##book id= 064//book name=Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti

##num= 2// level= 1// sumtest=30 // name= Azərbaycan nitq mədəniyyəti xxx //

1. Aşağıda göstərilənlərdən hansı şifahi nitq hissəsinə daxil edilə bilməz?

A) Lakonizm aparıcı istiqamət təşkil edir

B) Jest və mimikalardan istifadə edilir

C) Situativ xarakter daşıyır

D) Ən çox mürəkkəb cümlələrdən istifadə edilir

E) Məcburi qaydalar sistemi mövcuddur

2. Nitq növlərinə hansılar daxildir?

A) vasitəli və vasitəsiz nitq

B) yazılı və şifahi nitq

C) daxili və xarici nitq

D) monoloji və dioloji nitq

E) sitat və poliloji nitq

3. “Üslubun qiyməti onun aydınlığındadır. Əgər nitq aydın deyilsə, deməli natiq öz məqsədinə nail ola bilməmişdir. Üslub nitqin mövzusuna uyğun gəlməlidir” sözləri kimə məxsusdur?

A) L. Tolstoy

B) Lomonosov

C) Aristotel

D) Belinski

E) Sokrat

4. Yazılı nitqi xüsusiyyətlərinə aid deyil

A) situativ xarakter daşıyır

B) icbarilik əsas götürülür

C) daha mürəkkəb komponentli konstruksiyalardan istifadə edilir

D) daha qədimdən formalaşmışdır

E) nisbi sabitlik mövcuddur

5. Filologiyanın dildən ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə qaydalarını öyrənən təcrübi sahəsi hansıdır?

A) Fonetika

B) Üslubiyyat

C) Nitq mədəniyyəti

D) Morfologiya

E) Leksikologiya

6. Nitq mədəniyyətinin əsası hansı komponentlər təşkil edir?

A) ekspressivlik, interaktivlik, emosionallıq, aydınlıq

B) informativlik, diskursivlik, diskussiya, etiklik

C) interaktiv, informativ, qarşılıqlı nitq əlaqəsi

D) qarşılıqlı nitq əlaqəsi, normativlik, kommunikativlik, etiklik

E) etiklik, emosionallıq, münasiblik, dəqiqlik

7. Nitq mədəniyyəti ilə dilçiliyin öyrəndiyi məsələlər hansılardır?

1 - Sözlərin leksik - semantik qruplarını

2 - Sözlərin yaranma və formalaşmasını

3 - Sözlərin aktiv - passivliyini

4 - Emosional - ekspressiv çalarlarını

5 - Sözlərin işlədilmə məqamlarını

A) 2, 3, 4

B) hamısı

C) 1, 3, 5

D) 1, 2, 3

E) 2, 3, 1

8. Nitq fasiləsinin növlərini müəyyənləşdirin

1 - bioloji

2 - məntiqi

3 - fizioloji

4 - dialoji

5 - psixoloji

6 - monoloji

A) 1, 2

B) 2, 5

C) 3, 5

D) 5, 6

E) 1, 5

9. A. Abdullayevin nitq mədəniyyətinə dair yazılmış əsərləri hansılardır?

1 - “Müəllimin nitq mədəniyyəti haqqında”

2 - “Nitq mədəniyyəti və natiqlik məharəti haqqında”

3 - “Müəllimin nitq fəaliyyəti”

4 - “Nitq mədəniyyəti”

5 - “Nitq mədəniyyəti və üslubiyyatın əsasları”

A) 2, 3

B) 1, 2

C) 1, 5

D) 3, 4

E) 2, 4

10. M. F. Axundovun hansı məqalələrində dilin təkmilləşdirilməsi məqsədilə fikirləri var?

1 - Kritika

2 - Məktəb haqqı

3 - Şifahı nitq

4 - Tənqid risaləsi

5 - Görkəmli müəllimlər

A) 2, 1

B) 1, 4

C) 4, 5

D) 3, 5

E) 1, 3

11. Doğru olmayan fikirləri seçin.

1 - Kvintilian qədim Yunanıstanın natiqlik məktəbi nümayəndələrindən biridir.

2 - Ön dişlərin olmaması d, z, l, n, s, t samitlərinin tələffüzünü çətinləşdirir.

3 - Həmcins üzvlərin xüsusi intonasiya çaları yoxdur.

4 - Bəzi rus mənşəli alınmalarda o saiti a kimi oxunur.

A) 2, 4

B) 1, 3

C) 1, 4

D) 2, 4, 3

E) 3, 4

12. Doğru fikirləri seçin.

1 - Alınmalar əsasən dilimizin fonetik təbiətinə uyğun tələffüz olunur.

2 - Solon qanunları Qədim Yunanıstanda natiqlik sənətinin inkişafına təsir göstərmişdir.

3 - Monoloji nitqin mühazirə, məruzə, məlumat və s. növləri vardır.

4 - Orfoqrafiyamızın əsas prinsipi fonetik prinsipdir.

A) 1, 4

B) 2, 4

C) Hamısı

D) 2, 4, 3

E) 3, 4

13. Nitqi tamamlayan ifadəli hərəkətləri seçin.

1 - qışqırmq

2 - mimikalar

3 - səssiz danışıq

4 - jestlər

5 - pozalar

6 - səsli danışıq

A) 1, 2

B) 2, 4, 5

C) 3, 4

D) 2, 3, 4

E) 1, 2, 3

14. İntonasiya haqqında verilən fikirlərdən biri yanlışdır.

1 - İntonasiya latın sözü olub, “tərtibat” deməkdir.

2 - İntonasiya səs tonunun alçalıb - ucalmasıdır.

3 - İntonasiya cümlənin sərhədini müəyyənləşdirir.

4 - İntonasiya cümlə daxilində sintaqmların yerini müəyyənləşdirir.

5 - İntonasiya emosional münasibətlər yaradır.

A) 2,

B) 2, 5

C) 4

D) 1

E) 1, 2

15. Nümunələrdən birini başqa intonasiyada da demək mümkündür.

1 - Sənin kitabların Leylada idi.

2 - Sevən ölsünmü, sultanım, nə dersən ? !

3 - Vaqif ! İndi get, saray həyatını büsbütün tərk et.

4 - Şahlıq çətirinlə kimə sultan olacaqsan ? !

5 - Şair, nə tez qocaldın sən ? !

A) 2, 5

B) 1

C) 4, 5

D) 3

E) 1, 2

16. “ Əldən - ələ keçir vəfasız həyat

Biz gəldi - gedərik, sən yaşa, dünya ! ”

Bu misralarda bədii ifadə vasitəsinin hansı növü işlənmişdir?

1 - Təzad, inversiya

2 - Təşbeh, inversiya

3 - Mübaliğə, simvol

4 - Metonimiya, bədii xutab

5 - Epifora, bədii xitab

A) 1

B) 2, 5

C) 4

D) 2, 4

E) 1, 2

17. Bu vasitə nitqdə elə incə emosional münasibətlər yaradır ki, heç bir formal əlamət onu yarada bilməz . Bu əlamət nədir ?

1 - İntonasiya

2 - Vurğu

3 - Pauza

4 - Nida

5 - Ritorik sual

A) 1

B) 2, 5

C) 4, 5

D) 3

E) 1, 2

18. “Yıxılsın ağalar, qullar dünyası,

Dəyişsin insanın, ömrün mənası”. Misralarda hansı bədii ifadə vasitəsi işlənmişdir?

1 - İnversiya

2 - Təzad

3 - Təkrir

4 - Mübaliğə

5 - Epitet

A) 4, 5

B) 2, 5

C) 1

D) 3

E) 1, 2

19. Nitq mədəniyyəti fənninin əlaqədar olduğu elm sahələrini ardıcıllıqla düzün.

1 - ədəbiyyat

2 - dilçilik

3 - pedaqogika

4 - tarix

5 - psixologiya

6 - etika

7 - estetika.

8 - fiziologiya

9 - məntiq

A) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

B) 2, 1, 5, 3, 4, 6, 7, 8, 9

C) 3, 2, 4, 1, 5, 6, 7, 8, 9

D) 1, 2, 4, 5, 3, 6, 8, 7, 9

E) 3, 4, 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9

20. Ədəbi dilin normalarını müəyyən edən əsas meyarları ardıcıllıqla düzün

1 - təbiilik

2 - işləklik

3 - zərurilik

4 - sabitlik

A) 4, 1, 2, 3

B) 2, 1, 3, 4

C) 1, 2, 4, 3

D) 3, 2, 1, 4

E) 2, 4, 3, 1

21. Mədəni nitqə verilən tələbləri ardıcıl düzün.

1 - nitqin düzgünlüyü

2 - nitqin təmizliyi

3 - nitqin yığcamlığı

4 - nitqin aydınlığı

A) 4, 1, 2, 3

B) 2, 1, 3, 4

C) 4, 3, 2, 1

D) 3, 2, 1, 4

E) 2, 4, 3, 1

22. Nitqin təmizliyi tələbini pozanları ardıcıl düzün.

1 - dialekt sözlər (məhəlli sözlər)

2 - əcnəbi sözlər

3 - tüfeylı sözlər

4 - jarqon sözlər

A) 2, 4, 3, 1

B) 2, 1, 3, 4

C) 4, 1, 2, 3

D) 3, 2, 1, 4

E) 1, 2, 3, 4

23. Nitq intonasiyasına aid olan elementləri seçin.

1 - fasilə

2 - vurğu

3 - melodiya

4 - temp

5 - kontekst

6 - yazı

A) 2, 4, 5, 1

B) 2, 3, 4, 5

C) 1, 2, 3, 4

D) 3, 4, 5, 6

E) 4, 1, 3, 6

24. Nitq intonasiyasına aid olmayan elementləri seçin.

1 - melodiya

2 - yazılı nitq

3 - vurğu

4 - mətnlər

5 - fasilə

6 - testlər

A) 2, 4, 5

B) 2, 6

C) 1, 4

D) 2, 4, 6

E) 1, 4

25. Nitq intonasiyasına aid olan elementləri seçin.

1 - fasilə

2 - dialoq

3 - vurğu

4 - monoloq

5 - melodiya

6 - şifahi nitq

7 - temp

A) 2, 4, 7

B) 2, 3, 4, 6

C) 1, 3, 5, 7

D) 3, 4, 6

E) 4, 5, 6, 7

26. Uyğunluğu müəyyənləşdirin

I – məntiqi vurğu

II – həyəcanlı vurğu

1 - Of, zəhər qoxuyur onun havası

2 - Nifrət məhəbbətlə, kədər sevinclə baş - başa uyuyur sinəmdə mənim

3 - Vaayy, bir işə bax!

4 - Çox gözəl dedin.

5 - Könlümün sevgili məhbubi mənim, vətənimdir, vətənimdir , vətənim.

A) I – 4, 5, II – 2, 3

B) I – 1, 2 , II – 3, 4

C) I – 3, 5, II – 1

D) I - 2, 5, II – 1, 3, 4

E) I – 3, 4, II – 1, 2

27. Dilçiliyin başqa elmlərlə əlaqəsini uyğun müəyyən edin:

I - İctimai elmlərlə əlaqəsi

II - Qeyri - ictimai elmlərlə əlaqəsi

1 - Mətnşünaslıq elmi;

2 - Antropologiya elmi;

3 - Fizika elmi;

4 - Psixologiya elmi;

5 Sosiologiya elmi;

6 - Astronomiya elmi.

A) I – 1, 2, 3; II – 4, 5, 6

B) I – 2, 5, 6; II – 1, 3, 4

C) I – 1, 4, 5; II – 2, 3, 6

D) I – 3, 5, 6; II –1, 2, 4

E) I – 2, 3; II – 1, 5, 6

28. Verilmiş tərifləri elmlərə uyğun müəyyən edin:

1 - Düzgün təfəkkür, onun quruluşu və inkişaf qanunauyğunluqları haqqında elmdir.

2 - Dünyanın insan cəmiyyətlərinin yaranmasına və inkişaf dövlərinə dair elmdir.

3 - İnsan psixologiyasında baş verən qanunauyğunluqları və mexanizmləri öyrənən elmdir.

4 - Mədəni nitqin problemlərini öyrənən elmdir.

5 - Tərbiyə, təhsil və təlim haqqında elmdir.

a- məntiq;

b- tarix;

c- pedaqogika;

d- psixilogiya;

e- nitq mədəniyyəti.

A) 1 – a; 2 – b; 3 – d; 4 – e; 5 – c

B) 1 – b; 2 – a; 3 – e; 4 – c; 5 – d

C) 1 – d; 2 – e; 3 – c; 4 – d; 5 – b

D) 1 – c; 2 – b; 3 –a; 4 – d; 5 – e

E) 1 – e; 2 – d; 3 – b; 4 – a; 5 – c

29. Aşağıdakı fikirlərin müəlliflərini düzgün müəyyən edin.

I – Qrammatikasız natiqlik kütdür, poeziya pəltəkdir

II – Üslubun qiyməti onun aydınlığındadır. Əgər nitq aydın deyilsə natiq öz məqsədinə nail ola bilməmişdir. Üslub nitqin mövzusuna uyğun gəlməlidir.

III – Kim Demosfen olmaq istəmirsə o natiq deyil.

1 - Aristotel

2 - M. V. Lomonosov

3 - Sıseron

4 - Sokrat

5 - Belinski

A) I - 2; II – 1; III – 3;

B) I – 1; II – 2; III – 3

C) I – 3; II – 1; III – 5

D) I – 2; II – 4; III – 1;

E) I – 3; II – 2; III – 5

30. Uyğunluğu müəyyən edin.

I – söz formalarını, onların dəyişmə və birləşmə qaydalarını, cümlə tərtibi məsələlərini öyrənir.

II – incəsənət haqqınqa, bədii yaradıcılıqda, təbiətdə və həyatda gözəl formalar haqqında fəlsəfi nəzəriyyədir.

III – gerçəkliyin obyektiv aləmin insan şüurunda bədii obrazlar şəklində əks olunma formasıdır.

IV – hər bir xarakterin səciyyəvi xüsusiyyətlərini öyrənir

V – həyatı bədii obrazlarla əks etdirən söz sənətidir

1 - estetika

2 - incəsənət

3 - qrammatika

4 - ədəbiyyat

5 - psixologiya

A) I – 1; II – 2; III – 3; IV – 4; V – 5

B) I – 2; II – 5; III – 1; IV – 3; V – 4

C) I – 3; II – 1; III – 2; IV – 5; V – 4

D) I – 4; II – 5; III – 2; IV – 1; V – 3

E) I – 5; II – 4; III – 1; IV – 2; V – 3