Dərs vəSAİTİ baki 2023 TƏRTİb edəN: elmi redaktor: RƏYÇİLƏR: Ön söZ

Erkən profilaktikanın əsas istiqamətləri bunlardır:
1. Əlverişsiz həyat şəraitinin və tərbiyənin hələ konkret yeniyetmələrin davranışında və baxışlarının formalaşmasında öz əksini tapmadan müəyyən edilməsi və qurulması.
2. Şəxsiyyətin antisosial mövqeyini formalaşdıra bilən və cinayətlərin törədilməsinə şərait yarada bilən yeniyetmələrə mənfi təsir edən mənbələrin müəyyən edilməsi və aradan qaldırılması (zərərsizləşdirilməsi).
Bu istiqamət nəzərdə tutur:
- valideynlərinə müxtəlif təsir tədbirlərinin köməyi ilə yeniyetmənin ailə tərbiyəsinin əlverişsiz şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün tədbirlərin tətbiqi;
- yeniyetmələrin onlara mənfi təsir göstərən mühitdən çıxarılması;
- yeniyetmələri sərxoşluğa və digər qeyri-ictimai fəaliyyətə cəlb edən şəxslərə qarşı qanunla nəzərdə tutulmuş tədbirlərin tətbiqi.
3. Sosial deviant davranışı olan yeniyetmələrə məhdudlaşdırıcı və düzəldici təsirin göstərilməsi. Bundan əlavə tədbirlər müəyyən edilə bilər: antisosial baxışları hələ güclənməmiş və bəzi kiçik cinayətlərin törədilməsində özünü göstərən yeniyetmələrə təsir. Onlardan istifadənin məqsədi antisosial baxışların və vərdişlərin möhkəmlənməsinin qarşısını almaqdır; cinayət xarakterli olmayan cinayətləri törədən, kifayət qədər açıq şəkildə antisosial şəxsiyyət mövqeyinə malik olan yeniyetmələrə tətbiq edilən təsirlər. Onların məqsədi cinayətdə fərdin antisosial mövqeyinin reallaşmasının qarşısını almaqdır.
4. Burada ailə tərbiyəsində əlverişsiz şəraitdə olan yeniyetməyə zərurət yarandıqda, neqativ mühitdən çıxarılaraq uşaq evinə, internat məktəbinə və s. onun davranışına və fərdi tərbiyə-profilaktika işinə nəzarətin təşkili üzrə konkret tədbirlər (yetkinlik yaşına çatmayanların işləri üzrə qeydiyyat və yoxlama, rəis, xalq maarifçisinin təyin edilməsi və s.) nəzərdə tutulur. Bura hüquqpozma törədən yeniyetmələrə müxtəlif təsir tədbirlərinin (dövlət, inzibati, mülki-hüquqi, tərbiyəvi xarakterli məcburi tədbirlər) tətbiqi də daxildir.
Yuxarıda göstərilənlərə əsasən hüquq pozuntusuna meylli olan yetkinlik yaşına çatmayanlarla sosial iş aşağıdakı vəzifələri həll etməlidir:

• 
  təlimdə, ünsiyyətdə və başqalarında problemlərin səbəblərini müəyyən etmək üçün hərtərəfli tibbi, psixoloji və pedaqoji diaqnostikanın həyata keçirilməsi;
  
• 
  hər bir uşaq üçün optimal təlim metodunun seçilməsi və onun şəxsiyyətinə psixokorreksiyaedici təsir tədbirlərinin seçilməsi;
  
• 
  uşaq və yeniyetmələrə fərdi yönümlü pedaqoji, psixoloji, sosial, hüquqi və tibbi yardımın göstərilməsi;
  
• 
  risk qrupları;
  
• 
  valideynlərə və ya onları əvəz edən şəxslərə məsləhət yardımı;
  
• 
  reabilitasiya və islah işləri ilə məşğul olan mütəxəssislərə metodiki və praktiki yardım.
  

Beləliklə, aşağıdakı fəaliyyət istiqamətlərini ayırd etmək olar:
diaqnostik;
psixokorreksiya;
sağlamlıq;
təhsil;
sosial və hüquqi;
konsaltinq;
elmi və metodik;
sosial-analitik və maarifləndirici.
Məktəbin fəaliyyətində təhsil, sosial və hüquqi istiqamətə xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Fəaliyyətin təhsil istiqaməti psixofiziki inkişafın xüsusiyyətlərinə və əlverişsiz sosial həyat şəraitinə görə təhsil proqramlarını mənimsəməkdə çətinlik çəkən uşaqların dövlət təhsil standartı çərçivəsində təhsilinin həyata keçirilməsidir. Şəxsiyyətyönümlü öyrənmə üçün şəraitin yaradılması, korreksiya və inkişaf vəzifələrinin qoyulması ilə təhsilin dəyişkənliyini təmin etmək; öyrənmə qabiliyyətini bərpa etmək və təhsil səviyyəsini yüksəltmək.
Sosial-hüquqi istiqamət yetkinlik yaşına çatmayanların sosial və əmək adaptasiyasına, peşəyönümünə, peşəyə yiyələnməsinə və məşğulluğuna, onların hüquq və qanunla qorunan mənafelərinin qorunmasına köməklik göstərir; yetkinlik yaşına çatmayanlara və onların valideynlərinə hüquqi məsələlərlə bağlı məsləhətlərin verilməsi; yetkinlik yaşına çatmayanlar arasında qeyri-sosial davranışın, avaralığın, evsizliyin və intihara cəhdlərin qarşısının alınması.
Cinayətkarlığın qarşısının alınması ayları yetkinlik yaşına çatmayanlar arasında hüquq pozuntularının qarşısının alınması problemlərinin həllində səmərəlidir. Onların təşkilatına yol polisi əməkdaşları, pedaqoji heyət, yanğınsöndürmə idarəsi, yetkinlik yaşına çatmayanların işləri üzrə komissiya üzvlərinin təmsil etdiyi ictimai təşkilatların nümayəndələri, psixoloq və məktəbin tərbiyə işləri üzrə direktor müavini daxildir.
Cinayətlərin qarşısının alınması aylığı çərçivəsində məktəblilər arasında yol hərəkəti qaydaları, sağlam həyat tərzi, hüquq və vəzifələr, hüquqi biliklərin təbliği ilə bağlı müzakirələr aparılır.
Cinayətlərin profilaktikası aylığı çərçivəsində kompleks tədbirlərin planlaşdırılması və həyata keçirilməsi bizə təhsil prosesinin bütün iştirakçılarını yetkinlik yaşına çatmayanlar arasında hüquq pozuntularının və cinayətlərin qarşısının alınması işinə cəlb etməyə imkan verir ki, bu da öz növbəsində əməliyyat şəraitinə müsbət təsir göstərir. Bu zaman yeniyetmələr arasında profilaktik işin keyfiyyətcə yaxşılaşdırılmasına töhfə verilir.
Məktəbin pedaqoji kollektivi şagirdlərin asudə vaxtlarının təşkili üçün hər cür səy göstərir. Məktəbdə pulsuz dərnəklər fəaliyyət göstərir. Stolüstü tennis, futbol, ​​şahmat üzrə idman bölmələri uğurla fəaliyyət göstərir. Tələbələr dərsdənkənar vaxtlarında həvəslə təhsil alırlar.
Məktəb və ailə əməkdaşlığının təşkilində sinif rəhbərləri aparıcı rol oynayırlar. Ailələrin uşaqların təhsili və tərbiyəsi ilə bağlı məktəbin yeritdiyi siyasəti nə dərəcədə dərk etdiyini və onun həyata keçirilməsində iştirakını müəyyən edən onların işidir. Sinif rəhbərləri valideynlər arasında pedaqoji biliklərin təbliği istiqamətində xeyli işlər görür, mütəmadi olaraq şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərinə uyğun təlim-tərbiyəsi ilə bağlı mühazirələr, valideyn iclasları, uşaqlar və valideynlərlə birgə tədbirlər keçirirlər. Bütün bu tədbirlər valideynlərin pedaqoji mədəniyyətinin yüksəldilməsinə, ailə ilə məktəb arasında qarşılıqlı əlaqənin, onun tərbiyə potensialının gücləndirilməsinə, o cümlədən valideynlərin uşaqların tərbiyəsinə cəlb edilməsinə yönəlir.