Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

5.Bicar ve Gurve Türkleri

Kürdistan Bölge Valiliği
Bicar بيجار / Bicar-ı Gorus بيجار گروس / Gorus Bicarı
Bicar ilçesi, tarihi Azerbaycan topraklarının güneybatısında yer alır. Azerbaycan’dan alınarak Kürdistan Bölge Valiliği merkezi Senendec’e bağlanmıştır. Doğudan Zencan ve Hemedan bölge valilikleri, batıdan Divandere ilçesi, kuzeyden Zencan ve Batı Azerbaycan bölge valilikleri, Güneyden ise, Gurve ilçesi ile çevrilidir. Bicar, 5.901 km²’dir. 288 köyünden 262’sinde oturulmaktadır.

Bicar, Batı İran dağları bölümü üzerindedir. İlçe topraklarının üçte biri dağlıktır. Yüksek rakımda konuşlu olmasından ötürü “Bam-ı İran/ İran’ın Damı” olarak adlandırılmaktadır. Denizden yüksekliği 1.940 metredir. Tahran’dan 770 m, Senenedec’den 425 m yüksektedir.

Bicar/ Bicar-ı Gorus/ Gorus Bicarı halkı, Meşrutiyet ayaklanması döneminde, komşu şehirlerin aksine Settar Han’a 300 atlı ile yardıma gitmiştir. Daha sonra Azerbaycan Demokrat Partisi’nin (Fırka-i Demokrat-ı Azerbaycan) 1325/ 1946 yılında yenilgiye uğraması üzerine diğer Azerbaycan şehirleri gibi Pehlevi yönetiminin baskı ve şiddetine maruz kalmıştır. Aynı nedenle Azerbaycan’dan alınarak, önce Hemedan Bölge Valiliği’ne, Nihayet 1337/ 1958 yılında kurulan Ostan-ı Kûhistan/ Dağlık Vilayeti’ne bağlanmıştır. Ostan-ı Kûhistan, bilahare Kürdistan Bölge Valiliği adını almıştır.

Kürdistan Bölge Valiliği’nin Bicar ve Gurve ilçe topraklarının tamamı, Divandere ilçesinin kuzeyi, Saggız’ın ise kuzeydoğusu Güney Azerbaycan’a dâhildir. Halkı ise Türk’tür.

Bugün Kürdistan’a bağlı olan Bicar ve Gurve ilçeleri ile Kirmanşah’a bağlı olan Sungur ilçesi toprakları Türklerle meskûn olup, bu üç ilçe kuzeyden güneye; Bicar, Gurve ve Sungur olarak konuşludur.

Bicar, halkın tepkisine rağmen Azerbaycan’dan alınıp, Ostan-ı Kûhistan/ Dağlık Vilayet/ Kürdistan Bölge Valiliği’ne bağlandıktan sonra, Senendec’in ırkçı valilerinin ilgisizliği yüzünden Türk şehir ve köyleri saldırı ve soygunlara maruz kalmıştır. Bölge, suyu bol ve verimli topraklara sahiptir. Bundan ötürü “tahıl ambarı” olarak anılmaktadır.

Kürdistan Vilayeti oluşturulduktan sonra Çeng-Almas dağı, Azerbaycan ile Kürdistan arasında sınır olmuştur. Bicarlılar, Azerbaycan’dan ayrılmayı bir türlü içlerine sindiremedi. Halı dokuyan Bicar Türk hanımları, şu türküyü yakmıştır:
Çәng-Almas’ın yeli әsdi

Acısı doğradı kәsdi

Hacamat almayın bәsdi

Qan apardı haldan mәni

İraq saldı eldәn mәni
Bicar’da, halı kataloglarında yer alan tanınmış “Bicar” ve “Afşar Bicar” Türk halıları dokunmaktadır. Ancak, ekspertizlerce Bicar Azerbaycan Türk halıları “Kürdistan halısı” olarak sunulmaktadır.

Nasreddin Şah, bir gece Emir-i Nizam Gorusi ile birlikte günümüzde Bicar’a bağlı bir nahiye olan Gorus’a gelmiş, ancak tellal/ münadi ilan etmediğinden, Bicar halkı Şah’ın gelişinden sabahleyin haberdar olmuştur. Bundan ötürü “Bi+Car/ Bicar”, yani “münadisiz, tellalsız” adını almıştır.

Bicar’ın Ş. 1375/ 1996 yılında kent nüfusu 44.240, toplam nüfusu ise 114.235’tir. O günden bugüne göç nedeniyle nüfusu oldukça azalmıştır. Bicar Türkleri, Caferi/ İsna Aşeri mezhebine mensuptur.

Bicar’a bağlı nahiyeler ve nüfusları
Nahiyeler	Nüfus
Siltan/ Topağaç	5.956
Merkez/ Çengiz-Kale	4.600
Siyah Mansur/ Caferabad	4.432
Necefabad/ Necefabad	4.284
Horhore/ Horhore	5.484

Bicar Şahseven İli Emir Afşar Tiresi/ Cemaatı

Şahseven ili Emir Afşar tiresinin Kirman civarında yaşayan Afşarlarla benzerlikleri bulunmaktadır. Dokudukları halılar, “Bicar,, Afşar Bicar” adıyla tanınmaktadır. Halıda, Türk düğümü kullanırlar. Desimetre karesinde 1.500 ilâ 2.500 adet düğüm/ ilmek bulunur.
Gorus

گروس
Gorus, Bicar’ın merkez nahiyesidir. 6.068 km² alana sahip olan nahiyenin 300 köyü vardır. Gorus’un batısındaki köyler Kürt’ür.

Devrimin ilk dönemlerinde Kürtler, İran’dan ayrılmak ve bağımsız bir devlet kurmak için harekete geçti. Kürdistan topraklarını genişletmek için çok sayıda Kürt aile Senendec ve Divandere’den Bicar’a ve Türk köylerine yerleşti. Devrim’den bu yana Bicar’daki Kürt nüfusu göç nedeniyle %20 artmıştır.

Kacar hanedanı döneminde Bicar-ı Gorus, Hemedan ve Zencan ile birlikte naibüs-Saltana merkezi olan Azerbaycan’a, yani Tebriz’e bağlıyıdı. Ve Tebriz’den büyük ilgi görüyordu. Hatta bu dönemde “Tebriz-i Küçük/ Küçük Tebriz” denirdi.

Gurve

قروه
Gurve, Kürdistan Bölge Valiliği merkezi Senendec’e bağlı ilçe merkezidir. Doğusunda Hemedan BV, batısında Senendec ve Kamyaran kentleri, kuzeyinde Bicar ve kısmen Divandere, güneyinde ise Hemedan Bölge Valiliği ile Kirmanşah Bölge Valiliği’nin Türk şehirlerinden Sungur kenti bulunmaktadır. Yüzölçümü 4.722 km², toplam nüfusu 101.219’dur.

Türkçe bir kelime olan Gurve; filiz ve taze fidan anlamına gelmektedir. Bunun yanı sıra, deri su taşıma kabı “kırba”dan kaynaklandığını söyleyenler de vardır.

Gurve’nin nahiye ve beldeleri; Guruçay, Yulduz-Ağac, Çardolu, Dilberan, Gaslan, Lek, Dehgulan, Yaylag, Pence-Ali’dir.

Gurve Türkleri, Hemedan’ın kuzeybatısında, Kürdistan Genel Valiliği bünyesindeki Gurve kenti ve çevresinde meskûndur. Halkının büyük bölümü Caferi, Dehgulan’da oturan küçük bir grup Sünni’dir.

Devrim sırasında Türk lideri Ayetullah Şeriatmedari tarafından Tebriz’de Türk hükümeti kurma çalışmalarını desteklediler. Şeriatmedari’nin Tebriz’deki evini uzun süre Gurveli Türk gençleri korudu. Şeriatmedari’yi desteklemek için Gurve bölgesindeki bazı Türk Sünni din adamları da Tebriz’e geldi. Bu şahsiyetlerin, daha sonra tespit edilerek idam edildileri iddia edilmiştir.

Gurve Türkleri, Hemedan’dan Urumiye’ye kadar perakende olarak meskûndurlar. Nüfuslarının 80 bin kadar olduğu ifade edilmektedir.

*

Kürdistan Bölge Valiliği’nde Türkçe Konuşan Köyler ve Bağlı Oldukları İlçeler

Türkçe Konuşan Köyler