Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

3.Sosial iş penitensiar sistemdə spesifik fəaliyyət kimi

Sosial işə müstəqil fəaliyyət kimi baxmaq lazımdır və o, məhkumların səhvlərini düzəltməsi və tərbiyə olunması ilə deyil, prosesin uğurlu inkişafı üçün fəaliyyət göstərir. Aşağıdakı cədvəldə bu istiqamətlərin əsas müddəaları göstərilmişdir:

kriteriyalar	Operativ iş	Rejimli iş	Tərbiyəvi iş	Sosial iş
Hansı dəyərlərə söykənir?	Borc, təhlükəsizlik, şəxsi maraq	Intizam,səliqə-sahman, təltif	Humanistlik, mədəni maarif	Baza dəyərləri (ailə, cəmiyyətdəki mövqe, maddi-məişət şərtləri, inkişaf imkanları, müdafiəolunma dərəcəsi və s.)
Nailiyyət hansı cəza məqsədini təmin edir?	Fərdivə ümumi prevensiya	Cəzavermə, islaholunma, fərdi prevensiya	Yenidəntərbiyə, fərdi və ümumi prevensiya, islaholunma	Yenidəntərbiyə, fərdi və ümumi prevensiya, məhbusun sosial əlaqələrinin bərpası
İşin hansı mərhələsində nəticə gözləmək olar?	Cəzaçəkmə müddətində	Təxirə salınmadan	Cəzaçəkmə zamanı	Subyektin ömrü boyu sosial fəaliyyəti
Cəzalanın əməkdaşa münasibəti necədir?	Istəyə, məcburiyyətə və düşüncəyə əsaslanan inam	Gücüaşan həllolunmaz və ya çətin həll edilən	Tərbiyəçi-şagird, böyük-kiçik münasibətləri	əməkdaşlıq, klient-mütəxəssis münasibətləri , arabirklient-pateral (din xadimi yanında günahını təmizləmə)münasibətlər

Ölkəmizdə hal-hazırda penitensiar sistemin repressiv cəza formasından mühafizə-müdafiə konsepsiyasına keçid mərhələsinə başlanmışdır. Lakin islahetmə sistemi mərkəzində həbsxananın əsrlər boyu davam edən normativlərdən uzaqlaşmağa başladığı bir vaxtda real gerçəklikləri də diqqətdə saxlamalıdır:

1.Həbsxanalar heç vaxt cinayərkarlığı aradan qaldırmamış və cəmiyyətin ciddi mühafizəsini təşkil etməmişdir;

2.Həbsxana cəzalandırma vasitəsidir;

3.Həbsxana özlüyündə baha başa gələn vasitədiir və orada daha çox cəzaya layiq olanlar yerləşdirilmişdir;

4.Həbsxana kontingenti daha çox olan ərazidə yerləşməlidir;
5.Həbsxanadakı təhlükəsizlik real tələbə uyğun şəkildə olmalıdır;

6.Həbsxananın ərazisi sərbəst hərəkət üçün məhdüdlaşdırılmalıdır;

7.Həbsxanada məhbusların ehtiyacları həcmində xidmət növləri olmalıdır;

8.Fəaliyyət proqramı və resurslardan istifadə cinayətkarlığın kökünün kəsilməsinə vəonun profilaktikasina yönəlməlidir;

9.Məhkəmə yaradıcılığı yalnız ətrafdakılar üçün təhlükəyə çevrilən şəxslər üzərində qurulmalıdır;

10.Cinayət yerli şərtlər əsasında yaranır və ona qarşı mübarizə də yerli imkanlar vasitəsi ilə aparılır;

11.Azadlıqdan məhrum etməyə alternativ olan cəzalandırma formaları axtarılmalı, təcrübədən keçirilməli və tətbiq olumalıdır;

12.Bütölükdə proqramın effektiv nəticələr verməsi üçün geniş tədqiqat işləri aparılmalıdır.İslah sisteminin inkişaf perspektivləri ilə bağlı sosial işçilərə cinayətkarlarla müxtəlif mərhələlərdə iş aparmaq üçün geniş fəaliyyət meydanı açılmışdır. Onların öhtəsinə cinayət mühakimələri və problemlərlə bağlı ictimaiyyəti məlumatlandırmaq, cəmiyyətinməhkumun müəyyən kateqoriyaya məxsus vətəndaş olması ilə bağlı fikirlərində dəyişiklik etmək, stimullaşdırıcı fəaliyyət göstərmək kimi mühüm vəzifələr düşür.

Cinayət prosesi zamanı sosial işçi cinayətkarın və zərərçəkmişin dindirilməsində iştirak edə bilər.