Kum/Qum Kenti Halac Köyleri
|
Tefriş Kenti Halac Köyleri
|
Aştiyan Kenti Halac Köyleri
|
Save Kenti Halac Köyleri
|
A.Kehek nahiyesi
-Venareç köyü
B.Halacistan nahiyesi
a.Gâhan beldesi (Köy birliği)
-Çahek
-Encîle
-Esfid
-Kasva
-Mehr-zemin
-Şadkulu (Şahkulu)
-Venan
b.Destcerd beldesi (Köy birliği)
-Covze
-Çürükağaç
-Fucerd فوجرد
-İsaabad
-Mansurabad
-Mucan
-Sefidale
-Sorh-deh
-Soft (Türkçe “sıkı” anlamında)
-Zizgan
c.Rahcerd-Şarki beldesi (Köy birliği)
-Bağyek
-Cend-Ab
-Dizican
-İnayet-beg
-İslamabad
-Selefçigân
-Tac-hatun
-Yekebağ
-Zevariyân
|
A.Merkezî nahiye (Bahş-i Merkezî)
-Daristan
-Keşe
-Sefid-Ab
-Serbend
B. Ferahan nahiyesi
-Dermenk
-Haltabad خلت آباد
-Telh-Ab
-Vaşkan واشقان
*Halatabad köyü halkı, yakın zamana kadar Halac Türkçesi konuşmaktaydı.
Günümüzde gençler Halacça’yı unutmuştur.
|
-Baharistan
-Binçenar
-Feyzabad
-Hezarabad
-Horakabad
-Kurdican
-Mezraa-nov
-Muhsinabad
-Musaabad
-Nadirabad
-Novdeh
-Sadabad
-Sagarcuk
-Sorhrûd/ Serhrûd
-Versan
-Yengice
-Zernuşa
|
-Ala-Halac
-Ağdaş
-Bağ-ı Şahi باغشاهى /Şahbağı شاهباغى
-Çahar-Hat چهارحد
-Çanagçi
-Dağ-kendi
-Duzec دوزج
-Éstalec
-Gareçay
-Ğarg-abad
-Gırmızîn قرمزين
-Haregan
-Kale-Gözeldere
-Karlug قارلق
-Kehek-Baluglu
-Kerefs
-Köşgan
-Kulegân
-Küregân
-Lar
-Merağa
-Mısırgân مصرقان
-Parsbanec
-Saman
-Sengek سنگك
-Tecerek
-Verekbar
-Yarabad
|
Bu köyler arasında, konuşulan Halac Türkçesi farklılığı oldukça azdır. Ancak Halacistan bölgesine uzak kuzeybatıdaki Telhab ve güneydoğudaki Narıç noktalarındaki dil farkı, Kazan Tatar ve Başkırt Türkçeleri ile Türkiye Türkçesi arasında olduğu gibi oldukça fazladır. Gülazer, Gahrabad ve Bayhan, iç göç nedeniyle bölgedeki boşalan köylerdendir. (http://xelec.turk.blogspot.com/; Hemedan-az.blogspot.com-Hakverdi Nasiri’nin, Menuçehr Sutude’nin “Buhara” mecellesinin 17. sayısında ‘Deşt-i Bayat’ başlıklı makalesini eleştiri)
Halac Türkçesi Şiir
|
Fələk mənə bi hoğ vürdu
Qerde belimə-belimə
Qolum qulağomu aldu
Tildə qəlbimə-qəlbimə
Küz yaşumu ravan etdim
Həqlədim mən fəğan etdim
Dərdim düstga bəyan etdim
Küldu haloma-haloma
Yürəkimə yara vürdu
Düstloğu üzgə sanadu
Üzlərin havul çaqladu
Mənə bigana-bigana
Hoğmağlarda bilim aldom
Belim qolluğğa vayudum
Yurdu duşmanlərdə aldum
Qədrim bilmədə-bilmədə
Bilim hayür nəbər etdim
Düstloğumu əyan etdim
Didələrim qanluq etdim
Kürməz yolumu-yolumu
Dərd əlində kündo canom
Yaralarda ağdo qanom
Haydom halə pərişanom
Xələc elimə-elimə
|
Felek bana bir ok vurdu
Kırdı belimi belimi
Kolumu kulağımı aldı
Üzdü kalbimi kalbimi
Gözyaşımı revan ettim
Ağladım ben figân etdim
Derdimi dosta beyan etdim
Güldü halime halime
Yüreğime yara vurdu
Dostunu özge sandı
Dostlarını iyi bildi
Beni bigâne bigâne
Mekteplerde bilim aldım
Belimi çalışmaya bağladım
Yurdumu düşmanlardan aldım
Kadrimi bilmedi bilmedi
Bilim diyor ne edeyim
Dostluğumu ayan etdim
Gözlerimi kanlı ettim
Görmez yolumu yolumu
Dert elinden canım yandı
Yaralardan aktı kanım
Söyledim hâl-i perişanım
Halac ilimi ilimi
|
(http://xelec.turk.blogspot.com/)
*
Halac Türkçesi
Kosa-Qelin Merasimi
كسا گلين مراسمى
Qedim zamanlarda qalğlu “Kosa-Gelin” merasimin qısge işare eturum. Ĥelecistan/ Xelecistan baluqlaruça cavan qonçular/ çobanlar “Kosa-Qelin” oyunın qişde qırg kün geşdikinde söre hiyiler.
Kosa-Qelin merasimi, zangula ve dögulle moşayiet olur. Bezi baluqlarça bu adet alta herenhalgula oynanur. Yanu; Kosa-Qelin, dögulçü, torbaçu, Hürün-Kosa ve Qara-Kosa.
Bu oyunuça kosa komik kesik (esasen yamaqluq, yirtiğ ve köpenek) keder, yelqavanda seğğel qoyur, boşı ekki dana şah hasar, yanı; bi kelin, bi dögulçü ve bideğ torbaçu hatar balug içi kelmiş, hogiler ve külmelig oyunlar çağleler.
Kosayn ékki yaru, yanu; dögulçü ve torbaçu ascaku yirleri hoğiler, hıdye yiğeler. Avval dögulçü hayur:
Kosa kelir havada
Seğğeli yel qavada
Kosa payın hıtıke
Hanom elin varolta
Ouçaq torbaçu yüzin holır tamaşaçularga teref, torbayn toldalmaqqa köre, torbasun ular yanı yollır, hayur:
Ayudga élli kün qalmuş
Kosa payın hıtıke
Ayudga élli kün qalmuş
Paralama emis hıtıke
Amma heç kim torpaqa pay tükmez, Kosa qarşır qirağça turur. Tamaşaçular hoğiler:
Ay qudurğu qudurğu
Eritmişem qudurğu
Seğğeli it qudurğu
Sibili yandağ Kosa
Munağu hev hev tolğanular ve pay yiğerler, Kosayn yarlaru hoğır:
Hala-hala turke temi
Yükin dibe yov temi
Çömçeyn toldaru temi
Alla’h balayn sağlıte
Bizi yolga hatu temi
Kosayn yardoncusu veziyeti nabar körmüş, Kosayn hişir berkitike, tamaşaçuları sakıt etmekke göre hayur:
Menim Kosam qanlugar
Qollaru mercanlugar
Kosama el vurmaqayn
Kosam ékki canlugar
Munda söre dögulçü dögul çalur. Kosa ve pakarlaru/ yardomçularu mağül külmeliq oyunurlar, tamaşacular dağ bu yiri hoğıyorlar:
Kosam seht oyun etur
Quzumu qoyun etur
Yığur ayud susatun
Her yerçe küden etur
U zaman Hürün-Kosala, Qara-Kosa elleşir. Nehayet bu elleşmekçe işiqliq qaraluqğa köç olur. Unduça Gara-Kosa tağlarqa hetap etmiş hayur:
Qara bulut qarlı tağu
Tağlar boşın şerefesın
Elli kün qalmuş qış bitge
Anag qar yollı yer yitge
Ouçaq tamaşaçular Hürün Kosala hoğiler:
Kosa amucan qar kalmaduğ tağu yerçe
Kosa yerimiş qar erimiş nefes kelmiş yerçe.
Halg oyunu munağu biter ayud künleri menaluq, şan ve mutluq şikilçe özin belli eter. (http://xelec.turk.blogspot.com/, Yazgulu: Ali Asğar CemrâSi, 20.11.1387/ 2008; http:// jamrasi. blogfa.com/; http:// jamrasi. blogfa.com/post-56.aspx)
Bazı kelimelerin anlamları:
anag-böyle; ascaku-aşağıdaki; ayud-bayram; bala-çocuk; baluq-köy; berkitike-çalışır; bite-bitmesine; boş-baş; canlugar-canlıdır; cavan-genç; çağleler-icra ederler; çömçe-kepçe; dağ-da; dögul-davul; elleşir-çatışır; emis-bütün; etur-eder; qalğlu-kalan; qanlugar-kanlıdır; qarşır-küser; qısge-kısa; qirağ-kenar; qudurğu-kuyruğu; hatar-alır; hatu-sal, gönder; hayur-okur, söyler; herenhalgul-kişi; hev-ev; hıtıke-getir; hişir-gizleme; hiyiler-yapılıyor; hogiler-okurlar, söylerler; holır-döner; hürün-ak; işiglig-aydınlık; kesik-elbise; keder-giyip; köpenek-kepenek; küden-düğün; külmelik-komik; magul-çok; moşayiet-müşayiet, uğurlama; menalug-anlamlı; munağu-böylece; nabar-gergin; ouçag-sonra; pakar-yardımcı; paralama-ayırma; sağlıte-saklasın; sakıt etmek-susturmak; seğğel-sakal; seht-bir; sibil-bıyık; susat-çiçek demeti; şah-boynuz; şikilçe-şekilde; tağ-dağ; tapu-daha; temi-şimdi; toldaru-doldur; tolğanular-dolaşırlar; turke-dur; ular yanı-onlara taraf; varolta-avadan; yandağ-yavşan; yar-yardımcı; yardoncu-yardımcı; yelqavan-yelkovan; yir/yar-mani; yov-git; zangula-zurna.
*
Türkolog Ali Asgar Cemrasi’nin Kardeşi PKK Terör Örgütü Tarafından Öldürüldü
Halac Türk bilgini ve Halac nesir edebiyanın kurucusu Türkolog Ali Asgar Cemrasi’nin (Bilim) kardeşi Hacc Ali Ekber Cemrasi, PKK terör örgütü tarafından öldürüldü. (http://xelec.turk.blogspot.com/, 25 Ağustos 2011)
Dostları ilə paylaş: |
