Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

Tapşırıq 7. Problemi ifadə et.

Təlimat: “İnsanda təbiətlə bağlı yaranan bir neçə problemi ad­­lan­dır”.

Qiymətləndirmə meyarları: 1) Problemlərin miqdarı çox de­yil, standart məzmunludur. 2) Standart olmayan, orijinal prob­lem­lə­rin daxil edilməsi ilə onların miqdarı çox və müxtəlifdir.
Tapşırıq 8. Sərbəst mövzuya yönələn sualların verilməsi

Təlimat: “Açarları və mövzunu sərbəst seçərək “açar sözlər” dən is­t­ifadə edib sual qur”

Qiymətləndirmə meyarları:

1) Mövzu ilə əlaqədar açarların xaotik istifadə olunması. Möv­zunun həm məlum, həm də naməlum aspektlərini əks etdirir.

2) Mövzunun əhəmiyyətli aspektlərini əks etdirən sualların sis­tem şəklində verilməsi.
Modelləşdirmə
Modelləşdirmə – ciddi problem qoyan hər hansı bir mücərrəd və ya uydurma hadisənin canlandırılması və bunun vasitəsilə prob­le­min həllidir. Bu hadisə çox zaman real həyatda baş verən ha­di­sə­nin sadələşdirilmiş lakin canlı nümunəsi olur. Problemi həll etmək üçün iştirakçılar həyatda və bu hadisədə rast gəldikləri müəyyən rol­ları ifa edirlər. Lakin rolların ifası tam sərbəstdir və onun nəti­cə­sində alınan problemin həllini heç kəs əvvəlcədən proqnozlaşdıra bil­mir. Nəticələr rolun ifasından asılıdır. Modelləşdirmə zamanı şa­gird­lərə bu rolun ifasında öz nöqteyi-nəzərindən çıxış etməyə icazə ve­rilir.

Məqsəd:

1. 
   Yaradıcı qabiliyyətləri və təxəyyülü inkişaf etdirmək üçün şagirdləri zəruri əsaslarla təchiz etmək;
   
2. 
   Cütlük şəklində öz baxışlarını və dəyərlərini müzakirə et­mək üçün şagirdlərə sərbəst diskussiya təklif etmək;
   
3. 
   Şagirdləri problemi tapmağa və onu real həyatı modelləş­dirən şəraitdə həll etməyə həvəsləndirmək;
   
4. 
   Şagirdlərə təhlil aparmaq və alternativ hərəkətləri qiymət­ləndirmək bacarığını aşılamaq;
   
5. 
   Şagirdləri ictimai və ya qrup fəaliyyətinin tərkib hissəsi olan qərarların qəbul edilməsi prosesinə cəlb etmək;
   
6. 
   Məşğələ ərzində qəbul edilmiş qərarlara yenidən baxmaq və təhlil etmək, habelə uydurma situasiyanı gerçək vəziyyətlə mü­qa­yisə etmək üçün şagirdlərə imkan yaratmaq.
   

Modelləşdirməni əyləncəli və maraqlı edən onun qeyri mü­əy­yən­liyi, məchulluğudur, çünki ən yaxşı halda da nəticələri qa­baq­ca­dan yalnız qismən müəyyən etmək olur. Məhz bu bilinməzlik əsl hə­yata daha çox oxşayır, onu daha çox xatırladır ki, bu da nəticələri qə­ti müəyyən edilmiş tamaşalar və ya oyunlarla müqayisədə mo­delləşdirmənin xeyrinə çox əsaslı dəlil ola bilər.

Alqoritm: 1. Şagirdlər qarşısında ciddi dilemma və problem qo­yulur. Onlara təklif olunur ki, bu problemi təklif edilmiş şəraitdə - si­nif yoldaşları ilə birlikdə həyatda rast gəlinən müəyyən rolları oy­namaqla həll etsinlər.

2. Hadisə bölünmüş rollar vasitəsilə inkişaf etdirilir. Beləliklə, si­nif bir növ miniatür və ciddi tamaşaya çevrilir. Modelləşdirmədə mü­əyyən mənada oyunun və tamaşanın bir çox cəhətləri müşahidə olu­nur. Lakin oyundan və həqiqi tamaşadan fərqli olaraq, modelləş­dir­mənin maraqlı cəhəti qeyri müəyyənlik faizinin yüksək ol­ma­sı­dır. Modelləşdirmə bu mənada sərbəstdir, belə ki, heç kəs əsl hə­qi­qət­də son nəticəni görə bilmir, heç kəs deyə bilməz ki, əhvalat nə ilə bi­­təcək, çünki son nəticə əsasən rolların necə oynanılacağından asılı olur. Modelləşdirmə yalnız eskizi, rolun qısa təsvirini təklif edir, ro­lun ifaçısı bu müxtəsər məlumata əsaslanaraq, öz həyat duyumunu ya­­rat­malı, öz nöqteyi-nəzərini inkişaf etdirməlidir.

3. Alınan tamaşanın müzakirəsi.

4. Nəticələrin çıxarılması və problemin həlli yollarının ümu­mi­ləşdirilməsi.

Şərtlər:

• 
  Mübahisə və diskussiyalar üçün mövzunu özündə daşıyan əh­­valat seçilməlidir;
  
• 
  Modelləşdirmə gerçək həyatı əks etdirən problem üzərində cəm­­­lənməlidir;
  
• 
  Mövzunu seçdikdən sonra bir neçə problemi müəyyən­ləş­dir­mək lazımdır, əks halda oyun maraqlı olmaması səbəbindən öz mə­na­­­sını itirər;
  
• 
  Oyun onun yerli şəraitə uyğunlaşdırılması, rolların ar­tırıl­ma­sı və ya ixtisar edilməsi, problemin əvəzlənməsi yolu ilə dəyişdirilə bi­­lər.
  

Vasitələr: Əvvəlcədən hazırlanmış hadisələrin misalları. Bu cür əhvalat, nümunələri cari reportajlarda və digər mənbələrdə tap­­maq olar.