Citation ahm03 \l 1055 Dr. Mehmet yanmiş-Ahmet aktaş

KAYNAKÇA

Aktaş, A. (2014). Tarikatların Toplumsal İşlevleri (Diyarbakır Kadiri Tarikatı Örneği). Konya: Necmetin Erbakan Üniversitesi SBE.

Allison, C., & Philip, K. (2003). Kürt Kimliği ve Kültürü, İst. İstanbul: Avesta.

Atacan, F. (1993). Kutsal Göç-Radikal İslamcı Bir Grubun Anatomisi, İst: Bağlam.

Atacan, F. (2001). "A Kurdish Islamist Group in Modern Turkey: Shifting Identities". Middle Eastern Studies , 3 (37).

Aydemir, S. (1998). Şeyh-Mürid İlişkisiyle Belirlenmiş Cemaat Şekli Olarak Tarikat(Şanlıurfa-Kadiri-Şeyh Sodey ve Müridleri üzerine yapılan Bir Din Sosyolojisi Araştırması)l. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri A.B.D. Din Sosyolojisi Bilim Dalı, Ankara.

Bauman, Z. (2010). Sosyolojik Düşünmek (7 b.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Beşikçi, İ. (2014). Doğu Anadolu'nun Düzeni: Sosyo-Ekonomik ve Etnik Temeller, İst: İsmail Beşikçi Vakfı Yay.

Bruinessen, M. v. (1992). Kürdistan Üzerine Yazılar. İstanbul: İletişim.

Bruinessen, M. v. (2011). Kürtlük, Türklük, Alevilik-Etnik ve Dinsel Kimlik. (H. Yurdakul, Çev.) İstanbul: İletişim.

Celaleddin, Ç. (2012). Göç, Kentleşme ve Din. (N. Akyüz, & İ. Çapcıoğlu Dü.) içinde, Din Sosyolojisi El Kitabı (s. 297-306). Ankara: Grafiker Yayınları.

Çağlayan, E. (2014). Cumhuriyet'in Diyarbakır'da Kimlik İnşası (1923-1950). İst: İletişim.

Çakır, R. (2011). Derin Hizbullah . İstanbul: Metis-Siyahbeyaz.

Çayır, C. (2008). Türkiye’de Din Değiştirip Hıristiyanlığa Geçişin Psiko-Sosyal Etkileri. Bursa: Uludağ Üniv. SBE.

Çelik, C. (2011, Ekim 20). Türkiye'de Dini Gruplar Sosyolojisi. ERUSAM , s. 2-29.

Efe, A. (2008). Dini Gruplaşma Ve Cemaatleşme Olgusunun Sosyolojik Açıdan İncelenmesi (Isparta Örneği). Isparta: Tuğra Matbaası.

El, Ȃ. A. (2009). Sedidi Risalesi. Darul Erkam.

Esen, K., & Özdemir, A. (2011). Özgür Demokratik ve Güvenli Seçim. İstanbul: BİLGESAM.

Erdost, İ. M. (1993). Şemdinli Röportajı, Ank: Onur Yay.

Furseth, I., & Repstad, P. (2012). Bireysel Dindarlık. (M. Ulu, Dü.) Bilimname (2), 191-214.

Günay, Ü. (1999). Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat. İstanbul: Erzurum Kitaplığı.

Günay, Ü. (2010, Ocak- Haziran). “Gruplar Sosyolojisi ve Günümüz Türkiye'sinde Dini Gruplar”, Toplum Bilimleri Dergisi, C. 4, S. 7, (ss. 7-52).

Haşimi, M. S. (2004). Arifler Yolunun Rehberi. İstanbul: Semerkant.

Haznevi, Ş. A. (2002). Hazret ve Şah-ı Haznevi. (A. Demiray, Dü.) İstanbul: Semerkand.

Jwaideh, W. (2012). Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi- Kökenleri ve Gelişimi. (İ. Çekem, & A. Duman, Çev.) İstanbul: İletişim.

Karadeniz, S. (2012). Aşiret Sisteminde Dönüşüm-Aşiretin Kentte Aldığı Yeni Şekiller- Batman Örneği, İnönü Üniversitesi SBE. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Malatya.

Kirman, M. A. (2003). Süleymancılık Ortaya Çıkışı, Gelişim Evreleri ve Günümüzdeki Durumu. Demokrasi Platformu (6), ss. 151-180.

Kirman, M. A. (2010). Yeni Dini Hareketler Sosyolojisi. Ankara: Birleşik Yayınları.

Kutlay, N. (2012). Kürt Kimliğinin Oluşum Süreci. Ankara: Dipnot.

Mahcupyan, E. (2013, 06 06). "Güneydoğu Notları 4: Siyaset",. Zaman .

Mardin, Ş. (2012), Türkiye'de Toplum ve Siyaset, (M. Türköne - T. Önder, Der.), İst: İletişim.

Melikoff, İ. (1993). Uyur İdik Uyardılar: Alevilik Bektaşilik Araştırmaları, (T. Alptekin Çev.), İst: Cem.

Mensching, G. (1994). Dini Sosyoloji, (M. Aydın Çev.) Konya.

Nikitine, B. (2010). Kürtler: Sosyolojik-Tarihi İnceleme, (E. Karahan - H. Akkuş, N. Uğurlu Çev.), İst: Örgün Yay.

Ocak, A. Y. (2003). Türk Sufîliğine Bakışlar, İst: İletişim.

Ortatepe, E. (2014). Terörle Mücadelede Sivil Toplumun Rolü: Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerin'de Kanaat Önderleri. Yayınlanmamış Doktora tezi, Ankara.

Özer, A. (2003). Doğu'da Aşiret Düzeni ve Brukanlar, İst: Elips.

Rıtzer, G., & Stepnısky, J. (2014). Çağdaş Sosyoloji Kuramları ve Klasik Kökleri (4 b.). Ankara: De ki yayınları.

Sarıbay, A. Y. (1996). Kent: Modernleşme ile Postmodernleşme Arasındaki Köprü. Kentte Birlikte Yaşamak Üstüne. içinde İstanbul.

Sayyid S. (2000), Fundamentalizm Korkusu-Avrupamerkezcilik ve İslamcılığın Doğuşu, (E. Ceylan  N. Yılmaz Çev.), Ank: Vadi.

Sennett, R. (2000). Kamusal İnsanın Çöküşü, (S. Durak  A. Yılmaz Çev.), İst: Ayrıntı.

Sevil, M. (2005). Türkiye'de Modernleşme ve Modernleştiriciler (2 b.). Ankara: Vadi Yayınları.

Subaşı, N. (2003). Öteki Türkiye'de Din ve Modernleşme. Ankara: Vadi ayyınları.

Tan, A. (2011). Değişen Ortadoğu'da Kürtler. İstanbul: Çıra.

Taşğın, A. (2004). Yeni Ocağın Piri Kim? Diyarbakır Türkmen-Alevilerinde Alevi. İsmail E. ENGİN (Dü.) içinde, Aleviler (s. 339-356). İstanbul: Kitap yayınevi.

Tatar, H. C. (1999). Nuhun Gemisindekiler (Şehirleşme ve Dini Cemaatleşme). İstanbul: Turan Yayıncılık.

Tezokur, H. (2007). Diyarbakır İncil Topluluğu ve Misyonerlik. Journal of Islamic Research , 2 (20), 192-205.

Thompson, I. (2004). Odaktaki Sosyoloji ,Din Sosyolojisine Giriş. (B. Z. Çoban, Çev.) İstanbul: Birey Yayıncılık.

Waardenburg, J. D. J. (2003). "İslam Çalışmalarında Bir Problem Olarak Resmi ve Popüler İslam", Tabula Rasa, 3/7, ss. 137-160.

Yalar, M. (2012a). Seyda, Mela ve Faqilerin Bölgenin Dini ve Kültürel Hayatındaki Yeri. Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler (Cilt 1, s. 459-470). içinde Muş.

Yalar, M. (2012b). Şark Medreselerine Analitik Ve Eleştirel Bir Bakış. Bingöl.

Yalçın-Heckmann, L. (2012), Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri, (G. Erkaya, Çev.). İst. İletişim.

Yanmış, M. (2015). Diyarbakır Halkını Geleneksel ve Dini değerlerdeki Değişime Yaklaşımı Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme 1990-2013. Bursa: Uludağ Üniversitesi SBE.

Yanmış, M., & Aktaş, A. (2015). Diyarbakır Sultan Şeyhmuse Ezzuli Dergahı örneğinde Tarikatların Toplumsal İşlevleri. Uluslararası Kürt Çalışmaları Dergisi (1), 1-26.

Yılmaz, H. K. (2013). Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar (16 b.). İstanbul: Ensar Nrşriyat.

Yüksel, M. (1993). Kürdistan'da Değişim Süreci. Ank: Sor.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bu metin, Şubat 2015 tarihinde Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü tarafından onaylanan, “Diyarbakır Halkının Geleneksel ve Dini Değerlerdeki Değişime Yaklaşımı Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme (1990-2013)” isimli doktora çalışmasının genişletilmesiyle hazırlanmıştır.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Kâdirilik ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için bkz (Gürer, 2010)

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bu türbe hiç çocuğu olmamış ya da erkek çocuğu olmayan kişilerce sıkça ziyaret edilmektedir. Burada dualar yapılır ve adaklar sunulur. Bu ziyaret sonrasında erkek çocuk doğarsa çocuğa şeyhmus, kız doğarsa sultan ismi verilir. Bu sebeple şehirde Şeyhmus isimli çokça kimse bulunmaktadır. (Diken, 2002: 17).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Nakşîliğin tarihi kökeni ve tarikat kültürü ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için bkz. (Tosun, 2012).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Haznevi ismi Suriye’deki tarikat merkezinin bulunduğu yere nispetle kullanılmaktadır. Hazne, Türkiye sınırına yakın bir kasabadır.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Seydalarda cemaatin kurslarını medreselerin eğitimine kıyasla “yavan” olarak nitelemektedir (Erkek, 44).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Nurculukla ilgili çok sayıda çalışma yapılmıştır. Ayrıntılı kaynakça ve bilgi için bkz. (Efe, 2008: 178-219).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bu tür, kültürel, dini ve ekonomik farklı yönlerden gündelik hayata müdahil olan dini grupların teorik düzeyde siyasete karşı olmasına karşın pratikte bunu başarmalarının zor olduğu görülmektedir. Yahudi, Müslüman, Protestan ve Katolik dini gelenekten gelen dört ayrı grup üzerine yapılmış örnek bir çalışma için bkz. (Davis - Robinson, 2015: 76).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ http://www.hinishaber. net/gundem/ nurcularin-siddik-agabeyiilk- kez-konustu h1803 .html. 03,05,2014 tarihinde alındı (18,02,2014).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Said Nursi, Kurtuluş Savaşı dönemimde Ruslarla savaşırken esir düşmüştür. Sibirya’da bir süre kalıp İstanbul’a geri dönmüştür. Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra İstanbul’daki eski aktif sosyal ve siyasal hayatını terk ederek Van’a dönmüştür. Bu “yeni” dönem kendini daha çok iman hizmetleri ve Risale-i Nurların yazılmasına adadığı 1921-60 yıllarını kapsamaktadır.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bu üç açıklama da cemaat üyeleri tarafından yapılmıştır. Temmuz 2013 tarihli üç ayrı görüşme (Erkek, 48; Erkek, 53; Kadın, 23; Kadın, 19).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bu hareket ve lideri ile ilgili bkz. (Semiz, 2013: 160-169). Şehirde 2010’lardan sonra DİAYDER’in (Din Adamları Yardımlaşma Derneği) daha etkin olduğu görülmektedir.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Samanyolu Tv’de uzun süre yayınlanan Tek Türkiye ve Şefkat Tepe dizileri çalışmaya katılan hemen her görüşten Kürt görüşmeci tarafından (bu dizilerle ilgili bir soru sorulmamıştır) asker ve polisin dilini-mantığını yansıttığı için eleştirilmiştir. Cemaat mensubu kimseler de bu dizilerden rahatsızlıklarını gerekli yerlere ilettiklerini fakat bilemedikleri sebeplerle yayınların devam ettirildiğini söylemişlerdir (Erkek, 38; Erkek, 40).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Okuma Salonları daha çok sosyo-ekonomik açıdan düşük düzeyde olan ailelere hitap eden eğitim merkezleridir. Burada ilköğretim öğrencilerine temel derslerde ücretsiz destek verilmektedir. 2013 yılı itibariyle Okuma salonları üzerine yapılmış sosyolojik bir değerlendirme için bkz. (Kırk, 2012).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bu ve benzeri söylemler Dürre’nin açıklamalarında olduğu gibi günlük konuşmalarda da sıklıklı geçmektedir. PKK ve milliyetçi dindar çevrelerin bu söylemlerinin İslam’ın Türk ve Kürtler arasında bir üst kimlik olma ve Türkiye toplumunun “çimentosu” olma söylemlerini zayıflattığı görülmektedir.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Özgür-Der’in yaptığı çalışmalar ve bazı konulardaki görüşleri için bkz. (ozgurder.org, 2014).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Grubun, El Kaide ve Selefi-cihatçı gruplara bakışını özetleyen bir yazı için bkz. (Altın - Özer, 2013).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Derneğin Van şubesi örgüt destekçilerinin silahlı ve molotoflu saldırısına uğramıştır (ozgurder.org/, 2013).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Selefiliğin İslam düşüncesi içerisindeki yeri, temel özellikleri ve tarihsel serüveniyle ilgili bilgi için bkz. (Uludağ, 1999). Türkiye kökenli bir Selefi grup üzerinden Selefiliğin dini ve sosyo-psikolojik özelliklerini ortaya koyan çalışma için bkz. (Aydınalp, 2014).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Selefi grupların önemli referanslarından biri olan Şeyh Abdullah Azzam’ın konuyla ilgili çalışmasına internet ortamında ulaşılabilir. Bkz. (Azzam, 2013)

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Kuytul’un değişik konulardaki görüşleri ve grupla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. (furkanvakfi.net/, 2014).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Ayder’in çalışmaları ve bazı konulardaki düşünceleri için bkz. (diyarbakirayder.com/, 2014).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Dernek merkezinde 14.12.2012 tarihinde yapılan görüşme.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Azadi İnisiyatifiyle ilgili daha açıklayıcı bilgiler için bkz. (inisiyatifazadi.com/, 2014).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Grubun bazı fikirlerini yansıtması açısından bkz. (kokludegisim.net/, 2014).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Tarikatla ilgili bilgi bizzat tarikatın şehirdeki halifesinden alınmıştır. Görüşme Temmuz 2013 tarihinde yapılmıştır. Ayrıca bkz. (Bırifkani, 2011: 333-341).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ “Şehirleşen Aleviler şehirde dedelerden istediğini alamıyor. Çünkü dedeler geleneksel bakışı bırakmıyor, dini bilgi olarak yetersiz ve bir kısmı da Sunnîleşmiştir” (Erkek, 38; Kadın, 40; Erkek, 39).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Derneklerin ocaklardan farklı şekilde Alevi grupların dini, ideolojik ve kültürel tutumlarına göre kurulduğu gözlenmektedir. Bektaşilik-Dersim Seyyitleri, Hacı Bektaş-Cem Vakfı-PSAKD gibi tarihsel veya modern çatı kuruluşların bir kısmı Sunnîleşmek, devletleşmek, Türkleşmekle yaftalanırken bir kısmı da radikal, silahlı sol gruplarla beraber hareket etmek ve Aleviliği kültüre indirgemekle suçlanmaktadır. Bu tezin sınırlarını aşan ilgili tartışmalar için bkz. (Türkdoğan, 2010: 42; Bruinessen, 2011: 117-8; Gezik, 2012: 32, 198, 216, 220; Yılmaz H., 2008: 173; Ertan, 2008; Aslan, 2008; Atalar, 2011).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Ayrıntılı bilgi ve başka kaynaklar için bkz. (Ertan, 2008).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ PKK’nın ve Kürt ulusalcıların Alevileri kendi yanına çekme çalışmaları sıklıkla dile getirilir. Bunun en son ve somut örneklerinden birisi 2–3 Şubat 2013 tarihinde Diyarbakır’da DTK öncülüğünde yapılan 1.Kürdistan Alevi Konferansı ve Öcalan’ın isteğiyle kurulma kararı alınan Mezopotamya Aleviler Birliği’dir (rojpress.com, 2013). Konuyla ilgili ayrıca bkz. (Bruinessen, 2011: 128; Türkdoğan, 2010: 245; Gezik, 2012: 22; Semiz, 2013: 195).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Şehirde Cumhuriyet öncesi ve sonrası eğitimin karşılaştırılması ve eski medreslerle iligili bilgi için bkz. (Korkusuz, 2009).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bunun karşılıklı bir ilişki ağı ürettiği görülmektedir. Bkz. (Yalar, 2012a).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Ağustos 2013’te yapılan bir görüşme.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Din adamlarının Kürt milliyetçiliğine ilgisi 1850’lere kadar gitmektedir. Bkz. (Bruinessen, 2013a: 333 vbş.; Kutlay, 2012: 74, 251).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Hizbullah kendi medrese programını 4 yıllık olarak belirlemiş ve sarf-nahiv yanında fikri eserlere de ağırlık vermiştir. Ayrıca icazet alan yetenekli öğrencilere yönelik ihtisas medresesi açmışlardır.

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bu söylem Kürt milliyetçiliğinde eskiye gider. Celadet ve Kamuran Bedirhan kardeşlerin Hawar dergisinde (1932-43) bu konuyu işledikleri ve İslam’a karşılık Zerdüşlüğü övdükleri bilinmektedir. Bkz. (Bruinessen, 1992: 47; Kutlay, 2012: 250-3).

1^ Tarikatların, Anadolu ve Balkanların İslamlaşmasında oynadığı önemli rol çok sayıda çalışmanın konusu olmuştur. İlgili kaynakça için bkz. (Ocak, 2003).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ (Özer, 2003; Karadeniz, 2012).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Kırsal ve göçebe İslam toplumların dindarlık anlayışlarının farklı özellikler taşıdığı alanın uzmanlarınca dile getirilmiştir. Genel olarak göçebe ve kırsal toplumlarda resmi-kitabi bir din anlayışının zemin bulmadığı, bunun yerine yaşadıkları coğrafi ve kültürel şartlar gereği popüler-heterodoks bir dini yaşamın devam ettiği düşünülmektedir. Bkz. (Melikof, 1993; Ocak, 2003; Waardenburg, 2003).

CITATION Ahm03 \l 1055 ^ Bkz. (Nikitine, 2010: 378, 397; Beşikçi, 2014: 250; Heckmann, 2012: 170, 233; Erdost, 1993; 145, 149). Yerleşik düzene geçen aşiretlerde şeyhler ekonomik açıdan güçlenmekte ve dini faaliyetler artmaktadır (Özer, 2003).