Dicle üNİversitesi deney hayvanlari

Hayvan deneyleri yerel etik kurullarının çalışmaları

Hayvan deneyleri yerel etik kurullarının çalışmalarında göz önünde bulundurulacak hususlar şunlardır:

a) Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm uygulamaların yerel etik kurul tarafından onaylanmış olması zorunludur.

b) Yerel etik kurul tarafından yapılan düzenlemelere uygun olarak alınmış bir genel veya özel istisna olmadıkça, deneylerde kullanılacak;

Fare : Mus musculus,

Sıçan : Rattus norvegicus,

Tavşan : Oryctolagus cuniculus,

Kobay : Cavia porcellus,

Golden : Mesocricetus auratus,

hamster

Köpek : Canis familiaris,

Kedi : Felis catus,

Bıldırcın: Coturnix caturnix,

İnsan dışındaki primat türlerinin kayıtlı yasal deney hayvanı üreticisi ve tedarikçilerinden alınmış olması şartı aranır. Kedi, köpek gibi evcil türlerin sokakta başıboş olanları deneylerde kullanılmaz.

c) Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanan hayvanlar, yasal bir tedarik kuruluşundan alınmaları veya deneysel amaçlar için üretilmiş olmaları koşulu ile deney hayvanı olarak kullanılabilir.

ç) Yerel etik kurullar tarafından:
1) Ulusal mevzuat ve uluslar arası sözleşmeler çerçevesinde nesli tehlike altında olan ve korunan türler ile CITES Sözleşmesinin Ek-1 Listesindeki türlerin; araştırmanın amacının söz konusu türlerin korunması veya hayati biyomedikal amaçlar için istisnai biçimde tek uygun türler olduğunun ispatlanması durumunda kullanılmasına izin verilir.

2) Doğadan alınmış yaban hayvanı üzerinde yapılacak deney; ancak diğer hayvanların deneyin amacı bakımından yeterli olmaması halinde onaylanır.

3) Deney hayvanı olarak kullanılan hayvanların hangi üretici ya da tedarik kuruluşlarından olduğu tespit edilir ve kayıt altına alınarak veri tabanına aktarılır.
Hayvan deneyleri yerel etik kurullarının görevleri
MADDE 8 Hayvan deneyleri yerel etik kurullarının görevleri şunlardır:

a) Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik hükümleri ile Merkezi Etik Kurulun belirlediği etik ilkeler ve iyi laboratuvar uygulamaları çerçevesinde kendi çalışma usul ve esasları hakkında yönerge hazırlamak.

b) Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm işlemlerin etik yönden kabul edilebilir sınırlarını belirleyerek çalışma protokollerini onaylamak veya gerekçeli olarak kabul etmemek.

c) Kurum içinde deney hayvanı kullanılması sürecinin etik kurallara uygun olarak sürdürülmesini denetlemek, bu amaçla gerekli düzenlemeleri yapmak.

d) Deney hayvanları üzerinde yapılacak işlemlerin onaylanmış protokole uygun olarak yapılmasını sağlamak, gerektiğinde sonlandırmasına karar vermek.

e) Deney hayvanlarıyla çalışacak personelin gerekli eğitimi almasını sağlamak. Bu amaçla sertifika programları düzenlemek. Deney hayvanları kullanım sertifikası olmayanların hayvan deneyleri yapmasını engellemek.

f) Deney hayvanlarının üretim, yetiştirme, barındırma ve nakil koşulları ile deneylerin yapıldığı laboratuvar koşullarının ve ekipmanının etik yönden uygun olup olmadığını denetlemek, uygun görmediği durumlarda deney hayvanı kullanılmasını engellemek.

g) Deney hayvanı kullanımı ile ilgili her türlü veriyi toplamak ve deney hayvanları kullanımı yıllık raporunu hazırlamak ve Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kuruluna sunmak.

h) Deneysel çalışmalar sonunda ortaya çıkan atıklar, ölü hayvanlar ve tıbbi atıkların 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesince bertarafını sağlamak.

i) 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununun ve ilgili mevzuatın getirdiği hükümler çerçevesinde; deney hayvanlarının kayıt altına alınmalarını ve izlenebilmelerini sağlamak.

HAYVAN KULLANIMINDAKİ SORUMLULUKLAR

MADDE 9 Hayvan, 1986 ‘da Strasbourg’da yapılan Hayvan Hakları toplantısında alınan karara göre, başka bir tanımlama yapılmadığı sürece, insan dışındaki serbestçe yaşayabilen ve/veya üreyen larval şekilleri dahil tüm canlıları kapsamaktadır. Bir hayvanın canlı kabul edilmesi için kardiyovasküler sistem fonksiyonlarının devam etmesi ve serebral destrüksiyonun olmaması gerekmektedir. Bu nedenle deserebre hayvanlarda yapılan işlemler de kontrollere bağlıdır.

HAYVAN ARAŞTIRMALARINDA ÇEŞİTLİLİK

MADDE 10 Tıbbi araştırma, özgün amaçlar için hayvanların kullanımını gerektirir. Tıbbi araştırmalarda kullanılan hayvan tipleri protozoon gibi en basit organizmadan soğukkanlı omurgalılara (örnek kurbağa), meyve sineği gibi böceklere ve memelilere (sıçan, fare, maymun, domuz, tavşan, kedi, köpek, hamster, bıldırcın, insan dışındaki primatlar) kadar değişebilir. Köpek,kedi gibi evcil türlerin sokakta başıboş olanları deneyde kullanılamaz.

Deney hayvanı aşağıdaki şekillerde kullanılır;

Hayvanlar deney süresince bilinçli olabilir (aşılama, ilaç uygulaması gibi)

Uygulama tamamen anestezi altında yapılabilir ancak işlem bitiminde hayvan düzelecektir.

Uygulama tamamen anestezi altında yapılabilir ancak işlem bitiminde hayvan hayatta kalmaz, Hayvanlar in vitro kültür için doku desteği amacıyla kullanılabilir, Hayvanlar materyal desteği için kullanılabilir (antikor, enzim, kan ürünleri).
ARAŞTIRMANIN PLANLANMASI

MADDE 11 Deneysel işlemlerde zorunlu olmadıkça hayvan kullanımından sakınılmalı, araştırmacı bu canlıların kullanımı için sağlam, bilimsel gerekçeler göstermelidir. Başka seçeneğin niçin olmadığı açıklanmalıdır. Araştırmacılar araştırmalarında kullandıkları hayvanların sağlıklı olmasının, araştırmalarının sonuçlarını da olumlu yönde etkileyeceğini bilmelidirler. Araştırmacı hedeflerini kesin olarak tanımlamalı ve bunun için; uygulanabilirliğini; araştırma için fizyolojik olarak en uygun türleri ve olabildiğince basit organizmaların kullanımı; deneyde istatistik hesap yapmaya yetecek en az sayıda hayvan kullanımını; hayvanlar üzerinde yapılan işlemlerin en az düzeyde olması; deneyin mümkün olduğu kadar kısa olmasını; ağrıyı en aza indiren analjezi-anestezi-sedasyonun sağlanmasını; önceden yapılmış çalışmaların gereksiz yere tekrarı olamamasını; daha az invaziv uygulamaların, diğer türlerin, izole organ preparatlarının, hücre veya doku kültürlerinin ya da varsa bilgisayar simulasyonunun kullanıma uygunluğu veya olasılığını; deneyin ağrılı ya da stresli olması bekleniyorsa araştırmadan hayvanın çıkarılması ya da ötenazinin; zamanlanmış aralıklarda uygulama yapılacaksa bunun kriterlerini; uygulama sonrası bakımı; ötenazi yöntemini ve hayvanın yok edilmesini; yapılan uygulamalarda personelin deneyimini ve alıştırmanın yeterliliğini, olağan bakım ve bakım gereksinimlerini; personel için çalışma ortamının uygunluğunu araştırmalıdır.
ARAŞTIRMA PROTOKOLÜ

MADDE 12 Deney hayvanları ile yapılan araştırmalarla ilgili olarak hazırlanan protokole aşağıdaki bilgilerin yer aldığı başvuru formu üç nüsha olarak doldurulur.

a. Projenin pratik uygulamaların yapılacağı yerlerin teknik donanımı, KAÜSAM ve Veteriner Fakültesi dışında deneysel çalışma yapılacak laboratuvarların akredite edilip edilmediği

b. Araştırmanın adı

c. Araştırıcıların ünvanları, adresleri ve imzaları

d.Varsa destekleyen kuruluşun adı, adresi ve yetkililerin imzaları

e. Araştırma özeti

f. Araştırmayla ilgili daha önce yayınlanmış bilgiler

g. Araştırmanın amacı

h.Gereç ve yöntem, hayvanlarda kullanılacak yöntemlerin ve her türlü kimyasal girişimin ayrıntılı açıklamaları

i.Kullanılacak deney hayvanlarının türleri, soyu, cinsiyetleri, sayıları, hayvanların üretildiği kaynak

j.Anestezi yöntemi, eğer uygulanacaksa analjezi yöntemi

k.Eğer gerekliyse ötenazi yöntemi

l. Araştırmanın tahmini başlangıç ve bitim tarihleri

m. Ölçüm ve değerlendirme yöntemleri

n. Araştırmaya son verme ölçütleri (ağrı ve rahatsızlık)

o. Kullanılacak değerlendirme ve istatistik yöntemleri

p. Kaynaklar

KAÜHADEK tarafından hazırlanmış “Deney Hayvanlarının Araştırma ve Eğitiminde Uyulması İstenilen Etik Kurallar ve İlkeler” metninin; araştırmaya katılan tüm araştırmacılar tarafından imzalanmış kopyası.

BAŞVURU SAHİBİNİN SORUMLULUKLARI

MADDE 13 KAÜHADEK’na başvurularda araştırıcılar aşağıdaki hususları kabul etmiş sayılırlar:

1. 
   Başvuru formlarında verdikleri tüm bilgilerin doğruluğunu kabul etmişlerdir.
   
2. 
   KAÜHADEK onayı olmadan projelerle ilgili deneylere başlamayacaklarını kabul etmişlerdir.
   
3. 
   Deney Hayvanlarında yapılacak işlemleri başvuru formunda belirtilen hususlara uygun şekilde yapmayı ve etik kurulun çalışmalarını izlemek istemesi durumunda laboratuvarlarını ve çalışma düzenlerini etik kurul üyelerine açmayı kabul etmişlerdir.
   

Araştırmacılara, araştırmanın bitiminde KAÜHADEK ’na yazılı olarak bilgi vermek zorundadırlar, araştırma ile ilgili belgeler KAÜHADEK’nun talebi halinde verilmek üzere üç yıl süre ile saklanır.