Doğu Anadolu Bölgesinde Buğdayda Hastalık Yapan Fungal Etmenlerin ve Yayılış Alanlarının Tespiti Üzerine Araştırmalar (1979-1982)

ORGANİK BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ SİSTEMİNDE HEDEFLENMİŞ HASSAS BİYOKONTROL VE TOZLANMANIN ARTIRILMASI

Serdar TUNCER(¹) Zakine KADIOĞLU(¹) Prof.Dr.Cafer EKEN(²)

Bal arıları (Apis mellifera L.) çok önemli ürünleri (bal, bal mumu, arı sütü, propolis ve polen) ve tozlaşmaya sağladıkları katkılar ile büyük bir ekonomik öneme sahiptir. Bal arıları farklı bitki türlerinin çiçekleri arasında bakteri ve fungal sporların taşınmasında da rol oynamaktadır. Mikrobiyal biyolojik mücadele etmenlerinin (fungus, bakteri ve virus) kovandan çiçeklere taşınmasında, bal arılarının tasıma yeteneğinin kullanılması bir entomovektör teknolojisi olarak bilinmektedir.

Bal arılarının, antagonistik mikroorganizmaları çiçeklere yaymalarıyla bitki enfeksiyonları azalabilmektedir. Botrytis cinerea Pers. ex Fr. (teleomorf; Botryotinia fuckeliana (de Bary) Whetzel), tüm dünya yüzeyine yayılmış ve 200’den fazla ekonomik öneme sahip bitkide büyük kayıplara yol açabilen, hasat öncesi ve sonrasında görülebilen bir bitki patojenidir. Çilek (Fragariae x ananassa) bitkisine B. cinerea’nın giris yollarından bir tanesi de çiçeklerdir. B. cinerea ile biyolojik mücadele uygulamaları, 1950’li yıllardan beri fungisitlere karsı umut verici bir alternatif olarak düşünülmüştür. Trichoderma ve Clonostachys türleri B. cinerea’nın biyolojik mücadelesinde en fazla çalısılan fungal biyolojik mücadele etmenleridir.

Bu proje kapsamında, organik bitki yetiştiriciliğinde entomovektör (bal arıları) kullanılarak, çilek bitkisinde bioajanların (Gliocladium ve Trichoderma) balarıları ile çiçeklere taşınarak Kurşuni küfün (Botrytis cinerea) önlenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca, entomovektör teknolojisinin Türkiye’deki ilk uygulaması olan projedir.

Proje Ortakları

University of Helsinki, Finlandiya (Koordinatör)

Agricultural and Environment Center Association Bologna, İtalya

Süleyman Demirel Üniversitesi, Türkiye

Erzincan Bahçe Kültürleri A.E.M, Türkiye

Estonian University of Life Sciences, Tartu, Estonya

Lower Saxony State Institute for Consumer Protection and Food Safety, Celle, Almanya

National Institute of Biology, Ljubljana, Slovenya

University of Ghent, Belçika

Proje Sonuçları,

-Entomovektör teknolojisi kullanılarak tarla denemesi yapılan proje ortağı ülkelerde Kurşuni küf hastalığını önlenmesinde, % 45- 67 oranında biyolojik kontrol sağladığı tespit edilmiştir.

-Biyolojik kontrol uygulamalarının, Kurşuni küf hastalığını önlenmesinde kimyasal fungisitlere eşit veya daha yüksek oranda kontrol sağlamıştır.

-Organik çilek yetiştiriciliğinde pazarlanabilir verimi önemli ölçüde (% 50) oranında artırdığı tespit edilmiştir.

-Entomovektör teknolojisi kullanılarak yapılana çalışma ile çileklerde tozlanma oranının %50 den fazla arttığı tespit edilmiştir.

-Proje hakkında birçok ulusal ve uluslararası medya ve yayın kuruluşlarında haberler yapılmış, çiftçi toplantıları düzenlenmiştir.

-Proje çalışmalarında sonucunda, entomovector teknolojisinde kullanılan dispenser ve aparatlar da yenilikler yapılarak daha da etkili hale getirilmiştir.