Dərs vəSAİTİ baki 2023 TƏRTİb edəN: elmi redaktor: RƏYÇİLƏR: Ön söZ

MÖVZU 10. ALKOQOL ALUDƏÇİLİYİ VƏ NARKOMANİYA DEVİANT DAVRANIŞIN TƏZAHÜR FORMALARI KİMİ


Əhatə olunan məsələlər:

1. 
   “Qeyri-qanuni” və “cinayətkar davranış” anlayışlarını genişləndirin
   
2. 
   Müxtəlif kənara çıxma hallarını adlandırın
   
3. 
   Şəxsin psixi sağlamlığının normaları hansı meyarlardır?
   
4. 
   Alkoqoldan sui-istifadə ilə bağlı problemləri qruplaşdırılması
   

Ayrı-ayrı ölkələrdə sərxoşluğun və alkoqolizmin yayılmasının dinamikası dəyişir. Alkoqol istehlakının səviyyəsinin aşağı düşməyə başladığı ölkələr var. Onlar aşağıdakılardır: Fransa, Böyük Britaniya, Yaponiya, Norveç və s. İstehlak artım tendensiyası əsasən Macarıstan, Belçika, Avstriya, Çexiya, Kanada, ABŞ, İrlandiyada müşahidə olunur. Alkoqolizm xroniki ruhi xəstəlik kimi başa düşülməlidir, insan orqanizminin patoloji (remissiyadan kənar) ehtiyacı ilə xarakterizə olunur. Sərxoşluq, alkoqolun sistematik həddindən artıq istehlakı ilə xarakterizə olunur. Eyni zamanda biz onu bir insanın ağrılı asılılığı kimi də qiymətləndirə bilərik.

Alkoqolizmlə mübarizə tibbi problemdir. Sərxoşluğa qarşı mübarizə daha sosial bir problemdir Alkoqoldan sui-istifadə qarşısı alına bilən ölümün əsas səbəbidir (alkoqol bütün ölümlərin 25%-nin səbəbidir). O bir çox xəstəliklər, qəzalar və xəsarətlər törədir.
90-cı illərdən etibarən əhalinin alkoqolizminin artması aşağıdakı səbəblərlə bağlıdır:
1. Cəmiyyətdə sosial-iqtisadi qeyri-sabitlik;
2. Spirtli içkilərin nisbətən aşağı qiymətlərinin mövcudluğunun artırılması;
3. Narkoloji xidmətin yenidən təşkili;
4. Sərxoşluq nəticəsində yaranan problemlərin həllində dövlətin marağı.
Alkoqoldan sui-istifadə bir çox hallara səbəb ola bilər:

1. 
   Sağlamlıq pozğunluqları, o cümlədən qəzalar və xəsarətlər, ürək-damar xəstəlikləri, qaraciyər xəstəlikləri və alkoqol psixozları və s.
   
2. 
   Sosial problemlər, o cümlədən cinayət, qəddarlıq, ailənin dağılması, akademik geriləmə, işdə problemlər, intihar və s.
   

Alkoqoldan sui-istifadə ilə bağlı problemləri üç qrupda qruplaşdırmaq olar:
1. İçən üçün problemlər: kəskin alkoqol intoksikasiyasının nəticələri (azaldı özünü idarə etmə, aqressivlik, qəzalar və s.); spirt zəhərlənməsi; uzun müddətli alkoqol istehlakının nəticələri (bir sıra xəstəliklərin riski azalır, zehni qabiliyyət, vaxtından əvvəl ölüm).
2. İçki içənin ailəsi üçün problemlər: ailə münasibətlərinin pisləşməsi; uşaqların baxımsızlığı və s.
3. Cəmiyyət üçün problemlər: ictimai asayişin pozulması; cinayət sayında artan
xəstəliklər; əlillik; iqtisadi zərər.
Alkoqolizmin qarşısının alınması
Anti-alkoqol siyasəti həyata keçirərkən tədbirlərə üstünlük verilməlidir. Belə ki, profilaktik, mədəni, maarifləndirici və tərbiyəvi xarakterli, alkoqol istehlakının ağlabatan və şüurlu məhdudlaşdırılmasına dair işlər görülməsi vacibdir.
Profilaktika təkcə alkoqolizm əleyhinə maarifləndirmə və təlim kimi deyil, həm də siyasi, iqtisadi, təhsil, sağlamlıq, təşkilati və inzibati tədbirlər proqramlarını hədəfləyir. Cəmiyyətdə optimal şəkildə məqbul olana nail olmaq üçün şərait yaratmaq, spirt istehlakının səviyyəsi və onun istehlakının mənfi nəticələrini minimuma endirmək lazımdır.
Qarşısının alınmasına daxildir:
1) alkoqolizm əleyhinə maarifləndirmə;
2) spirt dövriyyəsinə nəzarət;
3) bütün problemli spirt istehlakçılarına yardım.
Profilaktikanın prioritet istiqamətləri:
1. Spirtli içkilərin istehsalı və dövriyyəsi sahəsində dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi.
2. Sərxoşluğun ictimai qınaq mühitinin formalaşdırılması.
3. Davranış normalarının pozulmasına səbəb olan şəxslər üzərində sosial nəzarətin gücləndirilməsi.
4. Əhaliyə effektiv, maliyyə cəhətdən təminatlı narkotik vasitələrin müalicəsi sisteminin yaradılması.
Narkomaniya alkoqolizm kimi, xəstənin özü üçün də eyni nəticələrə gətirib çıxarır. Narkomaniya vaxtından əvvəl ölümə səbəb olur. Narkomanların orta hesabla tez zamanda öldüyü deyilir. Narkomanların yarısı 17-18 yaşlarında həddindən artıq dozadan ölür. Narkomaniya əhali arasında yüksək səviyyədə əlilliyə, intihara və qeyri-qanuni hərəkətlər, HİV infeksiyasının, hepatitin yayılmasına səbəb olur.
Narkotik asılılığı olan xəstələr nadir hallarda özləri tibbi yardıma müraciət edirlər ki, bu da patologiyanın az aşkarlanması və nəticədə müalicənin olmamasına səbəb olur.
Dərmanların paylanması və istifadəsi ən kəskindir. Hamının iştirakını tələb edən idarələrarası sosial və tibbi problemi həll etmək üçün dövlət qurumları və bütövlükdə cəmiyyət birgə çalışmalıdır.