Diyanet iŞleri başkanliğI

Tefsiru’l-Meraği, (cilt 1-10), Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1998, c.4, s.330

317 Araf, 73-77

318 Hud, 68

319 Meraği, c.4, s.333

320 Şuara, 158-159

321 İmam Kurtubi, c.7, s.388

322 Hicr, 80

323 Meraği, c.5, s.174-175

324 Şuara, 141

325 Kaf, 12-14

326 Kamer, 23

327 Şems, 11-15

328 Kamer, 24-25

329 Şuara, 154

330 Şuara, 142-153

331 Meraği, c.7, s.120

332 Feyruzabadi, Et-Tenvir, s.381

333 Neml, 45-47

334 Neml, 49-51

335 Meraği, c.7, s.121, 122

336 Kamer, 25-31

337 Hud, 61-63

338 Hicr, 80-84

339 Araf, 75-76

340 Kurtubi, c.7, s.389

341 Buhari, Tefsir, 91, Müslim, cennet, 49, Tirmizi, Tefsir, 91, Ahmed b. Hanbel, Müsned, 4/17, Kurtubi , c.7, s. 392

342 Araf, 23

343 Araf, 77-78

344 Şems: 12-14

345 El-Askar, Zübdetü’t-Tefsir, s.205, Mevdudi, c.2, s.59

346 Abbudrezzak b. Hemmam, , Tefsir-i Abdurrezzak, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1999, c.2 , s.83

347 Hud, 64-66

348 Meraği, c.4, s. 332

349 Beydavi, tefsir, c.1, s.462

350 Abbudrezzak b. Hemmam, Tefsir-i Abdurrezzak, c.2 , s.83

351 Şuara, 154-159

352 Hud, 64

353 Şems, 12

354 Kamer, 29

355 Kurtubi, c.7, s.393

356 (Hud: 65).

357 (Kamer: 31).

358 (A'raf: 78).

359 (Hicr: 83-84).

360 Kamer, 27-31

361 Mevdudi, c.6, s.55

362 Şems, 13-15

363 Araf, 73

364 Hıcr, 73, 83

365 A'râf, 78, 91, 155

366 Fussilet, 17

367 Elmalılı, c.8, s.479

368 Şuara, 141-152

369 Hud, 66-67

370 Neml, 52-53

371 Ankebut, 38-40

372 Mevdudi , c.4, s.251

373 Mevdudi, c. 4, s.251

374 Ankebut, 40

375 Araf, 77-79

376 Neml, 46

377 Mevdudi, c.4, s.122

378 Meraği, c.7, s.120

379 Ankebut , 25-26

380 Rum Suresi, 30

381 Nisa Suresi, 119

382 Araf Suresi, 146)

383 Nisa Suresi, 27

384 Meryem Suresi, 59

385 Araf, 80-84

386 Araf , 82

387 Ahzab, 45-48

388 Müminun , 44

389 Şuara , 160-163

390 Şuara, 164

391 Şuara, 165-168

392 Zariyat, 36

393 Nur , 55

394 Bakara, 249

395 Ankebut , 31

396 Hud , 77

397 Ebu Bekir Abdullah b. Muhammed Ebi Şeybe, El-Kitabu’l-Musannef fi’l-Ehadisi ve’l-Asari, Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye, Beyrut 1995, c.1, s.336

398 Kamer, 37

399 Hud, 78-79

400 Hud, 80

401 Hicr, 62-66

402 Hud, 81

403 Ahzab, 30-33

404 Tahrim, 10-11

405 Zariyat, 31-36

406 Kamer, 37

407 Hud, 82-83

408 Şuara, 17

409 Mevdudi, c. 4, s.61

410 Şuara 174

411 mevdudi, c.4, s.60-61

412 Şuara, 160

413 Kaf, 12-14

414 Mevdudi, c.5, s.477

415 Kamer, 33-36

416 Araf, 80-84

417 Şuara, 166-175

418 Mevdudi, c.4, s.59

419 Neml, c.56-58

420 Araf, 82

421 Fahreddin Razi, tesir, c.10, s.500

422 Şuara, 165

423 Zariyat, 31-37

424 Elmalılı, c.6, s.587

425 Mevdudi, c.5, s.511

426 Neml, 55

427 Mevdudi, c.4, s.127

428 Ankebut, 29

429 Ankebut, 33-35

430 Ankebut, 40

431 Zariyat, 31-37

432 Bakara: 128, 131, 132, 133, Al-i İmran: 67, Maide: 44, 111, Yunus: 72, 84, Yusuf: 101, A'raf: 126 ve Neml: 31, 42, 44.

433 Mevdudi, c. 5, s.512-513

434 Ankebut, 30

435 Ankebut, 31

436 Ankebut, 40

437 Beydavi, tefsir, c.1, s.532-533, Feyruzabadi, Et-Tenvir, s.381, El-Askar, Zübdetü^t-tefsir, s.205

438 Şuara, 160-164

439 Neml, 54. Lut kavminin yaptığı bu ahlaksızlık hakkında hz. Peygamber şöyle demiştir. “Bu çirkin fiili yapanı da yapılanıda öldürün” başka rivayetlerde hz. Peygamber bu ahlaksızlığı yapanların lanetlenmiş olduğunu haber verir. Ebu Bekir Abdurrezzak b. Hemmam Es-San’ani, El-Musannef, Mektebetü’l-İslamiyye, Beyrut 1983, c1, s.12, M. Ali Sabuni, Ahkam Tefsiri, Şamil yay. İstanbul 1984, c.2, s.165-166

440 Mevdudi, c.4, s.127

441 Ankebut, 29

442 Hud, 69-83, İslam alimleri bu fiilin tahriminde ve yapanlarının lanetleneceği hususunda ittifak etmişlerdir. Cezası konusunda ihtilaf olmuştur. Bu konuda üç farklı görüş ortaya konmuştur. 1.bunu yapan mutlak öldürülmelidir. 2. Zina cezası gibi değerlendirilmelidir. 3. Tazir cezası verilmelidir. Ayrıntı için bakınız Muhammed b. Ali b. Muhammed Şevkani, Neylü’l-Evtar, Daru’l-Marife, Beyrut 1998, c.7, s.145-148

443 Elmalılı, c., s.428

444 El- Beğavi, Mealimü’t-Tenzil, c.3, s.230

445 Mevdudi, c.2, s.409 Ayrıcakarşılaştırma için bkz. Tekvin 18: 23-32

446 Ahzab, 6

447 Elmalılı, c.4, s.428-429

448 Hicr51-75

449 Kamer, 38-40

450 Necm, 53, 55

451 Abdulvahit Metin, Mufassal tefsir, İQRA CD’si, Araf-85 ayetinin tefsiri

452 Ebu Cafer Muhammed b.Cerir Et-Taberi ,Tarihu’t-Taberi, Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye, Beyrut 1987, c.I, s.167; Es-Sa'lebi, el-Arâis, Mısır 1951, s. 164; M. Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Ankara 1990, I, 327

453 Medyenliler'le Eykeliler'in iki farklı kabile mi, yoksa aynı kavim mi olduğu konusunda müfessirler arasında görüş ayrılığı vardır. Bir grup, A'raf Suresi'nde Hz. Şuayb'a (a.s) "Medyenliler'in kardeşi" (ayet: 85) dendiği halde, burada Eyke halkıyla ilgili olarak böyle bir şey denmediğinden hareketle bunların ayrı kavimler olduğunu savunurken diğer grup, Medyenliler hakkında A'raf ve Hud Sureleri'nde sözü edilen ahlâkî hastalıklar ve özelliklerle, burada Eykeliler hakkında verilen bilgilerin aynı olduğundan hareketle, bunların aynı kavim olduğu görüşündedir. Sonra, Hz. Şuayb'ın (a.s) her iki kavme mesaj ve uyarısı aynı olduğu gibi, iki kavmin sonu da aynı olmuştur.

Bu konudaki araştırmalar, her iki görüşün de doğru olduğunu göstermiştir. Medyenliler'le Eykeliler kuşkusuz iki ayrı kavim idiler; fakat aynı gövdenin dallarıydılar. Hz. İbrahim'in (a.s) karısı (veya cariyesi) Ketura'dan üreyen nesli Arabistan'da ve İsrailîler'in tarihinde de Ketura'nın çocukları olarak pek meşhurdurlar. Bunların en önemli kolu, ataları Hz.İbrahim'in (a.s) oğlu Medyen'e izafetle Medyenliler (veya Medyenîler) olarak bilinenlerdi. Bunlar, Kuzey Arabistan ile Güney Filistin arasındaki bölgede ve Kızıl Deniz ile Akabe Körfezi kıyılarında yerleşmişlerdi. Başkentleri, Ebu'l-Fida'ya göre, Akabe Körfezi'nin batı kıyısında Eyle'den (bugünkü Akabe) beş günlük mesafede yer alan Medyen'di. Ketura'nın, içlerinde Dedanîler'in diğerlerine oranla daha çok bilindiği diğer çocukları, Kuzey Arabistan'da başkentleri Tebük, eski adıyla Eyke olmak üzere (Yakut, Mü'cemu'l-Buldan'da Eyke'yi anlatırken burasının Tebük'ün eski adı olduğunu söyler ve Tebük'ün yerlileri de bunu doğrulamaktadır) Teyme, Tebük ve el-Ulâ arasındaki bölgede yerleştiler.

Medyenliler ile Eykeliler'e aynı peygamberlerin gönderilmiş olmasının nedeni, her iki kabilenin de aynı soydan gelmiş olmaları, aynı dili konuşmaları ve yan yana komşu bölgelerde yerleşmiş bulunmaları olsa gerektir. Aynı yörelerde yanyana yaşamış ve birbirleriyle evlilik gibi sosyal ilişkiler içinde bulunmuş olmaları da mümkündür. Sonra, bu iki akraba kabilenin ikisi de, meslekten ticaret adamlarıydılar ve aynı kötü hayat ve sosyal ve ahlâkî düşüklük içinde idiler. Yine, bunlar biri Yemen ile Suriye'yi, diğeri İran Körfezi ile Mısır'ı birleştiren iki uluslararası ticaret yolu üzerinde yerleşmiş bulunuyorlardı. Bu avantajlı durumları nedeniyle, büyük ölçüde yol kesiciliğe başlamışlardı ve ağır haraçlar ödemedikçe hiçbir kervanın geçmesine izin vermiyorlardı. Böylece, ticaret yollarını bir hayli tehlikeli hale getirmişlerdi. Hz. Şuayb'ın (a.s) uyarısına yol açcan bu yol kesicilikleri Kur'an'da şöyle geçmektedir: "Tehdit ederek ve O'na inananı Allah'ın yolundan alıkoyup eğriliğini isteyerek her yolun başına oturmayın."^ İşte bu nedenlerle, Allah her iki kavme de aynı peygamberi göndermiş ve bu peygamber kendilerine aynı öğretileri ve aynı mesajı getirmiştir. Mevdudi, c.4, s.64-65

İzzet Derveze bu iki kamin tek kavim olduğunu savunurken bunu kabul etmeyenler de olmuştur. İzzet Derveze, tefsir, c.1 ,s.134

Allah (c.c), kabilesine nisbet ederek Şuayb (a.s) kavmine, Medyen ahalisi ismini verdi. Taptıkları sahte ilahların yanında, bir de Eyke adında büyük bir ağaca taparlardı. Eyke ağacına taptıkları için, Eyke ashabı diye de isimlendirilmiştir. Onun için bazı kimseler yanlış anlayarak, Şuayb (a.s)’ın Medyen ahalisi ve Eyke ahalisi diye iki ümmete gönderildiğini zannettiler. Bu, doğru değildir. Medyen ahalisi aynı zamanda Eyke sahipleridir. Abdulvahit Metin, Mufassal tefsir, İQRA CD’si, Araf-85 ayetinin tefsiri

454 Ez-Zemahserî, el-Kesşâf, Kahire 1977, II, 118

455Medyen halkının, Hz. İbrahim'in üçüncü hanımı Katurah'tan olma oğlu Midyan'ın soyundan geldi kleri iddialarına dikkat edilmelidir. Doğrudan doğruya onun neslinden gelmemiş oldukları halde, tümü onun soyundan olduklarını iddia etmişlerdir. Çünkü eski bir geleneğe göre, büyük bir zata bağlı olan herkes, daha sonra yavaş yavaş onun torunları arasında sayılmaya başlanırdı. Nitekim Hz. İsmail'in (a.s) soyundan gelmemesine rağmen bütün Araplara "İsmailoğulları" denmiştir. Hz. Yakub (a.s)'ın soyu (İsrailoğulları) için de durum aynıdır. Aynı şekilde, Hz. İbrahim (a.s)'ın çocuklarından biri olan Midyan'ın etkisi altına giren tüm bölge halkına Bena Medyen (Medyenoğulları) ve onların oturduğu yerlere de, Medyen bölgesi dendi. Ez-Zirikli, Kâmûsû'l-A'Iâm, VI, 4244; Yakut el-Hamevi, Mu'cemü'l-Büldan, Beyrut 1956, V, 77

456 İbn Asakir, Tarih, Beyrut 1979, VI, 322

457 Şuarâ, 189

458 A'raf, 7/93

459 İbnü'lEsir, el-Kâmil, c.1, s. 177

460 www.islamicfreeware.de.vu, Peygamberler tarihi, Hz. Şuayb

461 A'raf, 7/85,86,87

462 Hud, 91

463 Hud, 92-93

464 A'raf, 91-92

465 Haşr, 78

466 Şuara, 176,177,178,179,180,181,182,183,184

467 Şuarâ, 185, 186

468 Şuarâ, 187

469 Şuarâ, 189, 190

470 Beydavi, Envaru't-Tenzil, c.2, s.84

471 Taberî, Tarih, c.I, s.167; İbn Kuteybe, Kitabü'l-Maârif, Beyrut 1970, s. 19: İbn Asakir, Tarih, Beyrut, 1979, VI, 322).

472 www.islamicfreeware.de.vu, peygamberler tarihi, Hz. Şuayb

473 Mevdudi, c.2, s.64

474 Hud, 84

475 Hud, 87

476 Abdullah Parlayan, Özlü Tefsir, İQRA CD’si, Hud 87 ayetinin tefsiri

477 Kitabı Mukaddes, Sayılar: 25/1-5, 31/16-17

478 Abdulvahit Metin, Mufassal tefsir, İQRA CD’si, Araf-85 ayetinin tefsiri

479 Araf, 93-96

480 Araf, 90

481 Muhammed b. Yusuf Ebu Hayyan El-endülüsi, Et-tefsirü’l-Muhit, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1993, c.7, s.147

482 Araf, 92

483 Araf, 96

484 Hud, 93

485 Şuara, 189

486 Ankebut, 37

487 Kaf, 14

488 Şuara, 186

489 Şuara 176

490 Şuara, 84-85

491 Şuara 186

492 Hud, 87

493 Bakara, 45

494 Elmalılı, c.4, s.434

495 Hud, 91

496 Elmalılı, c.4, s.436

497 Araf, 88

498 Araf, 86

499 Araf, 90-92

500 Mevdudi, c.2, s.68

501 Araf, 88

502 Araf, 85

503 Ankebut36

504 Mevdudi, c.2, s.44-45 ( Ayrıca bakınız. Bakara an: 230)

505 Hud, 94-95

506 Hicr, 78-79

507 Ankebut, 36-40

508 Şuara, 187-189

509 Beydavi, tefsir, c.1, s.465-466, Ramazan Ayvalı, Peygamberler Tarihi Ansiklopedisi, İhlas matbaacılık, İstanbul?, c.3, s.86

510 Mevdudi, c.2, s.63-64

511 Araf, 85

512 Hud, 84-86, El-Askar, Zübdetü’t-tefsir, s.206

513 Elmalılı, c.4, s.432-433

514 Şuara, 176-184

515 Mümin, 23-24

516 Kasas, 76

517 Kasas, 79

518 Kasas, 76-77

519 Kasas , 79-80

520 Kasas , 78

521 Kasas, 81

522 Kasas, 82

523 Ankebut, 39

524 Hac, 45

525 Tevbe, 55

526 Kasas, 82

527 Mümin: 23-24

528 Mevdudi, c.4, s.210

529 Mümin: 23-24

530 Ankebıt, 39-40

531 Kasas, 77

532 Ankebıt, 39-40

533 Kasas, 77

534 Kasas, 76

535 Kasas, 78-81

536 Ankebut, 39-40

537 Kitab-ı Mukaddes, Mezmurlar 72-15, Yeremya 6:20, Hezekiel 27:22, 38:13, Eyub 6;19

538 Mevdudi, c.4, s.521-524

539 Elmalılı, c.5, s.492

540 Kitab-ı Mukaddes, Mezmurlar, 72: 1-2

541 Kitab-ı Mukaddes, Mezmurlar, 72: 9-10

542 Mevdudi, c.4, s.105

543 Elmalılı, c.6, s.129

544 Sebe, 20

545 Mevdudi, c.4, s.521-524

546 Mevdudi, c.4, s.520

547 Sebe, 19

548 Sebe, 15-17

549 Sebe, 18-19

550 Elmalılı, c.6, s.130,131

551 İzzet Derveze, tefsir, c.3, s.195

552 Yasin 20-27

553 Yasin, 13-15

554 Yasin, 14-15

555 Yasin 16-18

556 Nisa, 78

557 Yasin, 18

558 Yasin, 28-32

559 Yasin, 19

560 Mevdudi, c.5, s.309

561 İzzet, Derveze, Tefsir, c.1, s.335

562 Kaf, 12-14

563 Duhan, 37

564 Fahreddin er-Râzî, Tefsir, c.2, s.538

565 Tâhâ, 29-30

566 Mü'min, 51

567 Meryem, 51

568 Kasas, 3-35

569 Tâhâ, 9-98 Hz. Musa hakkında ayrıca şu eserlere bakılabilir.

1- Hak Dini Kur'an Dili, Elmalılı Hamdi Yazır, Azim Y. c. 1, s. 296-298

2- Fi Zılâli’l-Kur’an, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1, s. 148-149

3- Mefâtihu'l-Gayb (Tefsir-i Kebir), Fahreddin er-Râzî, Akçağ Y. c. 2, s. 537-539

4- Kur'an-ı Kerim Şifa Tefsiri, Mahmut Toptaş, Cantaş Y. c. 1, s. 136-137

5- Hadislerle Kur'an-ı Kerim Tefsiri, İbn Kesir, Çağrı Y. c. 2, s. 339-341

6- El-Câmiu li Ahkâmi'l-Kur'an, İmam Kurtubî, c. 2, s. 89-93

7- Hulâsatü'l-Beyan Fî Tefsîri'l-Kur'an, Mehmed Vehbi, Üçdal Neşriyat, c. 1, s. 125-126

8- Min Vahyi'l Kur'an, Muhammed Hüseyin Fadlullah, Akademi Y. c. 2, s. 49-51

9- Bakara Suresi Yorumu, Haluk Nurbaki, Damla Y. s. 212-213

10- Şâmil İslâm Ansiklopedisi, Şâmil Y. c. 4, s. S. 281-285

11- Firavun, Hâmân ve Karun Karşısında Hz. Musa, Ali Sayı, İz Y.

12- Kur'an'da Firavun, Mevdudi, Çizgi Y.

13- Musa'nın Kıyâmında Yol Arkadaşı, Zehra Rahneverd, Endişe Y

14- Hızır'ı Arayan Peygamber, A. Cemil Akıncı, Sinan Y.

15- Kur'an'da Sünnetullah ve Helak Edilen Kavimler, Nuri Tok, Etüt Y. s. 120-128

16- İslâmî Hareketin Tarihî Seyri, Beşir İslâmoğlu, Denge Y. s. 63-72

17- Kur'an'da Tevhid, Mehmet Kubat, Şafak Y. s. 89-100

18- Kuram ve Eylem , M. Hüseyin Fadlullah, Akademi Y. c. II, s. 141-151

19- Kötülük Odakları, Firavun, Zübeyir Yetik, Beyan Y.

20- Kur'an'da Firavun, Mevdudi, Çizgi Y.

21- Firavun, Hâmân ve Karun Karşısında Hz. Musa, Ali Sayı, İz Y.

22- Kur’an’a Göre Hz. Musa, Firavun ve Yahudiler, Necati Kara

23- Peygamberler, Safvet Senih, Nil A.Ş.Y.

24- Peygamberler Aydınların Önderleri, Abdülkerim Süruş, Kıyam Y.

25- Peygamberler Tarihi, M. Âsım Köksal, T. Diyanet Vakfı Y.

26- Peygamberler Tarihi, İlhami Ulaş, Osmanlı Y.

27- Peygamberler Tarihi, Bünyamin Ateş, Nesil Basım Yayıyn

28- Peygamberler Tarihi, Mustafa Necati Bursalı, Ölçü Y.

29- Peygamberler Tarihi, Mehmet Dikmen, Cihan Y.

30- Peygamberler Tarihi, 1, 2, 3, Ahmet Lütfi Kazancı, Nil A. Ş.

31- Peygamberler Tarihi, Ahmet Behçet, Uysal Kitabevi Y.

32- Peygamberlerden Kıssalar, Muhammed el-Habeş, İklim Y.

33- Peygamberlerin Hayatı, Seyyid Kutub, Ravza Y.

34- Peygamberlerin Hayatı, S. Kutub-Abdülkadir Cûde es-Sahhar, İslamoğlu Y.

35- Peygamberlerin Hayatı, Ebu'l Hasan en-Nedvî, Risale Y.

36- Peygamberlerin Kıssaları, Ebu'l Hasan en-Nedvî, Arslan Y.

37- Peygamberlerin Mucizeleri, H. İbrahim Acıpayamlı, Tuğra Y.

38- Peygamberlik ve Peygamberler, Muhammed Ali Sâbûni, Kültür Basın Yayın Birliği

39- Kur'an-ı Kerim'e Göre Peygam. ve Tevhid Mücadelesi, 1, 2, 3, M. Solmaz, İ. L. Çakan, Nesil/Ensar

40- Kur'an'da Peygamberler ve Peygamberimiz, Afif Abdülfettah Tabbara, Gonca Y.

41- Kur'an'ın Tanıttığı Peygamberler, A. Lütfi Kazancı, Nil A. Ş.

42- Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamber'in Hayatı, Mevdudi, Pınar Y.

43- Kur'an Kıssaları, Bahaeddin Sağlam, Tebliğ Y.

44- Kur'an Kıssaları Üzerine, İdris Şengül, Işık Y.

45- Kur'an Kıssalarına Giriş, M. Sait Şimşek, Yöneliş Y.

46- Kur'an Kıssaları Üzerine Bir Araştırma, Mehmet Faruk Bayraktar, Mar. Ün. İlahiyat Fak. Vakfı Y.

47- Mûsa ve Zorba Fir’avn, Murat Kayacan, Haksöz sayı, 31 (Ekim 93), s. 33-38

48- Mûsa ve Karşıt Güçler, Yusuf Aydın, Haksöz sayı, 58 (Ocak 96), s. 41-47

49- Mısır Medeniyeti ve Hz. Mûsa, Bahadır Kurbanoğlu, Haksöz, 67-68 (Ekim-Kasım96)

50- Üç Bin Yıllık Mucize, Celâl Ediz, Gerçeğe Doğru, 2, 1984

51- Kazıklar Sahibi Firavun, Sargon Erdem, Zafer, sayı 114

570 Kasas, 32-33

571 Şuarâ, 63

572 Yûnus, 90

573 Yûnus, 91

574 Yûnus, 92

575 www.islamicfreeware.de.vu, Peygamberler tarihi, Hz. Musa

576 www.islamicfreeware.de.vu, Peygamberler tarihi, Hz. Musa

577 M. Asım Köksal,