Borusan, 25. Basar
Yüklə 1,32 Mb.
|
| — Kaynak usulü
d— Kaynak ağzının şekli e— Dikişin kalınlığı f— Paso sayısı g- Kaynak pozisyonu B— Kaynak sırası planı Kaynak sırası planında, birleştirilecek parçalara ait kaynak dikişlerinin ve pasoların teşkil tarzı ile uygulanacak sıraları ayrı tespit edilmiştir. Burada verilen kaynak sırasına olduğu gibi uymak gerekir. Aksi taktirde kaynaklı konstrük- siyonlarda büyük çekme ve çarpılmalar oluşur. Bilhassa karışık konstriiksiyonların kaynağında bu sıranın önemi bü- yüktür. Kaynak sırası planı aşağıdaki kısımları içerir. a- Teknik resimler b— Montaj resimleri c— Kaynak usulü d— Gerekli kaynak tertibatı ve aletler e— Gerekli imalat süresi Bir kaynak sırası planı üç esas kısımdan meydana gelir: Yazılı kısım, iş sırası ve listesi ve resimler. Yazdı kısım: Bu kısımda aşağıdaki hususlara ait yazılı bilgiler vardır. — Malzeme - Kaynak usulü
- Kaynakçı sınavı — Konstrüksiyonun boyutu - Sorumlu mühendis iş sırası listesi: — iş sırası - Kaynak ağzı şekli ve hazırlama tarzı — Kaynak sırası - Düşünceler (tertibatlar, ısıl işlemler, ön tavlama... gi- bi) Resimler:
— Dikiş sırası Hazırlanan kaynak sırası planı işletmeye verilince, bura- da kontrole tabi tutulur ve imalat tekniği bakımından rast- lanan bir noksanlık veya hatanın düzeltilmesi için hemen ilgili mühendise müracaat edilir. Hazırlanan plan üzerindeki herhangi bir değişiklik ancak ilgili mühendisin izni ile yapılır. 7— Kaynaklı parçaların düzeltilmesi Kaynaklı parçaların düzeltilmesi bugün tamamen pratik bir problemdir. Verilen esaslar dahilinde uygun bir işlem tatbik edilirse, düzeltmek için harcanan zaman da minimu- ma inmiş olur. Çok defa yanlış uygulanan bir doğrultma MÜHENDiS VE MAKİ NA Cİ LT 24 SAYI 285 TEMMUZ 1983 23 Şekil 20. Yamaların kaynacında uygulanan kaynak sıraları -60'- \ n—^ / . \—' J!_ W e- Genellikle, -5°C'nin altında bulunan hava ve çalışma sıcaklıklarında doğrultma işlemi yapılmamalıdır. Tavlanan kısmın büyüklüğü, doğrultulacak parçanın kalınlığına ve uygulanacak usule bağlıdır. Gayet geniş bir tavlama alanı, malzemenin akma kabiliyetini kaybetmesine neden olur. Tavlama, tespit edilen sıcaklık sınırları arasında kalacak şekilde yapılmalı ve maksimum çarpılmanın meyda- na geldiği alanın dış tarafına uygulanmalıdır. Bu tavlama uygun şekilde yapılırsa, parçada büyük iç gerilmeler oluş- maz ve düzeltmede hassasiyetini kaybetmez. Düzeltme tesiri tavlamadan (yığılma tesiri) sonra, so- ğuma sırasında meydana gelir. Serbest hareket edilen bir ya- pı elemanı, ısıyla genleşme miktarının takriben iki misli kadar kendini çeker. Kendini çekme tesiri tavlama yerinin nötr (tarafsız) eksene olan uzaklığı ile değişir. Tavlama sırasında yapı elemanının sıkı bir şekilde tespit edilmesi ile, doğrultma tesiri arttırılabilir. Bu düzeltme tesi- rinin artışı, tespit şekline ve tavlanan malzemenin yükselen yığılma miktarına bağlıdır. Ayrıca, sertleşmiyen malzeme- lerde, tavlı kısmı basınçlı hava ile çabuk soğutmakla da ken- dini çekme tesirini kuvvetlendirmek mümkündür. Kaynak dikişlerinin zorlamaya maruz kalan kısımları hiçbir zaman darbeli bir düzeltme işlemine maruz kalmama- lıdır. Doğrultma kurallara uygun olarak tavlanmış parçalara çekme ve basma gerilmesi uygulayan aletlerle yapılmalı ve- ya geniş yarıklı demirci baskıları kullanılmalıdır (Şekil 23). Şekil 21. (X) - alın birleştirmelerinde uygulanan kaynak sıraları işlemi boşuna zaman kaybıdır. Günümüzde ençok kullanı- lan işlem, alevle yapılan düzeltme işlemleridir. Tavlama işleminde kullanılan alev nötr veya hafif asetileni fazla bir karakter taşır. Tavlama esnasındaki mesa- fe 5 mm kadar olmalı ki (Şekil 22), parça düzgün bir şekil- de tavlanabilsin. Yarıktı denire! baskısı Yanlış Yanlış Şekil 23. B^ kaynak dikişinin yarıklı demirci baskısı ite dllzeltll- mesl parça Şekil 22. Alevin çekirdeği ile parça arasındaki mesafenin yanlış ve doğru durumları Tavlama sıcaklığı 650 ilâ 850°C arasında bulunmalı ve bilhassa aşağıdaki esaslara dikkat edilmelidir. a- Yapı elemanı 200 ilâ 350°C arasında bir sıcaklığa eriştiği vakit, çekiçle vurularak doğrultulmamalıdır. Zira bu sıcaklıkta kırılma ve çatlama tehlikesi vardır. b- 850°C'nin üzerindeki bir tavlama, tavlanan kısım- da istenmiyen iç yapı dönüşmelerine sebep olur. c- Aşrı tavlama martenzitik bir iç yapı oluşturur. d- Tavlanan kısmın sıcaklığı, daima sıcaklık tespit kalemleri ile kontrol altında bulundurulmalıdır. Kök pasoları ters tarafından istenerek kaynak yapılma- mış olan (Y) ve (l) birleştirmelerine, çentiktesin dolayısıy- la doğrultma işlemi uygulanmaz. Çeşitli, konstrüksiypnlarda uygulanan farklı alevle dü- zeltme usulleri Şekil 24'de bir araya toplanmış olup, bunla- rın başlıcalan aşağıda verilmiştir. A— Noktalama usulü Alevle noktalar halinde tavlanır ve sonra düz demirci baskısı ile hafif döğülerek, özellikle kaynaklı profil kuşakla- rının arasındaki kısımlar düzeltilir. Bu usul, aşağıdaki şekillerde uygulanır: a- Ocgen düzeni b— Satranç düzeni c- Sıralı düzen d- Helezon! tip 24 MÜHENDiS VE MAKl NACi LT 24 SAYI 285 TEMMUZ 1983 Noktalama usutu Isı yolu DYonyona noktalama usulü A/V o o Kullanrrcı yenen jAAAi Boru tuğlantuormm tfûrrltılmcfi e- Noktalar şeklinde tavlanıp çekiçle döğme B— Isı yolu a- Noktaların oluşturduğu sıra (yanyana noktalama usulü) b- Çizgisel usul c— Zikzak usul d— Isı çemberi ve elipsi C— Isı kaması D— Kombine usul a— Isı yolu ve ısı kaması b- Isı haçı ve ısı çemberi V Sof kerıarlaı ınm duı Kombine usui Dişi yohj ve ısı kaması +o 2) Isı hacı ısı çemberi Şekil 24. Alevle düzeltme usulleri ve Kullanma yerleri KAYNAKLAR MALISIUS, R., Schrumpfungen Spannungen und R isse belm Sch- vvelssen, DVS 1969. VVUICH, VValter, Deformations et Contralntes de Soudage Souder, Ho 139 - Janvler-Fevrler 1976, p. 3-15. DÜZELTME Haziran, 1983, 284 sayımızda yayınlanan "831i Yıl- larda TIĞ ve Plazma Kaynağı" başhkh yazımızın ikinci bölümünün bu sayımızda (285) yayınlanacağı- nın duyurulmuş olmasına karşın teknik nedenlerle, ileriki sayılarımızda yer vereceğiz, YAYIN KURULU DUYURU Üyelerimizden, delgilerinin adreslerine ulaşmadığına ilişkin şikâyetler alınmaktadır. Bu durumun başlıca nedeni, üyelerimizin adreslerinde olan değişimlerin Odamıza bildirilmemesidir. Dergilerini alamayan üyelerimizle, adresleri değişen üyelerimizin yeni ad- reslerini Odamıza ulaştırmaları halinde, dergimiz düzenli olarak gönderilebilecektir. Saygılarımızla, YAYIN KURULU ELTEM-TEK ELEKTRİK TESİSLERİ MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ VE TİCARET A.Ş.nden DUYURU ELEKTRİK, MAKİNE VE İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ALINACAKTIR Yüksek Gerilim Elektrik Sistemleri, Termik ve Hidrolik Santraller ve Diğer Elektrik Tesisleri konusunda Müşavirlik, Mühendislik, Etfid, Proje ve Kontrollük hizmetleri için Şirketimize, tatmin edici ücret ve çalışma şartlan ile,
alınacaktır. İlgilenen isteklilerin, öğrenim, mesleki durum ve ihtisaslarını belirten hayat özeti ve bir fotoğrafla: ELTEM-TEK A.Ş.,Necatibey Caddesi.No: 28, Kat: 3 Sıhhiye/ANKARA adresine, bizzat veya mektupla, başvurmaları rica olunur. MÜHENDİS VE MAKlNA CİLT 24 SAYI 285 TEMMUZ 1983 25 tasarım dosyası örnekler Minimum Rulman ömrü Verileri Verilen Değişkenler Hesaplanan Değişkenler 1. PROBLEM Transmisyonun bir motor tarafından tahrik edildiği bir uygulamayı düşünün. Motor üstteki tabloda verilen tork-hız değerlerinin ifade ettiği bir tork-hız karakteristiğine sahip- tir. Transmisyon rulmanlarının minimum tahmini ömrüne göre tasarımının yapıldığı motor tork-hız noktasını bulu- nuz. Çözüm: Tablodaki her tork-hız noktası için Güç (H) aşağıdaki şekilde hesaplanabilir: T'Nm 9554 H = RULMAN ÖMRÜNÜN HESAPIANMASI Derleyen: Merih ÖZGEN Rulman ömrü (L) nü tahmin etmekte kullanılan gele- neksel denklem: N Rulman ömrü hesaplamalarının gerçekleştirilmesi için, rulman imalatçıları rulmanları "dinamik anma yükü C" ve "anma çalışma hızı Nr" terimleri cinsinden sınıflandırmak- tadırlar. Bu değişkenlerin bilinmesi durumunda yukarıdaki Rulman ömrü denklemi "rulman yükü P" ve "rulman hı- zı N" cinsinden bir ifadeye dönüşür. Bununla birlikte, rulman ömrünün tork ve hız ile ifade edilmesi genellikle daha uygun olmaktadır, örneğin, redük- törlerdeki ve transmisyonlardaki rulman yükleri giriş tork'u ile doğru orantılı olmaktadır. Bu durumda eğer rulman öm- rü tork ve hız cinsinden ifade edilirse "güç kaynağı tork eğ- ri"» üzerindeki herhlangi bir noktadaki ömür değeri kolay- lıkla hesaplanabilir. Rulman ömrü denklemi "Rulman ömrü Faktörü fl" olarak anılan bir faktörün tanımlanması ile tork ve hız cin- sinden bir denkleme dönüştürülebilir.
L, FL, N2 ve nı hızlarında, P2 ve Pt yüklerindeki L2 ve lı rulman ömürlerinin oranı olarak tanımlanmaktadır. Bu- nunla birlikte yükün tork'aoranholduğu kabul edildiğinden Tt ve T2 tork değişkenleri sırasıyla Pt veP2 yük değişken- lerinin yerine kullanılabilir. Böylelikle FL f aktörü yukarıda- ki şekilde yazılabilir. Ayrıca, FL iki değişik rulman ömrü- nün oranlan olarak tanımlandığı için de C ve Nr faktörleri cebirsel olarak rulman ömrü denkleminden yokedilmiştir. Değişkenlerin Listesi: C = Dinamik anma yükü, (Nt) FL = Rulman ömrü faktörü H = Güç(kw) L = Rulman ömrü tahmini (saat) N = Rulman hızı (d/d) Nm = Motor hızı (d/d) Nr = Rulman anma hızı- (d/d) P = Rulman yükü (Nt) T = Tork (Nt-ta) Hesaplanan güç değerleri tabloda gösterilmiştir. En yüksek motor gücü T = 2426 Nt-m ve Nm = 1357 d/d tork-hız noktasında sağlanmaktadır. Bundan sonra, en yük- sek motor gücündeki bu tork-hız noktasını rulman ömrü hesaplamalarında temel olarak alın. Böylelikle FL hesapla- nabilir: 357 F _ T2 f ~ Tablo, her tork-hız noktası için hesaplanan FL değerle- rini göstermektedir. Temel olarak alınan değer, FL =1,000'- dır. Minimum FL = 0,417 değeri T = 4120 Nt-m ve N2 = 557 d/d tor-hız noktasında bulunuyor. Demek ki, minimum rulman ömrü hesaplamaları bu nokta üzerine oturtulmalıdır. TablodakiFL değerlerinin de gösterdiği gibi bu tork-hız noktasındaki tahmini rulman ömrü değeri en yüksek motor gücü noktasındaki değerin % 41.7 'si kadardır. En yüksek tork değeri T = 4465 Nt-m 'de rulman ömrü % 44.7 'ye artmaktadır. Yukarıdaki motor tork-hız eğrisi için yapılan rulman ömrü hesaplamalarına karşıt olmak üzen; göreceli olarak düz bir motor tork eğrisi için bu tür hesaplamalar maksi- mum motor gücünün üretildiği motor hızı ayarında yapılma- lıdır. 26 Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|