DiM 2020 azərbaycan diLi sinaq (buraxiliş)

Mətnin ideyasını ifadə edən cümləni müəyyən edib yazın.
Seçiminizi əsaslandırın.

18.Mətnə əsaslanmaqla Eyler-Venn diaqramında yol verilmiş yanlış fikirləri fikirlərin qarşısındakı rəqəmi qeyd edin və həmin yanlışlığı düzəldərək doğru fikirləri yazın.

19.Mətndə qarşısında ▲ işarəsi qoyulmuş cümlədəki məcazi mənalı ifadə əsasında cədvəlin boş xanaları üçün uyğun fikirlər yazın.

Məcazi mənalı ifadə	Yerinə görə qarşılığı	Qarşılığının işləndiyi cümlə
1.	2.	3.

20.“Dəyərli məsləhət qızıl qiymətinədir” (A.Mandzoni) kəlamını mətnin uyğun obrazının mövqeyi ilə əlaqələndirib fikrinizi əsaslandırın.

• 
  Nizami ________
  
• 
  Məhəmməd __________
  

Plastik kütlə

1863-cü ildə bir Amerika firması fil sümüyünü əvəz edə biləcək materialın hazırlanması üçün müsabiqə elan etmişdi. Müsabiqədə çoxlu ixtiraçı, mühəndis, alim iştirak etdi. Onların arasında təcrübə nəticəsində suvaşqan qatı kütlə almış adi mətbəə fəhləsi Cop Hayat da var idi. Onun hazırladığı kütlə quruyarkən möhkəm buynuzvarı maddəyə – selliloidə çevrilirdi. Bu, plastikliyə – istənilən formanı almaq qabiliyyətinə malik olan ilk material idi. Əvvəllər belə keyfiyyət yalnız təbii materiallarda var idi. Məsələn, bərkimiş palçıq kövrək, mum yumşaq olur. Sellüloid də qızdırıldıqda mum və palçıq kimi asanlıqla emal edilir, lakin ona verilmiş formanı sonra yaxşı saxlayır.
    Yəqin ki, meşədə gəzərkən şam ağaclarının gövdəsindəki şəffaf qatran damlalarını çoxlarınız görmüşsünüz. Onun plastiklik xassəsi çoxdan məlumdur. Lakin soyuqda bərkiyib kövrəkləşən, istidə isə yağ kimi əriyən bu [maddədən] necə istifadə edəsən? Kimyaçılar bu qatrana oxşayan, lakin insanlara gərək olan xassələrə malik çoxlu sintetik materiallar, süni qatranlar yaratdılar. İndi qızdırıldıqda yumşalan və istənilən formanı asanlıqla alan bütün süni materialları plastik kütlələr – plastmas adlandırırlar.
    Qatranın yeni növlərini yaradan, müxtəlif cür qatranları bir-birinə birləşdirən, yeni maddələr alan və ya onları xüsusi şəkildə emal edən alimlər indi qeyri-adi xassələrə malik olan plastik kütlələr alırlar. Onlar aldığı formanı adi şəraitdə yaxşı saxlayır və hazır məhsul xeyli davamlı olur.
    Plastik kütlələrin bəzisi ən yaxşı poladdan möhkəm, bəzisi rezindən daha elastik, bəziləri isə büllur kimi şəffaf və sınmayandır. Yüksək hərarətə davam gətirən, mantardan 100 dəfə yüngül olan plastik kütlələr də vardır. Plastik kütlələrin bəzisindən süni lif hazırlanır.
    Plastik kütlələrin ümumi üstünlükləri də var. Onlar rütubətdən və aşındırıcı turşulardan¹ qorxmur, paslanmır² və çürümür.
    Süni və təbii lifləri yerə basdırdılar. Təbii lif 10 gündən sonra bütünlüklə çürüdü, süni lifdə isə hətta yarım ildən sonra da zədələnmə izləri tapılmadı.
    Təəccüblü deyil ki, plastik kütlələr ağacı, metalı, şüşəni getdikcə daha çox əvəz edir. Məişətdə plastik kütlələrdən geniş istifadə edilir. Hətta TU-104 reaktiv sərnişin təyyarəsinin təxminən 120 min hissəsi plastik kütlədən düzəldilmişdir. (“Kimdir? Nədir? Haradadır?”)

21.Mətnə əsasən müəyyən edin.