Dörd nəcib həqiqət
aşkar olur. Bir az da dərinə enəndən sonra
ona səbəb-asılılıq əlaqəsinin yaranmasının ümumi prinsipi aydın olur. Nəhayət,
Siddharthanın dərrakəsi dördüncü mərhələyə çatır və zehnində nirvananın
pozulmayan sükunət nuru parlayır. Bu vaxt o, trans (samadhi) vəziyyətinə düşür
və artıq şahzadə Siddhartha Qautama şəxsiyyət kimi əriyib yox olur, əvəzində
dünyaya aydınlanmış, oyanmış müdrik – Budda qayıdır.
Həmçinin Buddizmin mistik ənənəsində
qeyd olunur ki, Budda yeddi gün trans
vəziyyətində qalır, səkkizinci gün bu haldan
çıxır. Dərhal Mara yaxınlaşıb sonuncu dəfə onu
yoldan azdırmağa çalışır. O, Buddaya təklif edir
ki, heç yerə getmədən bodhi ağacının altında
qalsın, qazandığı xoşbəxtlik hissindən həzz
alsın, həqiqəti digər insanlara təbliğ etməsin.
Lakin Budda bunu rədd edir və Hindistanın dini
mərkəzlərindən biri olan Benaresə (Varanasi)
yollanır. Benaresdə Maral parkında özünün
Budda olduğunu elan edir və “Təlim təkərinin
dönüşü” mövzusunda ilk möizəsini söyləyir.
Buddanın ilk dinləyiciləri vaxtı ilə onu “dönük”
adlandıraraq tərk edən beş zahid yoldaşı idi.
Onlar Buddanı dinlədikdən sonra söylədiklərinə
iman gətirirlər, beləliklə “sanqha” adlanan buddist icmasının ilk rahibləri olurlar.
Siddhartha bundan sonra hər yerdə Budda Şakyamuni (Sakya qəbiləsinin
aydınlanmış müdriki) kimi tanınır və ömrünün son qırx beş ilini Hindistanın
şimal-şərqində yerləşən dövlətlərdə təlimini yaymağa həsr edir. Varlı tacir
Anathapindada Koşala dövlətinin paytaxtı Şravasti şəhərinin yaxınlığında
yerləşən meşəliyi yeni yaranmış icmaya bağışlayır. İcmaya qoşulanların sayı
sürətlə artır. Budda qadınlar üçün də ayrı icma yaradır və beləliklə kişi rahiblərlə
(bhikşu) yanaşı, qadın rahibələr (bhikşuni) meydana gəlir.
Budda ailəsini və yaxın qohumlarını unutmayaraq öz məmləkətinə
qayıdır. Başda atası hökmdar Suddhodana, həyat yoldaşı Yaşodhara olmaqla
Buddizmin simvolu -
Sansara Çarxı.
MULTİKULTURALİZMƏ GİRİŞ
70
sakya qəbiləsi onu böyük sevinclə qarşılayır. Budda ilə söhbətdən sonra xanımı
Yaşodhara və oğlu Rahula rahibliyi qəbul edirlər. Hökmdar Suddhodana
vəliəhdsiz qalır və Buddadan söz alır ki, o bir daha ailənin bir oğul övladını
valideynlərinin icazəsi olmadan icmaya qəbul etməyəcək. Budda buna söz verir
və bu adətə indinin özündə də Buddizmin yayıldığı ölkələrdə ciddi riayət olunur.
Buddanın məşhurluğu onun əmisi oğlu Devadattanın paxıllığına səbəb
olur. O, əvvəllər də şahzadə Siddharthanın uğurlarını paxıllıqla qarşılayırdı. İndi
isə Buddanı fiziki olaraq məhv etməyə cəhd göstərir, lakin uğursuzluğa düçar
olur. Daha sonra icmanı daxildən parçalamaq üçün yalandan rahibliyi qəbul edir.
Amma onun bütün fitnə-fəsadları ifşa olunur və o, icmadan rüsvayçı şəkildə
qovulur.
Zaman ötür, Budda yaşlanırdı. Mənbələrə görə, o, 80 yaşında Nayrancani
çayının sahilində, Kuşinaqara adlanan yerdə tələbələri ilə vidalaşır, onlara
öz güvvələrinə güvənmək və xilas olmaq naminə səylə çalışmaq barədə son
məsləhətlərini verir. Daha sonra sağ tərəfi üstündə uzanır, üzünü şərqə çevirir,
sağ əlini başının altına qoyaraq meditasiyaya qərq olur və əbədi nirvanaya
qovuşur (parinirvana).
Onun vəfatından sonra tələbələri adət-ənənə üzrə Buddanın nəşini
yandırdılar. Hörmət əlaməti olaraq, ətraf dövlətlərin hökmdarları onun yanmış
cəsədinin külündən bir hissə götürüb saxladılar. Daha sonra həmin külü
“stupa” adlanan və konusvari formada inşa olunan xüsusi tikililərin içərisinə
yerləşdirdilər.
Budda sağlığında özündən sonra icmanı idarə etmək üçün heç kəsi təyin
etməmişdir. Ona görə də onun vəfatından qısa müddət sonra tələbələri Rajagriha
şəhərində
toplaşaraq ilk böyük şura yığıncağı çağırdılar. Şuranın məqsədi
Buddanın dediyi və öyrətdiyi bütün məsələlərin şifahi ötürülməsində səhvlərin baş
verməməsini təmin etmək idi. Buddanın üç məşhur tələbəsi – Ananda, Mahakaşyapa
və Mahamaudqalyayana hafizələrindən Buddanın fəlsəfi təlimini, moizələrini,
nəsihətlərini, öyrətdiyi normaları, icmanın qayda və qanunlarını bir araya gətirirlər.
Sonrakı dövrlərdə də buddist rahiblər arasında yaranmış müəyyən fikir ayrılıqlarını
aradan qaldırmaq üçün üç böyük şura yığıncağı çağırılmış və imperator Aşokanın
(e.ə. 273-232) bu məsələdə xüsusi xidmətləri olmuşdur. Ümumiyyətlə, Buddizmin
tarixi baxımından e.ə. III əsrdə Hindistanda hakimiyyətdə olmuş imperator
Aşokanın fəaliyyəti böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir.
71
DÜNYA DİNLƏRİ
Belə ki, Aşoka Buddizmi qəbul etdikdən sonra, onun geniş arealda
yayılması istiqamətində tədbirlər görmüş, bu dinin təbliğatçılarını dəstəkləməklə
onu dövrünün ən böyük dininə çevirmişdir.
Dostları ilə paylaş: |