Çevre ve orman bakanliğI
Yüklə 247,37 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ZAMAN ESASLI AYIRMA
KAYNAKTA AYIRMAİnşaat/yıkıntı atığının oluştuğu merkezlere konteynırlar yerleştirilir. Buna göre toplanması gerekli inşaat/yıkıntı atık maddeler kaynakta ayrıştırılabilir. Böyle bir programla bir binanın kapı, pencere ve dolap gibi çerçeveleri, kiremitler, elektrik malzemeler binadan ayrıştırılabilir. Bunların her biri için konteynır yerleştirilir veya ayrı yerlere konulabilir. Bu metodun en büyük avantajı geri kazanılabilir malzemelerin tümünün kaynakta ayrıştırılmasıdır. Bu malzemeler bir değer ifade eder. Bu malzemeleri geri kazanma tesisinde tekrar ayrıştırmaya gerek yoktur. Böylece maliyet düşer. Ayrıca malzemeler daha temiz korunur ve maliyetleri düşer. Geri kazanılabilen malzemeler sağlıklı sökülürse tekrar başka bir yapıda kullanılmasını mümkün kılar. Gezici kırıcılar ile yıkıntı atığı beton veya betonarme malzemeler kaynakta küçük parçalar halinde kırılır. (Şekil 6).
İnşaat/yıkıntı atığı toplayıcı servis firmaları yıkım projesinin zaman esaslı akım şemasını bilmek isterler (yani pencere, kapı, parke, dolap ve diğer tahta malzemeler ne zaman ayrı toplanacak). Böylece toplayıcı, geri kazanacağı maddelerle ilgili esnek çalışabilir. Bu metodun en büyük dezavantajı; malzemeleri ayrı ayrı geçici depolamak için büyük yer gerekmesidir. İnşaat/Yıkıntı atıkları pratikte Tablo 6’da verildiği gibi ayrıştırılmaktadır. Tablo 6. İnşaat/Yıkıntı Atıkları Geri Kazanma
Yıkıntısı yapılacak inşaatta ne tür malzemelerin çıkacağı ve hangilerinin ayrıştırılabilir olduğu önceden araştırılmalıdır. Yapı ve bina bileşenleri değerlendirildiği zaman geri kazanılan malzemelerin tekrar satılabileceği ve kullanılabileceği araştırılmalıdır. Her bir malzemenin nispi miktarı not edilmelidir. Teşhis edilen malzemelerden geri kazanma için hedeflenenler toplanmalıdır. Hedeflenen malzemeleri;
Eski binaların birçoğunun çatısı keresteden yapılmıştır. Bu binalar yıkılacağı zaman bu keresteler kurtarılabilir ve tekrar kullanılmak veya geri kazanmak için satılabilir. Yine birçok binanın kapı ve pencereleri uygun şekilde sökülerek başka binalarda tekrar kullanılabilir. Kapı, pencere, dolap, su ve elektrik tesisatı, yer malzemeleri tekniğine uygun olarak sökülmelidir. Bu malzemeleri pazarlama imkanı olmalıdır. Karolar ve parkeler doğru bir şekilde sökülüp depolanırsa başka bir bina yapımında kullanılabilir. Binalardaki kiremitler kırılmadan toplanıp tekrar kullanılabilir.
İnşaat/yıkıntı atıkları kaynakta karışık toplanır ve geri kazanma tesisine taşınır. Bu malzemeler geri kazanma tesisinde elendikten, elle ve diğer aletlerle ayrıştırıldıktan sonra bir grup atık depolama alanına gönderilir. Geri kazanılan malzemeler tekrar işlenmek veya başka amaçlar için kullanılmak üzere ilgili tesislere gönderilir.
Konut veya ticari bina yaparken inşaat atığı ortaya çıkabilir. Atık bertaraf ücreti yükselirken inşaatçılar ortaya çıkan inşaat atıkları için atık yönetim planı uygulayarak inşaat atığı miktarını azaltabilirler. İnşaatçı, mimarından bina dizaynında standart malzeme kullanılmasını isteyerek inşaat atık miktarını azaltabilir. Başka yapılarda arta kalan malzemeler yeni yapılacak yapılarda kullanılabilir. Malzemeler paketlemesiz kullanılarak ve taşıtarak atık oluşumu minimize edilebilir. Bu tür kurallar, katı atık bertarafının fahiş ücretle depolanmasını dengelemek için uygulanabilir bir yol olabilir. Şehiriçi bölgelerde, kaldırım yapımında kullanılan üst malzemeler (tuğla, briket v.b.) standart olmalıdır. Bozulan kaldırımların yenilenmesinde kullanılmış malzemeler kullanılabilmelidir. Kullanılmış malzemelerin kullanımı özendirilmelidir. Kullanılmış malzemeler ile ilgili pazar oluşturulmalıdır. Bertaraf maliyetleri bir evin toplam inşaat maliyetinin takriben %0,5’ni temsil eder. İnşaat sektöründe kar payı bu maliyetler ile bir evde bina karı %5’e kadar yükselebilir. İnşaat atığını aktif yöneterek daha verimli sonuçlar elde edilebilir. İnşaatta malzemeleri ve işçiliği efektif olarak kullanılarak malzeme satın alma maliyeti %10–15 azaltılabilir. Böylece daha az atık üretilir. Malzemeler verimli kullanıldığından satın alma maliyeti düşer. Daha az atık oluştuğundan atık bertaraf maliyeti düşer. İnşaat esnasında ortaya çıkan atık malzemeler (inert malzemeler) zeminde dolgu malzemesi olarak kullanılarak atık bertaraf bedeli minimize edilebilir. İnşaat atıkları, yıkıntı malzemelerinden daha hafiftir. Çünkü çoğu levha, kaya ve tahta parçalarıdır. Depolama alanına taşımak daha kolay ve ucuzdur.
İnşaat/yıkıntı atığı planlamada hedef, öncelikle sırasıyla atık azaltma, bazı malzemeleri tekrar kullanma, geri kazanma ve sonra depolama olmalıdır. Bina yapımı ve inşaat atığının tüm fraksiyonları göz önünde tutulursa atık malzemelerin %90’nını geri kazanmak mümkündür. Hali hazırda inşaat atıklarından sadece küçük bir oran geri kazanılmaktadır. Avrupa Topluluğu ülkelerde inşaat/yıkıntı atıkları ile ilgili aşağıdaki şartlar göz önüne alınmaktadır.
Avrupa Topluluğu ülkelerin çoğunda 2002 yılı sonuna kadar Danimarka’da %60, Hollanda da %90 geri kazanma hedeflenmiştir. Bu hedeflere ulaşmak için tüm engeller belirlenmiş ve incelenmiştir. Eylem geçmeden önce uygun inceleme ve araştırma ile engelleri minimize etmek için planlama yapıldıktan sonra uygulama yapılmalıdır.
İnşaat/yıkıntı atığının geri kazanılmamasının ana sebepleri;
İnşaat/yıkıntı atıklarının geri kazanılmasının çok maliyetli ve işçilik gerektiğine inanılması sektörün gelişmesini ve büyümesini engelleyen en büyük faktörlerdir.
Geri kazanma tesisine gelen inşaat/yıkıntı atıkları beton, briket, kiremit, betonarme, metal, tahta ve kartonpiyer içerebilir. Yol inşaat ve yenileme atıkları ise ağırlıklı olarak asfalt, beton ve toprak içermektedir. Geri kazanma tesisine inşaat/yıkıntı atıkları kaynakta ya kısmen ayrıştırıldıktan veya tamamen ayrıştırıldıktan sonra gelmektedir. Karışık halde gelen inşaat/yıkıntı atıkları elle ve makine ile ayrıştırılmaktadır. Betonarmedeki çelik, betonun ezilmesiyle ayrıştırılır. Büyük beton bloklar kırıcılarla daha küçük boyutlarda da küçültülebilir. İnşaat/yıkıntı atıklarının hacimleri çok büyüktür. Tekrar hammadde olarak kullanılmak istendiğinde hacimleri küçültülerek uygun boyuta getirilmesi gereklidir. İnşaat/yıkıntı atıklarını parçalamak için darbeli ve çeneli kırıcılar kullanılabilir. Kırıcılar sabit ve mobil olmak üzere iki gruba ayrılır. Geri kazanma tesisleri, küçük ırmaklar, akarsular, dereler, mevsime göre yeraltı suyunun yükseldiği kaynaklar, havuzlar ve ıslak alanlar gibi yüzey kaynaklarında en az 30 metre uzakta kurulmalıdır. Bu suların kirlenmesi önlenmelidir. Yine bu tür tesisler yerleşim alanlarından (bina/yapılarda) en az 30 metre uzakta olmalıdır. Geri kazanma tesisleri doğal hammadde işleme tesislerine benzemektedir. Geri kazanma tesislerinde, hangi inşaat/yıkıntı atıklarının kabul edileceği birim, kantar, briket, betonarme ve beton için kırıcılar, elekler, ayırıcılar, yeterli geçici depolama alanı, taşıma ve kontrol üniteleri bulunmaktadır. Doğal malzemelerin kırılması yıkıntı (kaynakta) bölgesinde geçici olarak kurulan mobil kırma ekipmanı ile yapılır. Dolgu için belli kalite malzeme üretmek gerektiğinden üretim geri kazanma tesisinde yapılır. Geri kazanma tesisi organizasyonu için prensip şeması Şekil 3’de verilmiştir. Avrupa’da sabit veya taşınabilir tesisler, kazı veya bina yıkıntılarını yeni inşaat hammaddesi olarak kullanabilmektedir. Sabit tesislerin kapasitesi 300-400 ton/saat arasında değişmektedir. Sabit tesislerde;
işlemler yapılmaktadır. Sabit tesisler büyük kapasitelidir. Tesislerdeki ekipmanlar basittir ve genel olarak paletli buldozer ve hidrolik olarak çalışan mobil çene kırıcılar kullanılır. Sabit tesislere malzemeler tartılarak alınmalıdır.  Şekil 6. Beton Malzemenin Geri Kazanılması Sabit tesislere bir örnek Şekil 6’da verilmiştir. Kırılmış briketler, tuğlalar, güçlendirilmiş ve güçlendirilmemiş betonlar ön elekte elenir. Boyutu 0–45 mm olan malzemeler ön elekte 0–4 mm ve 4–45 mm elenerek bertaraf edilir. Üstte kalan malzemeler darbeli kırıcıya verilir. Darbeli kırıcıda ufalanan malzemeler manyetik separatörden geçirilerek demir malzemeler ayrıştırılır. Geriye kalan malzeme 0–45 mm ve >45 mm'lik elekten geçirilir. >45 mm'lik kısım ön kırma işlemi için geçici depoya konur.0–45 mm'lik kısım ise 0–4, 4–8, 8–16, 16–32 ve 32–45 mm'lik eleklerden geçirilerek fraksiyonlarına ayrılır. Bu alt gruplar tekrar kullanılırken karıştırılabilir. Darbeli kırıcıların çeneli kırıcılara üstünlüğü her granüle üzerine keskin ucu ile çarparak daha kararlı ve önceden tahmin edilebilir boyutta agrega üretilmesidir. Darbeli kırıcı, kırılacak malzemenin beslendiği konteynır içinde yüksek hızlı rotoru kullanır. Rotor üzerinde monte edilmiş 4 ve 6 çekici palet vardır. Kesme hareketi, klasik silindir çim biçme makinesine benzer. Aletten verimli iş elde edilmesi, döner çekici paletler ile sabit ‘yüzey paletleri’ arasının temizlenmesine bağlıdır. Paletlerin aşınma hızı işlenecek malzemenin sertliğine göre büyük ölçüde değişir. Çeneli kırıcılar, bir kama gibi biçimlendirilmiştir. Yüzeylerden biri, diğerlerine nispetle hareketlidir. Malzemeler aşağı doğru ilerlerken küçük parçalara çiğneme hareketi göstererek ufalanır. Malzeme geniş ağızdan ayarlanabilir özellikte olan dar uca doğru ilerlerken istenen boyuta indirilebilir. Darbeli kırıcı veya çeneli kırıcı seçimi işletme şartlarına bağlıdır. Darbeli kırıcılarla daha küçük boyutlu agrega üretmek mümkündür. Maliyeti daha düşüktür. İşletme maliyeti, özellikle güçlendirilmiş beton malzemelere göre çok daha yüksektir. Genelde darbeli kırıcıların iş yapma yeteneği çeneli kırıcılardan daha yüksektir. Karışık inşaat/yıkıntı atıkları elekten ve manyetik separatörden geçirilmeden önce genel olarak elle ayrıştırılır. Bu işlemin daha ilerisi elle, plastikler, kâğıtlar, tahta ve diğer demir olmayan metallerin elle ayırma işlemi izler. Karışık inşaat/yıkıntı atıkları daha sonra hafif malzemeleri bertaraf eden hava ayırıcı arasından geçirmeden önce çeneli kırıcı ve manyetik ayırıcı arasından geçirilir. Büyük çaplı olanlar 10–40 mm’lik eleklerde elendikten sonra altta kalanlar önce manyetik ayrıştırıcıda ayrıştırılır. Mobil tesisler 100 ton/saat kapasitelidir. Mobil tesislerle inşaat/yıkıntı atıklarını kaynakta ayrıştırma imkanı vardır. Her türlü bina yıkıntısı atığı, geri kazanma tesisi ile ilgili akım şeması Şekil 6’da verilmiştir. İki kırıcılı sabit bir geri kazanma tesisinin prensip akım şeması Şekil 7’de verilmiştir. 
Şekil 7. İki kırıcılı sabit inşaat yıkıntı geri kazanma tesisi
Yıkıntı yapılardan geri kazanılan malzemelerin çoğu bertaraf edilebilir, temizlenip onarıldıktan sonra benzer veya aynı projelerde veya başka inşaat projelerinde kullanılabilir. İnşaat ve yıkıntıdan elde edilen malzemelerin tekrar kullanılabilir malzeme olduğu unutulmamalıdır. İnşaat sektöründe yapım ve yıkım esnasında oluşan atıkların inşaat hammaddesi olarak belli oranda kullanılması kurallara bağlanmalıdır. Bazı malzemeler tekrar kullanılırken bazılarından yeni malzemeler üretilebilir. İnşaat/yıkıntı atığı geri dönüşüm sektörü kanun ve yönetmeliklerle de düzenlenmelidir. Tekrar kullanılabilir malzemelere örnekler;
Yukarıda sayılan malzemelerin birçoğu geri kazanılabilir ve tekrar kullanılabilir. Geri kazanılıp tekrar kullanılabilen malzemeler ve kullanıldığı yerler aşağıda verilmiştir. Asfalt Döşeme Malzemesi :Kırılmış parçaların kullanılmış asfalt yeni asfalt döşeme malzemesi için agrega olarak kullanılabilir. Beton :Kırılmış, parçalanmış beton parçaları yapı dolgu malzemesi olarak kullanılabilir. Demirle güçlendirilmiş betonarme malzemelerdeki demiri ayrıştırıldıktan ve beton parçalandıktan sonra inşaatlarda alt yapı malzemesi olarak tekrar kullanılabilir. Kırılmış betonlar yürüyüş yollarında, kaldırım yapımında, drenaj sisteminde ve kanalizasyon borusu döşemede dolgu çakıl yollarda yüzey örtücü ve açık park (garaj) alanlarında alt yapı dolgu malzemesi olarak kullanılabilir. Kullanılmış beton sıkıştırılmış dolgu malzemesi olarak kullanılacaksa nem içeriği %3’ü geçmemelidir. Dağılma kalınlığı 20 cm'den daha az olmak üzere (yatay yönde) yerleştirilebilir. En az %95 maksimum kuru yoğunluğu sıkıştırılır. Bu durum ASTM 1557 kullanılarak tespit edilir. Tahta Çerçeveler :Kırılmış, demiri giderilmiş yapı dolgu malzemesi kullanılabilir. Temizlenmiş, yongalanmış olanlar enerji cogerasyonu amacı ile kullanılabilir. İnce tahtalar halinde olanlar park bahçelerde çit malzemesi olarak kullanılabilir. Temizlenmiş tahtalar demir yolu döşeme ve telefon direği olarak kullanılabilir. Kaba olanlar kompost tesisine gönderilebilir. Üçüncü dünya ülkelerinde inşaat/yıkıntı atıklarından çıkarılan tahtalar ısınma amacı ile kullanılmaktadır. Alçı Taşı Levha Duvar :Kağıdı giderilmiş alçı taşı levhaları yeni alçı taş levhası yapımında ve absorbent ürünlerinde kullanılır. Briketler : Geri kazanılmış briketler spor sahalarında ve parklarda,yürüyüş yolu malzemesi olarak kullanılabilir. Geri kazanılabilir malzemelerin tekrar kullanıldığı yerler Tablo 7'de verilmiştir. Geri kazanılan beton ve asfalt malzemeleri şehirler arası ve şehir içi yollarda kaldırım alt yapı malzemesi olarak kullanılabilir. Agregalar geri kazanıldığı zaman enerji ve hammadde kaynağı korunur. Geri kazanılmış betondan yapılmış agregalar, kaldırımlar, temel ve zaman zaman temel altı, kaldırım yüzey tabakalarda kullanılabilir. Temel altı malzemelerin daha az güçlü olması önemli değildir. Geri kazanılmış betondan yapılmış agregaları geçici yol yüzeyinde ve yol bakımında kullanılır. Tablo 7. İnşaat/Yıkıntı Atıklarından Geri Kazanılabilir Malzemelerin Kullanıldığı Yerler
Alüminyum malzemeler geri kazanılabilir. Bazıları inşaatlarda tekrar kullanılabilir. Kullanılabilir özellikte olmayanlar yeni alüminyum malzeme üretiminde hammadde olarak kullanılabilir. Kullanılmış alüminyum malzemeler yüzey parlatıcı içerebilir veya korozyona uğramış olabilir. Üretimde buna dikkat edilmelidir. Alçı levhalar suda kolay çözünebilir yapıda olduklarından depolama alanlarında bertaraf edilmeleri sakıncalıdır. Alçı malzemeler depolandığı zaman özellikle ıslak ve anaerobik şartlarda hidrojen sülfür oluşur. Hidrojen sülfür pH’ın düşmesine neden olur. Hidrojen sülfür toksin bir maddedir. Özellikle 1000 ppm’nin üzerinde çok kötü kokuya neden olur. Alçı malzemeler depolama alanlarına alınmamalıdır. Alçı malzemeler yakılmamalıdır. Yakıldığı zaman yanma sonucu kükürt dioksit oluşur. Kükürt dioksit çok zararlı ve zehirli bir gazdır. Arıtma maliyeti çok yüksektir. Alçı içeren yıkıntı atıklarının katı atık depolama sahalarında depolanması sakıncalıdır. Bugün dünyada alçı taşı işleme tesisleri, yeni bir alçı taşı levhası üretim tesislerinde hammaddeye %25 oranında kullanılmış alçı malzemesi katılmaktadır. Ayrı toplanan, taşınan ve yüzeyindeki kağıdı temizlenmiş alçı levhalar ½ minus boyuta kadar ufalandıktan sonra yeni alçı levha üretiminde kullanılmaktadır. Kullanılmış alçı malzemelerin geri kazanılıp kullanılabilir alçı levha haline dönüştürme maliyeti 50$ /tondur.
Alçı levhalar %7 oranında kağıt içerir. Kağıdı giderilmiş alçı levhalar yeni alçı levha üretiminde kullanılabilir. Mevcut teknoloji ile %1,7 kağıt içeren geri kazanılmış alçı malzemeleri kullanılabilmektedir. Bu kağıt oranı yeni alçı levha üretiminde müsaade edilen sınır değeridir. Washington’da iki tesis alçı levha üretiminde %10–20 oranında geri kazanılmış alçıları kullanmaktadır. Böyle bir tatbikat ile alçı levhadaki kağıt miktarı sınır değerinde tutulabilmektedir. Bu uygulama ile yılda 55.000 ton alçı malzeme geri kazanılmaktadır. Alçı levhalar öğütüldükten sonra toprağın iyileştirilmesi amacı ile de kullanılabilir. Alçı malzemeler parçalanıp öğütüldükten sonra toprağa ilave edilirse;
Toprak düzenleme pazarı;
olarak kullanılabilir. 6.1.1.ALÇI MALZEMELER İÇİN POTANSİYEL PAZARLAR Çimento üretimi: Çimento fabrikaları geniş miktarda orijinal alçı kullanılır. Alçı, klinkerin oluşturulma süresini kontrol etmek için ilave edilir. Çimento sanayinde %1 oranında alçı kullanılmaktadır. Mermere İlave: New Jersey’de bir firma mermer tozuna geri kazanılmış alçı ilave ederek malzeme üretmektedir. Yüklə 247,37 Kb. Dostları ilə paylaş:
|