Dərslik Azərbaycan Dillər Universiteti Elmi Şurasının

Cədvəl 4. İndikatorların siyahısı
1
Siyas
ə
tin 
istiqam
ə
tl
ə
ri
 
Siyasi istiqam
ə
t üzr
ə
 
t
ə
hlilin m
ə
qs
ə
di
Ölçül
ə
r
 
1. Əmək bazarının
Mobilliyi 
Miqrantların işlə
t
ə
min 
olunması və
bacarıqlarının
artırılması üçün bə
rab
ə
r 
hüqular v
ə
imkanlar varmı?
1. Əmək bazarına əlçatarlıq
2. Ümumi yardıma əlçatarlıq
3. Ünvanlı yardım
4. İşçilərin hüquqları
2.Ail
ə
birl
əşmə
si 
Miqrantlar v
ə
t
ə
nl
ə
rind
ə
qalmış ailə
l
ərini yaşadıqları
ölk
ə
y
ə
g
ə
tir
ə
bilirl
ə
rmi? 
1. Uyğunluq
2. Şə
rtl
ə
r 
3. Statusun t
ə
hlük
ə
sizliyi 
4. Əlaqə
li hüquqlar 
3.T
ə
hsil 
T
əhsil sistemi miqrantların
övladlarının ehtiyaclarına
cavab verirmi? 
1. Əlçatarlıq
2. Ehtiyaclara h
ə
d
ə
fl
ə
nm
ə
3. Yeni imkanlar 
4. M
ə
d
ə
niyy
ə
tl
ərarası tə
hsil 
4.S
ə
hiyy
ə
S
ə
hiyy
ə
sistemi miqrantların
ehtiyaclarına həssasdırmı?
1. Faydalana bilm
ə
k hüququ 
2. Əlçatarlıq siyasə
ti 
3. Xidm
ə
tl
ə
r 
4. D
əyişmə
mexanizml
ə
ri 
5.Siyasi İştirakçılıq
Miqrantların ölkə
nin siyasi 
h
əyatında iştirak etmə
k 
hüquqları və
imkanları
varmı?
1. Seçki hüquqları
2. Siyasi azadlıqlar
3. M
əşvə
r
ə
tçi orqanlar 
4. T
ə
tbiq siyas
ə
ti 
6.Daimi m
əskunlaşma
Miqrantlar daimi yaşama
icaz
əsini asanlıqla ala
bilirl
ə
rmi? 
1. Uyğunluq
2. Şə
rtl
ə
r 
3. Statusun t
ə
hlük
ə
sizliyi 
4. Əlaqə
li hüquqlar 
7.V
ə
t
əndaşlığa qə
bul 
Miqrantlar asanlıqla
v
ə
t
əndaşlıq ə
ld
ə
ed
ə
bilirl
ə
rmi? 
1. Uyğunluq
2. Şə
rtl
ə
r 
3. Statusun t
ə
hlük
ə
sizliyi 
4. İkili və
t
əndaşlıq
8.Anti
-
Diskriminasiya 
Hamı bütün sahə
l
ə
rd
ə
irqi, 
etnik, dini v
ə
milli ayrı
-
seçkilikd
ən effektiv şə
kild
ə
müdafi
ə
olunurmu? 
1. Anlayışın sə
rh
ə
dl
ə
rinin 
mü
ə
yy
ə
nl
əşdirilmə
si 
2. T
ə
tbiq sah
ə
l
ə
ri 
3. İcra mexanizmlə
ri 
4. B
ə
rab
ə
rlik siyas
ə
ti 
1 Migrant İntegration Policy İndex 2015 . Səh 33. http://www.mipex.eu/sites/default/files/downloads/pdf/files/
custom/a4/2019.04.12-15.05.01-mipex-2015-custom-book-a4.pdf

---

ETNİK-MƏDƏNİ MÜXTƏLİFLİYİN QORUNMASI VƏ 
MULTİKULTURALİZM SİYASƏTİNİN ÖLÇÜLMƏSİ
327
3. Təhsil;
4. Səhiyyə;
5. Siyasi iştirakçılıq;
6. Daimi məskunlaşma;
7. Vətəndaşlığa qəbul;
8. Anti-diskriminasiya.
Hər siyasət istiqaməti üzrə isə 4 ölçü əsas götürülür. Göstəricilərlə 
Cədvəl 
4-də
tanış olmaq olar. 
 
Dövlətlərin inteqrasiya siyasətlərinin mövcud ehtiyaclara cavab verib-ver
-
mədiyini müəyyənləşdirmək üçün MİPEX-in 2014-cü il üçün nəticələrinə nəzər 
salmaq lazımdır. Müəyyən olunmuşdur ki, Aİ-da təxminən 20 milyon sakin 
(və ya əhalinin 4%) qeyri-Aİ vətəndaşıdır. 2014-cü ildə qeyri-Aİ vətəndaşların 
məşğulluq səviyyəsi orta hesabla 6 bal azalaraq 56,5%-ə çatdığı halda, onların 
yoxsulluq və sosial təcrid olunma riskləri 4 bal artaraq 49%-ə çatıb ki, bu da Aİ 
vətəndaşlarının səviyyəsindən iki dəfə çoxdur. Qeyri-Aİ immiqrantlarının (18-
64 yaşlı) 37%-i aşağı təhsillidirlər.
Miqrasiya haqqında ictimai rəy Aİ-da ölkədən-ölkəyə fərqlənir. 2012-ci 
ildə Kipr, Macarasıtan, Litvada əhalinin 30-40%-i, Skandinaviya ölkələri, Nid
-
erland, Portuqaliya və İspaniyada əhalinin 80-90%-ə qədəri miqrantların bərabər 
hüquqlara malik olduğunu düşünürdü. 2014-cü ilin tədqiqat nəticələrinə əsasən, 
Aİ sakinlərinin 57%-i miqrasiyaya “mənfi münasibət” bəsləyir. (xüsusilə Baltik, 
Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrində). 
Miqrantların az olduğu və anti-miqrant əhval-ruhiyyənin yüksək olduğu 
ölkələrdə (Estoniya, Latviya, Litva, Yaponiya, Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa 
- MIPEX-dəki orta balları 41/100) miqrantlar daha çox maneələrlə üzləşirlər. 
Zəngin, çoxmədəniyyətli və demokratik ənənələrə sahib olan ölkələr isə miqrant
-
lar üçün bərabər hüquqlar və imkanlar təmin edir. Nümunə kimi Qərbi Avropa 
(MİPEX orta balı 60/100) və ənənəvi miqrasiya ölkələrini (Avstraliya, Kanada, 
Yeni Zelandiya, ABŞ - orta balı 67/100) göstərə bilərik. Amma siyasi iradə bir 
ölkənin miqrasiya ənənəsindən daha çox əhəmiyyət kəsb edə bilər. Hərtərəfli 
inteqrasiya siyasəti miqrantların daimi məskunlaşmasını və ictimaiyyətin onlara 
daha çox güvənməsini təmin edə bilər. 
Cədvəl 5-də
göstərildiyi kimi, 2014-cü ilin nəticələrinə əsasən, MİPEX 
üzrə miqrant siyasətinin ən uğurlu dövlətləri İsveç, Portuqaliya, Yeni Zelandiya, 

---

MULTİKULTURALİZMƏ GİRİŞ
328
Finlandiya olduğu halda, ən sərt miqrasiya siyasəti həyata keçirən ölkələr Türki
-
yə, Latviya, Kipr, Litva və Slovakiyadır.