Dərslik Bakı 014 bbk 60. T 12

Cədvəl 3.1.3

Tələbələrin təhsil müddətinə görə bölgüsü

Göstəricilər		Təhsilin müddəti						Cəmi
		0-1	1-2,5	2,5-4	4-7	7-8	8-9
1	Mütləq sıxlıq	2,7	75	150	348	250	150	1000
2	Paylarda olan nisbi sıxlıq (sıxlıq)	0,027	0,075	0,15	0,348	0,25	0,15	1
3	Faizlə nisbi sıxlıq	2,7	7,5	15	34,8	25	15	100
4	Toplanmış sıxlıq (faizlə)	2,7	10,2	10,2	60	85	100

Diqqət verin, göstərilmiş cədvəllərdən hər biri başlığa, yekun sütununa malikdir. Bu cədvəllər sosioloji tədqiqatların ilkin nəticələrinin bir növ tərtib edilməsinin nümunəsidir. Əlbəttə, bir fərqi nəzərə alaq ki, real cədvəllərdə göstərilmiş dörd göstəricidən ancaq biri olur. Bu qəbildən olan cədvəllər həm də tədqiqatların nəticələrini təqdim etmək üçün istifadə olunur. bu situasiya ictimai rəyin tədqiqi üçün tipikdir.

Sosioloq əlamətin bölgüsünə “xətkeş”, sadə bölgü, xətti bölgü, sıxlığın bölgüsü, sadə qruplaşma adlandırır, ona görə ki, söhbət doğurdan da şərti və çoxölçülü bölgülərdən fərqli olaraq ən sadə, birölçülü bölgülərdən gedir. Sonuncular o zaman alınırlar ki, o zaman bölgü bir neçə əlamətə görə eyni zamanda aparılmış olsun. Ikiölçülü bölgü hallarından bir qədər aşağıda danışacağıq.

Birölçülü bölgü həm bütün seçim məcmusu üzrə, həm də ayrıca götürülmüş seşmə qrup üzrə aparıla bilər. Bizim halda sorğulanmış bütün tələbələrin içindən seçilmiş humanitar – tələbələr seşmə qrupdurlar. Onda bizim üç əlamət üzrə alınmış bölgüləri şərti adlandırmağımız daha dəqiq olardı. Bu qəbildən olan şərti bölgülər empirik məlumatlarla aparılan işin artıq birinci mərhələsində müqayisəli analiz məsələlərini həll etməyə imkan verirlər. Məsələn, humanitar – tələbələrin və təbiətçi – tələbələrin təhsildən razı olmaqlarının strukturunu, sosioloq və tarixçilərin təhsil müddətinin strukturunu müqayisə etmək olar. Hər halda biz tədqiq olunmuş (sorğulanmış) müxtəlif qruplar üçün bölgülərin strukturunu müqayisə edirik.

Belə müqayisəli analizdən başqa, birölçülü bölgülər sosioloq üçün aşağıdakı məqsədlərə çatmaq üçün zəruridirlər. Birincisi, əgər söhbət kütləvi sorğulardan gedirsə bu seçmənin keyfiyyətini yoxlamaq üçündür. Hətta seçmə “yaxşı” planlaşdırılanda da real məlumatlarda əyintilər yarana bilər. Əlamətləri (hansılara görə ki, seçmə aparılır) instrumentarilərə daxil edirlər və onların bölgüləri əsasında müvafiq kontrol həyata keçirilir. Bu ancaq bir aspektdir. Digəri onunla bağlıdır ki, əlamətlərin sayı (hansılara görə ki, seçmə planlaşdırılır) çox böyük ola bilməz. Bununla əlaqədar olaraq sosioloqu seçmənin reprezentivliyi nöqteyi – nəzərindən maraqlandıran əlamətlər sırası seçmə formalaşdıran zaman nəzərdən kənarda qalırlar. Onda sosioloq reprezentivliyi bu əlamətlər üzrə, onların bölgüsünün analizi əsasında yoxlaya bilər.