Buxgalteriya hisobi va audit

Professional buxgalteriya tashkilotlari a’zosi sifatida majburiyatlar

Deyarli barcha milliy auditorlik kasblarida bir xil intizomiy sud mavjud. Ko’pgina mamlakatlarda auditga aloqador bo’lishidan qat‘i nazar, har qanday kishi auditorga qarshi shikoyat berishi mumkin.
Intizomiy sud odatda auditorlik va yuridik kasb vakillari, ba‘zan esa jamoatchilik vakillaridan iborat. Da‘vogar va sudlanuvchining dalillarini eshitgan holda, sud o’z qarorini qabul qiladi va auditorga nisbatan (agar mavjud bo’lsa) sanksiyani belgilaydi. Bu sanksiya turli xil bo’lishi mumkin. Bu quyidagilar bo’lishi mumkin:
■ jarima;
■ xayfsan (og’zaki yoki yozma);
■ cheklangan vaqt (masalan, olti oy) faoliyatingizni to’xtatib turish; yoki
■ kasbingizning umrbod taqiqlanishi.
Ayrim mamlakatlarda ushbu intizomiy sudlarning ishi ommaviydir. Ko’pgina mamlakatlarda sud hukmlari, xususan, sud qarori faoliyatni to’xtatib turish yoki umrbod taqiqlanish bo’lsa, ommaga e‘lon qilinadi. Odatda intizomiy sud qarori ustidan shikoyat qilish mumkin. Auditor muvaffaqiyatsizligi uchun intizomiy sud tomonidan hukm qilingan deb hisoblang. Bu auditorga nisbatan fuqaroviy da‘voga yetarlimi? Yo’q. Auditor fuqaroviy da‘vosi bilan yuridik javobgarlikka tortilishi uchun quyidagi shartlarni bajarish kerak:
■ Auditorlik tekshiruvida auditorning ehtiyotsizligini isbotlash kerak (ehtiyotsizlik muammosi). Intizomiy sud tomonidan chiqarilgan hukm odatda ushbu shartni bajarish uchun asosdir.
■ Auditorning da‘vogarga nisbatan majburiyati bor (professional faoliyati tufayli).
■ Da‘vogar o’zining yo’qotishlari audit muvaffaqiyatsizligi sababli bo’lganligini isbotlashi kerak (sabab oqibat muammosi). ■ Da‘vogar o’zining yo’qotishlarini aniqlashtirishi kerak. Audit bozoridagi ayrim o’zgarishlar
Audit nazariyalarini muhokama qilishda Politsiyachi nazariyasida tarixiy o’zgarishlar davrida (1940-yildan 2002-yilgacha), firibgarlikning oldini olish va aniqlashga, moliyaviy hisobotlar haqqoniyligi va adolatliligini tekshirishga izoh berishning imkoni bo’lmaganligi qayd etib o’tildi. Auditorlik bozorining o’zgarishi bilan bog’liq bo’lgan auditorlik vazifalarini rivojlantirish, odatda, auditorlik tekshiruvi oralig’idagi munozarali deb hisoblanadigan jamoat muhokamasining obyekti sanalanadi. Bu kamchilik auditorlik xizmatlaridan foydalanuvchilar auditorlardan hozirgi amaliyotga mos bo’lmagan vazifalar yuzasidan kutgan ortiqcha natijalaridan kelib chiqadi.