle Sabun Üretimi (Bin Ton)
Kaynak: Devlet İstatistik Enstitüsü. Yapılacak olan pazar araştırması iki yönden yapılacaktır. Bunlar,yurtiçi ve yurt dışı piyasa araştırmasıdır. 1980’li yıllardan itibaren temizlik ve yıkama işlerinde deterjan ve sabun kullanma alışkanlığında bir artış gözlemlenmiştir. Bunun en önemli nedeni üretici işletmelerin ürün çeşitliliğini artırmaları ve etkili tanıtım kampanyaları sürdürmelerdir. Türkiye’de kalıp sabun tüketim alışkanlığı çok yüksek seviyededir. Türkiye’de kişi başına sabun tüketimi yıllık 1.2 kg iken bu oran AB ülkelerinde 0.9 kg’dır. Kalıp sabun tüketimi son yıllarda ucuz fiyatlı sabun türlerine doğru kaymaktadır. Kalıp sabun tüketiminde yurtiçi talebi belirlenmesinde tüketici davranışları etkili olmaktadır. Gelir düzeyi düşük kişilerin talebini belirleyen temel faktör fiyattır. Bu gelir grubu tüketiciler standart dışı, ambalajsız olarak satılan sergi sabun türlerine yönelmektedirler. Gelir düzeyi yüksek olan kişilerin talebini etkileyen öncelikli etmen ise, ürünün kalitesi ve ambalajıdır. Fiyatlardaki değişmeler bu kategorinin talebini fazla etkilememektedir. Özellikle, büyük alışveriş merkezi ve süper marketlerin sayısının artması ve yaygınlaşması çok çeşitli ürünlerin tüketicilere bir arada sunulmasını sağlamakta, bu da tercihlerin çeşitlenmesinde etkili olmaktadır. Türkiye’deki toplam sabun satışlarına bakıldığında, yukarıdaki paragraftan bahsi geçen sebepten ötürü en fazla süper marketlerde satıldığı görülmektedir. Sabun satışlarının % 59’u süper marketlerde gerçekleşirken, % 35’i bakkallarda geriye kalan kısım ise eczane ve parfümerilerde satılmaktadır (Çeşmecioğlu, 2003 : 11). Bu yüzden, sabun sektöründe kurulaşacak bu tesisin ilk hedefi büyük süper market zincirleriyle anlaşmak olacaktır. Türkiye’de sabun tüketimi ile ilgili veri son derece sınırlıdır. Yayımlanan son veri Kimya Sanayi Üreticileri Derneği tarafından 2002 yılında sunulmuştur. Buna göre, 1998-2001 yılları arasında gerçekleşen yurtiçi sabun tüketimi Çizelge 68’de gösterilmiştir: Çizelge 68. Türkiye’de Sabun Tüketimi (Ton)
Kaynak: ÇEŞMECİOĞLU, Senem “Sabun Sektör Profili”, İstanbul Ticaret Odası, 2003. Ref: Kimya Sanayi Üreticileri Derneği. Eldeki verilerle herhangi bir talep projeksiyonu ya da tüketim eğilimini tespit etmek mümkün değildir. Ancak, yıllar itibariyle görüldüğü gibi, sabun tüketimi 70,000 ton ile 80,000 ton arasında değişmektedir. 2001 yılında yaşanan krizle beraber bu rakam 67,820 ton olarak gerçekleşmiştir. Bu konuda yapılan diğer bir çalışma ise, VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı çerçevesinde hazırlanan Kimya Sanayi Özel İhtisas Raporudur. Bu rapordaki rakamlar ile Çizelge 68’de gösterilen rakamlar arasında büyük farklılıklar tespit edilmiştir. Türkiye’deki sabun kullanımı tahmin edilene göre oldukça düşük kalmaktadır. Ancak, yukarıda belirtildiği gibi bu sektöre ait veriler son derece sınırlıdır. Bu verilerden, hareketle bir yorumda bulunmak çok zordur. Bu çalışmanın sonuçları Çizelge 69’da gösterilmektedir. Çizelge 69.Türkiye’de Sabun Talep Projeksiyonu (1000 ton)
Kaynak: VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı Kimya Sanayi Özel İhtisas Raporu, 2000, s.156. Sektörün ihracat potansiyeli çok fazladır. Hemen hemen tüm dünya ülkelerine ihracat yapılmaktadır. Sabun sektöründe ihracat yapılan ülkelere bakıldığında Rusya Federasyonu, Türk Cumhuriyetleri, Orta Doğu ülkeleri ve Doğu Avrupa ülkeleridir. Özellikle, ihracatın Rusya Federasyonu’na ve Türk Cumhuriyetlerine artan bir şekilde devam edeceği tahmin edilmektedir. 1996 yılında AB ile imzalanan Gümrük Birliği çerçevesinde AB ülkelerine ihracat gümrük vergilerinin kaldırılmasına rağmen gelişmemiştir. Sabun sektörü, üretiminin %66’sını ihraç etmektedir. Bu ihracat hedef pazarlarının ekonomik durumuna göre dalgalanmalar göstermektedir. Bunun en güzel örneği, 1998’de Rusya Federasyonu’nda yaşanan krizdir. Ayrıca, önemli bir pazar olan Libya yönelik ihracatta yaşanan siyasi problemler yüzünden artık gerçekleşememektedir (Çeşmecioğlu, 2003 : 15). Türkiye, 1996 yılında Gümrük Birliği’ne girmesine rağmen AB ülkelerine yapılan ihracat son derece sınırlı kalmıştır. Bunun en önemli nedeni üretimde ambalajlamaya ve çeşitte AB ülkeleri düzeyine gelinememesidir. Ayrıca, dünyadaki yeni bir trend olan doğal ürünlerin tüketilmesine rağmen Türkiye’deki sabun üreticileri ürünlerinde çok fazla sentetik ve boya maddesi kullanmaktadır. Bu durum da bu ülkelere yapılan ihracatın istenilen düzeyde gerçekleşmemesinde önemli bir etmendir. Bu nedenle, kurulması düşünülen işletme de doğal hammadde kullanılacağı için bu ülkelerde önemli bir pazar bulma şansına sahiptir. Çizelge 70’de Türkiye’nin 1999-2002 seneleri arasında gerçekleştirmiş olduğu sabun çeşitlerindeki ihracatı gösterilmektedir: Çizelge 70. Türkiye’nin Gerçekleştirmiş Olduğu Sabun İhracatı ( $)
Kaynak: www.igeme.org.tr, 08.03.2003. Ref:Dış Ticaret Müsteşarlığı. Çizelge 71’de Türkiye’nin diğer ülkelere yapmış olduğu Kalıp sabun ihracatı gösterilmektedir. Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın sınıflamasına göre bu tür sabun çeşidi 34.01.20.90.90.19 kodlu diğer sabunlar sınıfında yer almaktadır. Çizelge 71’de ilk 10 ülkenin değerleri alınmıştır. Genel toplamda ise tüm ülkelere yapılan ihracat verilmektedir. Çizelge 71. Türkiye’nin 34.01.20.90.90.19 Kodlu Diğer Sabunlar Sınıfında Yapmış Olduğu İhracat ($)
Kaynak: www.igeme.org.tr, 08.03.2003. Ref:Dış Ticaret Müsteşarlığı.. Dünyada temizlik sektöründe en büyük ihracatçı ve ithâlâtçı ülkeleri AB ülkeleridir. AB ülkeleri dünya temizlik maddeleri ihracatının %65’ini, ithâlâtının ise %54’ünü oluşturmaktadır. Dünyada son yıllarda doğal maddelerden üretilen sabunlara talep artmaya başlamıştır. Bu bağlamda, Aydın ili’nde kurulacak ve prina yağı bazlı olan sabun üretiminin dünyadaki eğilim neticesinde yurtdışında özellikle AB ülkelerinde pazarlar bulması mümkündür. Türkiye’deki sabun sektöründe yaklaşık 110 işletme faaliyet göstermektedir. Bu işletmeler içerisinden 10 büyük firma, sektörün toplam kapasitesinin %72’sini oluşturmaktadır. Tüm temizlik maddeleri sektöründe olduğu gibi sabun sektöründe de sıkı bir rekabet yaşanmaktadır. Üreticiler her geçen yıl ürün ve marka çeşitlendirmesine gitmekte ve pazar paylarını bu yolla arttırmaya çalışmaktadırlar. Sektörde dört büyük firma arasında ciddi bir rekabet savaşı söz konusudur. Bu işletmeler, Evyap Sabun Sanayi, Colgate-Hacı Şakir, Dalan Kimya Sanayi ve Lever A.Ş. dir. Bu işletmelerin hepsi dağıtım kanallarını kurmuş ve markalaşmışlardır. Türkiye’de mevcut tesislerde sabun üretimi teknolojisi oldukça gelişmiştir. Yukarıdaki sayılan firmalar otomatik sistemlerle sabun üretmektedir. Bu işletmeler ambalajlama ve marka oluşturma konusunda diğer orta ölçekli rakiplerine göre büyük üstünlük kurmuşlardır. Bu bakımdan, yurtiçi pazarlama stratejisi açısından yatırımı düşünülen pazardaki orta ölçekli firmaları rakip görecektir. Gerek fiyatlama gerekse ambalajlama da bu firmalara karşı ilk etapta stratejiler gerçekleştirecektir. Bu firmalar, Paksoy A.Ş., A.S.C., Bilal Sabun, Çelikbilek, Emek, Tat, Tariş, Sokol ve Kebapçı sabun işletmeleridir. Çizelge 72’de sabun sektöründeki önemli markaların pazar payları tonaj ve ciro olarak verilmiştir. Çizelge 72. Sabun Marka Pazar Payları (Katı ve Sıvı).
Kaynak: ÇEŞMECİOĞLU, Senem “Sabun Sektör Profili”, İstanbul Ticaret Odası, 2003.Ref:Hurriyet Gazetesi. 4.3.2.4.2 Kuruluş Yeri AraştırmasıKuruluş yeri araştırması yapılırken makro ve mikro bazda olmak üzere iki temel üzerinden hareket edilmesi gerekmektedir. Makro bazda kurulması düşünülen Sabun Fabrikasının Aydın İli’nde kurulması avantajları değerlendirilecektir. Mikro bazda ise bu tesisin Aydın Organize Sanayi Bölgesi’nde kurulmasının sebepleri incelenecektir. Bu iki yönden de bu işletmenin kuruluş yeri faktörlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür. * Ekonomik Faktörler - Pazar Bölgeleri: Kurulacak işletmenin pazar hedeflerine uygun olarak Aydın İli’nde kurulması taşıma maliyetlerini minimize etmektedir. Özellikle hem turizmin yoğun olarak yaşandığı bölgelere yakınlığı hem de şehirleşmenin yoğun olarak yaşandığı illere yakınlığı (İzmir, Denizli, Manisa) işletmenin bir avantajı olarak görülmesi gerekir. Bunun yanı sıra ihracata yönelik olarak belirlenen öncelikli ülkelere hem İzmir Limanı vasıtasıyla hem de lojistik firmalarıyla üretilen ürün tam zamanında ve düşük maliyetle pazarlanabilecektir. - Hammadde Kaynakları: Aydın İli’nin temel geçim kaynaklarından bir tanesi zeytinciliktir. Zeytincilik, İlin hemen hemen her bölgesinde yapılmaktadır. Bunda ki en önemli etken, dağlık yapının ve iklimin zeytin yetiştirilmesi için gerekli koşulları sağlamasıdır. İlde zeytinyağı ve prina üretimi de 30’a yakın irili ufaklı işletmede gerçekleştirilmektedir. Bu işletmeler yaklaşık 8,000 ton zeytinyağı ve 7,000 ton civarında da prina üretiminde bulunmaktadırlar. Bu bilgiler, Çizelge 23’de Aydın İli’ndeki zeytinyağı ve prina toplam üretim mkitarlarıdır. Bu işletmelerin çoğunluğu Aydın Merkez İlçe ve Merkez İlçe’ye komşu ilçelerde faaliyet göstermektedirler. Bu bakımdan hammadde sıkıntısı yaşanması beklenmemektedir. Ancak, sabun üretiminde sadece prina yağı etken madde olarak kullanılmamaktadır. Bu yağ, diğer yağlarla birlikte işleme sokulması gerekmektedir. Bu tür yağlar, (don yağı, palm yağı, koko yağı vb) dış ülkelerden tedarik edilmektedir. Bu yağları Türkiye’ye ithal eden bir çok tedarik firma bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, yurt dışından da bu yağları temin etmek mümkündür. - Ulaşım Olanakları: Aydın İli karayollarının ana arterinin üzerinde kurulu bir kenttir. Ayrıca İzmir-Aydın otoyolu ile İzmir ve İzmir bağlantılı illere yapılan taşımacılık faaliyeti daha kısa sürede gerçekleşmektedir. Bu bakımdan İzmir Limanından yapılacak ihracat ve yurt içi dağıtımda herhangi bir problem yaşanmayacaktır. Bunun yanı sıra, mevcut demiryolu vasıtasıyla işletmeden yüklenecek konteynırlar daha düşük maliyetle İzmir Limanına gönderilebilecektir. Hammadde sağlanması düşünülen zeytin yağı işletmelerinin Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi’ne yakınlığı işletmenin artı bir avantajıdır. - İşgücü Kaynakları: Genel olarak sabun üretiminde çok fazla bir istihdam yaratılamamaktadır. İşçilerin kalifiye olması bir avantaj olarak görülmekle birlikte kuruluş aşamasında ve deneme üretiminde verilecek eğitimlerle bu problemde ortadan kalkacaktır. Orta ve üst yönetim için gerekli potansiyel Aydın İli’nde mevcuttur. Aydın İli’nde bilindiği gibi sabun üretimi Osmanlı Devleti zamanına kadar dayanmaktadır. Bu yüzden gerekli bilgi ve tecrübeli insan gücü İlde mevcuttur. * Doğal Faktörler: Sabun üretimi yapan işletmeler genel olarak çevreye pis bir koku yaymaktadırlar. Bunun başlıca sebebi, kullanılan prina ve kimyasal maddelerdir. Bunun yanında, üretim sırasında çevreye duman yaymaktadırlar. Yatırımı düşünülen işletme Aydın Umurlu Sanayi Bölgesi’nde kurulacağı için kentten uzaktır. Bunun yanı sıra, İldeki rüzgarın yönü çoğunlukla batı-doğu yönünde estiği için bu koku ve dumanın Umurlu İlçesi’ne etkilemesi söz konusu değildir. Ayrıca, yatırım konusu işletme, Çevre Bakanlığı’nın 23.06.1997 tarih ve 23028 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği kapsamına giren faaliyetlerin içerisinde yer aldığından bu işletmelerin arıtma tesisleri kurulması zorunluluğu gündeme gelmiştir. Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi’nde bir adet kullanılmakta olan arıtma tesisi bulunmaktadır. Bu nedenle yatırımı düşünülen işletmenin ek bir maliyet katlanması durumu da ortadan kalkmaktadır. Ekonomik Politikalar: Aydın İli, son olarak yayımlanan, Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ’de (Tebliğ No: 2002/1, Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 30/07/2002-24831) Normal İller Kapsamında yer almakta ve bu illerin sahip olduğu teşvik avantajlarından yararlanmaktadır. Bu kapsamda işletme, yatırım indirimi, Katma Değer Vergisi istisnası, Vergi, resim ve harç istisnasından yararlanacaktır. Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi Aydın Merkez’e karayolu ile 15 dakikalık bir mesafede, İzmir İli’ne de İzmir-Denizli otoyolundan 1 saat 15 dakikalık mesafededir. Bu bakımdan çalışanlar ve ailelerinin tüm sosyal, kültürel ihtiyaçlara ulaşması bakımdan organize sanayi bölgesi uygun bir bölgede konuşlandırılmıştır. Sağlık konusunda da yeterli hizmete verebilecek alt yapı bulunmaktadır. Aydın İli’nde Devlet ve SSK Hastanelerinin yanı sıra Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Hastanesi bulunmakta ve ayrıca yine Umurlu Beldesinde Adnan Menderes Üniversitesi’ne ait bir poliklinik bulunmaktadır. 4.3.2.4.3 Kurulacak Sabun İşletmesinin Kapasitesinin BelirlenmesiTürkiye’de sabun sektöründe yurtiçi talebin çok üzerinde bir üretim kapasitesine sahiptir. Bu nedenle, faaliyet gösteren işletmeler ihracat yapamadıkları zaman çok düşük kapasitelerde çalışmaktadırlar (Çeşmecioğlu, 2003:6). Sabun sektörünün yıllık ortalama kapasitesi 650,000 ton/yıl’dır. Kapasitelerine göre sabun sektöründe faaliyet gösteren büyük ve orta boy işletmeler Çizelge 73’de gösterilmektedir.
Kaynak: ÇEŞMECİOĞLU, Senem “Sabun Sektör Profili”, İstanbul Ticaret Odası, 2003, s6. Sabun sektöründeki ortalama kapasite kullanım oranı %55-60 arasında değişmektedir. Ancak, son yıllarda makine tipi sabunculuğun artması sonucu bu oran artma eğilimi göstermiştir (VIII.Beş Yıllık Kalkınma Planı Kimya Sanayi Özel İhtisas Raporu, 2000, s.150). Yıllar itibariyle faaliyette olan işletmelerin kapasite kullanım oranları Çizelge 74’da gösterilmektedir. Çizelge 74. Türkiye’de Mevcut Sabun İşletmelerinin Yıllar İtibariyle Kapasite Kullanım Oranları (%)
Kaynak: VIII.Beş Yıllık Kalkınma Planı Kimya Sanayi Özel İhtisas Raporu, 2000, s.150. Unutulmamalıdır ki, yukarıdaki kapasite oranlarına sergi tipi sabun üretimi de dahil edilmektedir. Sergi tipi sabun üretimi hem daha az üretimin gerçekleştirilmesine hem de kapasitenin arzu edilen düzeyde oluşmamasına sağlamaktadır. Örneğin, makine tipi üretimde üretilecek 10 ton sabun üç günde üretilmekte iken, sergi tipi sabunda bir haftada üretilmektedir. Bu tip üretilen sabunların da kalitesi istenilen düzeyde değildir. Yatırımı düşünülen işletme 20 ton/gün sabun kapasitesinde olup, yılda tek vardiya üzerinden üretilecek sabun 320 gün x ton/gün = 6,400 ton/yıldır. Bu teorik kapasite oranın varsayılmasındaki neden, fabrikanın 2,000 m2 kapalı alana kurulacak olmasıdır. İşletmenin kapasite kullanım oranları, Çizelge 75’deki gibi olacağı varsayılmaktadır. Bu varsayım, Ahmet Sabuncu (Bilal Sabunları Genel Müdürü) ve Bekir Kılıç (Evyap Genel Müdürü) ile yapılan görüşmeler sonucunda tespit edilmiştir. Türkiye’deki 2004 senesinden kapasite kullanım oranındaki artışlar geleceğe yönelik bu varsayımda etkili olmuştur. Çizelge 75. Kurulacak Sabun Fabrikasının Varsayılan Kapasite Kullanım Oranları (%)
Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|