Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

Rəqabətli əmək bazarı
Rəqabət, əmək bazarında işləyənlərə müəyyən tələbləri qoyur. Sosiomədəni nəzəriyyələr diskriminasiyaya əmək bazarının davamı kimi baxır, harada ki, etnik əksəriyyət öz siyasi təsirini saxlamağa və iqtisadi mövqeləri möhkəmləndirməyə çalışır. Məhz iqtisadi münasibətlər həyatda istismarın və irqçiliyin müxtəlif formalarına əmələ gətirir. Belə olduqda, R. Blauner iqtisadi və siyasi hökmranlığın başlıca rol oynadığı irqi ayrı-seçkiliyin öz nəzəriyyəsini irəli sürdü. Onun konsepsiyası əsasında müstəmləkə münasibətlərinin ardıcıl prinsipləri dayanır:
■ hakim mədəniyyətin nümayəndələrinə digərlərinin məcburi bağlılığı;
■ hakim mədəniyyətin yerli mədəniyyəti dəyişdirmə cəhdləri;
■ siyasi hökmranlıq;
■ iqtisadi istismar;
■ hakim qrupun hakimiyyətini haqlı çıxaran (dogruldan) ideologiya.
3. İctimai-iqtisadi amillər və sosial deviasiya problemləri
İnsanın həyat ssenarisinin dəyişməsində, sosial-iqtisadi amil vacib əhəmiyyətə malikdir.İnsan, ictimai əlaqələr və münasibətlər sisteminə daxil olaraq, yalnız biososial amillərdən asılı deyildir, həm də, bu və ya digər dərəcədə ona aid olan və olmayan sosial fəaliyyətlərə də, təsir edə bilir.Yüksək cəmiyyət subyektə sistemində mall, pul mübadilə xidmətlərinə daxil olmağa icazə verir ki, bu da onun ehtiyaclarının təmin olunması dərəcəsini və səviyyəsini müəyyən edir.Əgər ictimai-iqtisadi şərait (şərtlər) ona öz peşəka r imkanlarını reallaşdırmağa imkan vermirsə, bu halda sosial əlaqələr azalır bəzi hallarda isə onlar deviasion xarakteri kimi qəbul edilə bilər. S. Moskoviç yazır: "Müasir dram (faciə) məhz ondan irəli gəlir ki, insanlar öz aralarında pul olmadan müvafiq əlaqələrə malik ola bilmirlər".
İctimai-iqtisadi münasibətlərin transformasiyası ictimai əlaqələrin və qrup qarşılıqlı təsirlərinin deformasiyasına gətirir, bu isə social irqi “xəstəliklərin” artmasını göstərir. Amerika alimlərinin tədqiqatlarına əsasən, işsizliyin yalnız 1% artması, cəmiyyətdə aşağıdakı halları (faiz nisbətində) artıma aparır:
■ İntiharlar + 4,5
■ Ruhi xəstələr üçün klinikaya ilkin müraciətlər + 3,3
■ Həbsə alınanlar + 4,0
■ Qətllər 4
■ Alkoqolizmdən ölənlər 5,7
■ Ölüm faizinin ümumi göstəricisi + 1,9
Struktur böhran, Rusiya Federasiyasını 1990-cı illərdə tutdu, hansıki cəmiyyətin kriminogen durumuna təsir etməyə bilməzdi. Müşahidə etmək olar ki, işsizliyin artmasıyla narkotik və zəhərli maddələri istifadə edən insanların sayı və cinayətlər artır. Bu tendensiyaları növbəti cədvəl əyani göstərir: