Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

-http//merkezi-az.blogspot.com/

-http//savucbulaq-shehriyar-islamshehr-az.blogspot.com/

-http//songur-az.blogspot.com/

-http://tiraxtorqashqayi.bloksky.com/ (Kaşkayı Türkleri)

-http://turkxazar.blogfa.com/

-http://www.sendmefile.com/00629696:Download

-http://www.yazdoranjelari.blogfa.com/ (Halac Türkleri)

-Hüseyin Düzgün: Qaşqaî Lövhaları , İntiŞarât-ı Zengân, Zencan 1377/ 1998.

-Işık: Kum’da yayınlanan “Gûye” gazetesinin Türkçe sayfasıdır. (Azerbaycan Türkçesi)

-Işılay: Haber Bülteni, Yezd Üniversitesi’nde okuyan Türk öğrencilerin yayın organıdır. 4. sayı. (Türkçe)

-İl Sözü dergisi (Güney İran, Kaşkayı Türkçesi)

-İran Kütüphanelerinde Türkçe Yazmalar Kataloğu: 160 sayfa olan kitap, Dr.Şadi Aydın tarafından hazırlanmıştır. Timaş Yayınları, İstanbul 2008.

Pehlevi rejimi döneminde Pan Türkizm için vesile olur zehab ve korkusuyla bütün kütüphane ve müzelere gönderilen genelge ile Türkçe eserlerin imha edilmesi ya da gömülmesi istenmiştir. Bugün elde bulunan 1.200 adet el yazma, bu akıbetten kurtulanlardır. (http://www.timas.com.tr; http://www.ilknokta.com)

-Kavâid-i Türkî AzerbayCani (Azerbaycan Türkçesi’nin Kuralları): Muhammed Mü’min Âştiyânî (Mirza Baba TaBib mahlâslı) tarafından kaleme alınmıştır. Bu eseri, Muhammed Şah Kacar zamanında, Memleket-i Fars (Cüz’î ez-MeMalik-i Mahrûsa-i Kacar) Veziri Mirza Muhammed Tagî Âştiyânî’nin hizmetinde iken Şiraz’da yazmıştır. 1847’den sonra vefat etmiştir. (http://www.duzgun.ir/maqalat/084.php)

-Kavus Hasanlı: SahTarşiNaSi Gûyeş-i Türkî der-Mıntıka-i Fars (Fars Bölgesinde Türk Lehçesi Yapı bilimi), MüTalâât-ı edebiyât-ı Kûdek, Şiraz Üniversitesi, 1389/ 2010. (http://fars-turk.blogspot.com, 12 Aralık 2009)

-Keyhan Havâî: Haftalık gazete olan Keyhan Havâî’nin iki sayfası 01 Şubat 1989 tarihinden itibaren Türkçe yayınlanmaya başladı. (Varlıq, 11.yıl, sayı:4-75, Zemistan 1368/Kış 1989, s.80)

-Kitapsarây-ı Azerbaycan/ Azerbaycan Kitap Sarayı: HıyAbân-ı İrem, Pasaj Kuds, Tabaka-i âher, pLak:174, Tel: [phone] Qum. (http://qum-az.blogspot.com, 21 Mayıs 2008)

-Kum/ Havza-i İlmiye: Havza-i İlmiye’de Okuyan Kum edebiyat Otağı’na bağlı Türk öğrencilerin kutsal metinleri Türkçe’ye çevirme çalışmaları. “KutSi Metinleri Tercüme Grubu” adı altında bir araya gelen, Havza-i İlmiyye’de dinî eğitim gören Türk öğrenciler, kutsal dini metinleri Türkçe’ye çevirmeye başladılar. Türkçe’ye çevrilen metinlerden bazıları şunlardır: -Hz.Masûme’yi Ziyaret Duası; -Duâ-yı Tevessül; -Çeşitli Dualar; -Hadisler; -Kur’an-ı KeRim: Çeviriyi yapan Kerküklü şair ve yazar Hicran Gazioğlu’dur. Yaptığı tercümede, daha önce Üstad Dr.Sadîg tarafından gerçekleştirilen çeviri esas alınmıştır.; -Duâ-yı Kumeyl/ Kumeyl Duası (‘Kumeyl’ kelimesi, ‘kâmil’ kelimesin masğarıdır); -Ziyaret-i Camia-i KEbire; -Ziyaret-i Eminullah; -Ziyaret-i Âşûra; -Ziyaret-i İmam Reza/ Rıza.

Çeviriyi yapanlar, İran Türk dinî edebiyatına yakın ilgi duyan ve on kişiden oluşan İranlı Türk öğrenci grubudur. Çevirisi tamamlanan metinlerin basılıp, İran Türk kamuoyuna dağıtılması öngörülmektedir. Çeviri grubunun mail adresi ([e-mail])’dur. (http://qum-az.blogspot.com, 26 Şubat 2006)

-Laçin dergisi: “Tahran Bilim Yurdu” tarafından Ş. 1388/ 2009 tarihinde yayınlanan derginin birinci sayısı, “Uşag/ Çocuk Özel Sayısı” olarak hazırlanmıştır. İlk sayı alfabe olup, çocuklara Türkçe’yi kolayca öğretmek için her harfe çeşitli edebi metin ve şiir örnekleri verilmiştir. Basılan alfabenin tirajı 5.000’dir. (http://turkxazar.blogfa.com)

-Lehçe-i SalMaSi Zebân-ı Türkî AzerbayCani (Azerbaycan Türk Dili Salmas Lehçesi): Salmas Ş. 1317/ 1938 doğumlu Dr.Menuçehr Emirpur’un hazırladığı doktara tezi, 1971 yılında tamamlanmış ve kabul edilmiştir. Daha önce “Salmaz Ağzı” konusunda Muhammed Rıza MehrZad Sadıgyânî de zorlu bir çalışma yapmıştı. Dr.Tovhid/ Tevhid Melikzade Dilmagânî’nin şahsi kütüphanesinde bu çalışmanın bir örneği bulunmaktadır. ([e-mail]; http://luristan-tr.blogspot.com, 07 Ağustos 2007)

-Lirkîhâ, adap-ı ArûSi ez-HastegâRi Ta-PâgûŞaî (Lirkîler, Dünürlükten Evlilik Sonrası Teşrifata Düğün geleneği): Musa Fatımî tarafından hazırlanan makalenin konusu, 1941 yılı düğün geleneklerine aittir. (http://arabistan-tr.blogspot.com, 07 Mayıs 2005)

-Lüğât ve istilahât-ı Türkî der-Farsi (Farsça’da Türkçe Kelime ve Deyimler Sözlüğü): Zencan Devlet Üniversitesi’nde Ş. 1376-1377/ 1997-1998 yıllarında tez olarak hazırlanmıştır. (http://luristan-tr.blogspot.com)

-Mahân dergisi: Mazenderan’nın Nur kentinde, öğrenciler tarafından Farsça-Türkçe dillerinde yayınlanan Mahân ماهان dergisinin ikinci sayısı basıldı. Türkçe bölümün başyazarı Mir Kasım Haşimî’dir. Dergide Aydın Ruşen ve Ali Kerimî gibi Türk şairlerin şiirlerine yer verilmiştir. (http://mazandaran-turk.blogspot.com, 28 Mehr 1387, 21 Ekim 2008)

-Mahzenül-Esrar: Bu mesnevî, Şiraz Emiri Sultan İskender Mirza’ya övgüdür. İskender Mirza, Timur’un torunudur. (H.812-817/ 1409-1414). (http://fars-turk.blogspot.com, 12 Aralık 2009)

-Masum-Efruz Destanı (Horasan Türkçesi)

-Merasim-i ArûSi der-Miyan-ı Taife-i Türk Lirkî Sâkin der-Huzistan (Huzistan’da Oturan Türk Lirkî Tayfasında Düğün geleneği): 20 sayfa olan kitapçığın basım yeri, basımevi ve tarihi belli değildir. (Bi-Ca, Bi-Na, Bi-Ta) (http://arabistan-tr.blogspot.com, 07 Mayıs 2005) Bkz.→ Lirkîhâ, adap-ı ArûSi ez-HastegâRi Ta-PâgûŞaî

-Mezun Kaşkayi Divanı (Kaşkayı Türkçesi)

-Muhammed Reza Hüsrevi: Kelat-ı Nadiri, İntiŞarât-ı AsTan-ı Kuds-ü Rızavi 1367/ 1988; Kitapta, Nadir Şah’ın da yurdu olan Horasan’daki Kelat-ı Nadiri hakkında tarihi ve coğrafi bilgiler verilmektedir. (http://xorasan.blogspot.com)

-Mîrza Mehdi Han Esterabadî: SengLah, Yayına hazırlayan; Ruşen Hıyavi, 272 sayfa, 1.baskı Ş. 1374/ 1995, 2.baskı Ş. 1384/ 2005, Neşr-i Merkez, Tehran.

“SengLah” kitabı, orta asırların sonu Türk Dünyası sözlük yazma sahasının şaheseri sayılır. Mirza Mehdi Han Esterabadî, bu kitabı Emir Ali-Şir Nevâî’nin (Ölümü: H 906/ 1501) 12 manzum, 9 mensur eseri arasında inanılmaz bir dikkat ve zahmet ile yazmıştır. Çağatay Türkçesi’nde yazılan bu eserde yer alan bütün Çağatayca sözcükleri toplamış, sonra alfabe (elifba) sırasına sokmuştur. “KitAbül-Elif”, “KitAbül-Be”, “KitAb’üt-Te”… gibi bölümlerde Farsça şerh etmiş ve her bölümü, “Camid/ çekimi olmayan fiil”, “MüşTagat/ türemiş kelimeler”, “Ef’âl/ fiiller” ve diğer hususlarda düzenleme yapmıştır. Her sözcüğün açıklamasında, Ali-Şir Nevâî’nin eserlerinden örnekler vermiştir. Sözcükten ayrılmış terkip, kiNaye, tasrif… ve eklenmiş halleri de fer’î madde başı olarak şerh etmiştir. Birçok yerde Çağatay Türkçesi ile Türkçe’nin diğer şiveleri, o cümleden -kendi ifadesiyle “İraniyye” ve “Rumiyye” şiveleri ile mukayese amacıyla uygulamalı, karşılaştırmalı incelemelere yer vermiştir. İddialarına örnek olarak “Lütfî Herevî” ve “Hakim Mevlana Muhammed Fuzulî”nin eserlerine müracaat etmiştir.

Mîrza Mehdi Han, Esterabad bölgesinde Gelin-Baba köyünde dünyaya gelmiştir. Bu köy, halen Gürgân kentinin 7 km doğusunda bulunmaktadır. Köyün ahalisi Alevi/ Kızılbaş olup, Horasan Türkçesi konuşmaktadır. Onun hal tercümesi birçok Arapça ve Farsça klâsik kaynaklar; Ez-ZeRia الذريعه , Riyâz’üş-Şuarâ, Reyhanetül-Edeb, AleMarâ-yı Nadiri, Ravzatüs-Safa-yı Nasiri, Subh-u Gülşen ve sâir eserlerde yazılıdır. Babasının adı “Muhammed Nasir نصير ”dir. O, oğlunun çocukluk döneminde başarılı olduğunu görüp, tahsil için Safevilerin kültür merkezi olan Isfahan kentine götürmüştür. Gençlik döneminde ana dili Türkçe’nin yanı sıra, Arapça ve Farsça dillerinde yazılmış edebi ilimlere vakıf olmuş ve şöhret kazanmıştır. Yaygın şöhreti nedeniyle Şah Sultan Hüseyin’in sarayına davet edilmiştir.

Araştırmalar, onun sevgi dolu ve mütevâzîliğin yanı sıra, sade bir yaşam sürmeyi seven bir kişiliğe sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle kısa bir süre sonra saraydan ayrılarak halkın içine dönmüştür. Hicri 1142/ 1729 yılında Esterabad halkının Afganlılardan çektikleri zulümler karşısında manevi liderlik üstlenmiştir. Bu nedenle Nadir Şah, onu yanına almış, daha sonra “Deşt-i Muğan”da kendine “Vak’a-Nigar” tayin etmiştir. Nadir Şah, Hicri 1160/ 1747 yılında öldürüldükten sonra tekrar köşesine çekilmiş ve kitap yazmakla meşgul olmuştur. Türkçe, Arapça ve Farsça şiirler yazmıştır. Şiirlerinde “Kevkeb” mahlâsını kullanmıştır.

“SengLah” isimli eserinden başka, Farsça yazdığı “Dere-yi Nadiri” ve “Mahzenül-İnşa’” isimli eserleri önemli kitaplarıdır. Sahip olduğu yüksek edebi bilgisi nedeniyle kendisine “Sâhib-i Ubbâd-ı Sani صاحب عباد ثانى ” unvanı verilmiştir.

“SengLah”, sadece bir sözlük değil, aynı zamanda dilbilgisi kitabıdır. Sıradan baskı kâğıdı ile 200 sayfalık bir kitaptır. “Mebâniyyü’l-Lüğat” adı altında bir önsöz yazılmıştır. Bir “TarSif/ Güçlendirme ترصيف ”, altı “MebNa/ Yapılandırma”, bikaç “Bab”, resim, “TemHid/ düzenleme تمهيد ”, “Kâide” ve sâireye bölünmüştür. Bir de Çağatay Türkçesi dilbilgisi bölümü vardır.

Eseri ilk önce Sir G.Clauson, 1965 yılında 1.200 sayfa teksir halinde yayınlamıştır. Yani eserin British Museum’da bulunan el yazma bir nüshasını teksir etmiştir. Clauson, İngilizce bir önsözün yanı sıra, sayfa numarası ve işaretler koyarak, eserin okunmasını kolaylaştırmıştır. Mebâniyyü’l-Lüğat ise, 1910 yılında Bombay kentinde basılmıştır. Tahran’da birkaç yıl önce Ruşen Hıyavî, sözcüklerin listesini ve kitabın özetini yayınlamıştır.

Sözlük; kıymetli tarihi bilgiler, İran ve Türk tarihinde rol oynamış önemli hanedanlar, astronomi, tıp, tedavide kullanılan bitkiler, Yabani hayvanlar hakkında bilgilerin yanı sıra, Türk dili konularını ihtiva eden 6 bin kelimelik küçük bir ansiklopedi özelliğine sahiptir. (http://mazandaran-turk.blogspot.com, Dr.Hüseyin Muhammedzade Sıddıg, 10 Eylül 2006)

-Molla Hüseyin Vâ’ız Kâşifî: Ravzat’üş-Şüheda, Hicri 944/ 1539; Tanınmış şair Muhammed bin Hüseyin Kâtib Neşatî, bu kitabı Şah Tahmasb’ın desturu, Şiraz Hâkimi Gazi Han Sarışeyhoğlu’nun tekidi ile yazmıştır. Kitap, “ŞühedaName” adı ile Türkçe’ye çevrilmiştir. (http://fars-turk.blogspot.com, 27 Ocak 2006)

-Prof.Dr.Muhammed Taki ZehtABi-Dr.Ali Kemalî: Nigahi be-Tebâr-ı Merdum-u Şehr-i Bahar (Azerbaycan-Bahar Kenti Halkının Soy Yapısına Bir Bakış); Tercüme; Sina Türkçe Servisi, Neşr-i Ahter, Tebriz Ş. 1382/ 2003. (Baharlu Türkleri hakkında bir araştırma)

-Mukayese Nizam Âvâî Gûyeş-i Tebriz bâ-Halhal (Tebriz Ağzının Ses Düzeni Bakımından Halhal Ağzı İle Karşılaştırması): Allâme Tabatabai Üniversitesi öğrencilerinden Fettahî, yüksek lisans tezi olarak hazırlamıştır. Öğretim Üyesi Muhammed Ziya Hüseyni’nin tez hocası olduğu çalışma 183 sayfa olup, Ş. 1375/ 1996 yılında tamamlanmıştır. (http://luristan-tr.blogspot.com, 07 Ağustos 2007)

-Monografî der-Bâre-i Taife-i Türk Lirkî (Lirkî Türk Tayfası Hakkında Monografi): Huzistan’da yaşayan Kaşkay iline bağlı Lirkî Türkleri’nin aşiret yapılanması, sosyal ve ekonomik yaşamı hakkında bir araştırma. Dânişgâh-ı Şehid Çemrân- Dânişgede-i edebiyyât ve ULum/ Şehid Çemrân Üniversitesi-EdEbiyat Fakültesi’nde Ş. 1364/ 1985 tarihinde gerçekleştirilen bir çalışmadır. (http://arabistan-tr.blogspot.com, 07 Mayıs 2005)

-Mütalaa Lehçe-i Türkî Kaşkai ez-Dîdgâh-ı CamiaşiNaSi Zebân (Dil Sosyolojisi Açısından Kaşkayı Türk Lehçesi Hakkında Araştırma): Dânişgâh-ı Terbiyet Müderris/ Müderris Eğitim Üniversitesi öğrencilerinden Ali Kâzımî tarafından yüksek lisans tezi olarak hazırlamıştır. Öğretim Üyesi Muhammed Hüseyin Keşaverz’in tez hocası olduğu çalışma Ş. 1375/ 1996 tarihinde tamamlanmıştır. (http://luristan-tr.blogspot.com, 07 Ağustos 2007)

-Müzik Okulu: Bocnurd kentinde, Horasan Türkçesi ve Türkmen Türkçesi’nde 2007 yılında iki müzik okulu açılmıştır. (http://mehran1.persianblog.com)

-Nigahi be-Takvîm-i Türkmenî: Çeviren; Şämurad Çärıyev, Yaprak dergisi, FasılName-i beynelmilelî, adEbi, ictİmaî, 1.yıl, sayı:1. Ş.Bahar 1377/ 1998, sayfa:102, Adres: Künbed-i Kavus, S.P. (Sandık-ı Postî): 478-49715 İRAN.

-NisAb-ı Türkî Kaşkayi be-Farsi: “NisAb-ı Türkî Kaşkayi be-Farsi” isimli sözlük, Feth-Ali Şah döneminde Gehferruhî mahlâslı Mirza Muhammed-kulu FaGir/ Fakir tarafından hazırlanmıştır. Sözlüğün dili Türkçe-Farsça’dır. (http://İsfahan-tr.blogspot.com, 10 Ekim 2007)

-XIX. Yüzyıldan Günümüze İran’da Türkçe Basın-Yayın Hayatı: M.Rıza Heyet tarafından Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmıştır. Tez Danışmanı: Prof.Dr.F.Sema Barutçu Özönder, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve edebiyatları Bilim Dalı, Ankara 2005. (http://acikarsiv.ankara.edu.tr)

-Pierre Oberling: KöçnişiNan-ı Kaşkayi Fars (Fars Kaşkayı Göçerleri), Çeviren; Ferhad TayyîBipur, Tehran 2004.

-Resul dergisi: Kum/ Havza-i İlmiyye’de okuyan Türk öğrencilerin yayın organı. (Azerbaycan Türkçesi).

-Sahra gazetesi: Yayın hayatına 1971 tarihinde girmiştir. (Türkmen Türkçesi)

-SahTarşiNaSi Zebân ve Gûyeş-i Türkî Mıntıka-i Safaşehr Ostan-ı Fars (Fars Bölge Valiliği Safaşehr Mıntıkası Türk Ağzı Dil Yapı Bilimi/ Morfolojisi): Safaşehr, Hürrembid ilçesine bağlıdır. (http://fars-turk.blogspot.com, 12 Aralık 2009)

-Saht-ı Âvâ-yı Zebân-ı Türkî AzeRi (Azerbaycan Türkçesi’nin Ses Bilimi/ Fonolojisi): Allâme Tabatabai Üniversitesi öğrencilerinden Hasan HesAbger, yüksek lisans tezi olarak hazırlamıştır. Öğretim Üyesi Ali Eşref Sadıgî’nin tez hocası olduğu çalışma, Ş. 1371/ 1992 tarihinde tamamlanmıştır. (http://luristan-tr.blogspot.com, 07 Ağustos 2007)

-Sehend dergisi: Isfahan Üniversitesi’nde okuyan Türk öğrenciler tarafından yayınlanan Sehend dergisinin 12. sayısı yayınlandı. 06 Hordâd 1388/ 2009 Çarşamba günü yayınlanan derginin yazılarını Tıp Fakültesi’nde okuyan Türk öğrenciler hazırlamaktadır. Dergi ilmî, edebi ve spor amaçlıdır. (http://ısfahan-tr.blogspot.com, 29 Mayıs 2009)

-SeylName-i Hemedan: Düzenleme ve Tashih: Nasir Mukeddemîpur, Peyâm-ı Nur Üniversitesi, Hemedan. Manzumede, Elvend dağı eteklerinde 150 yıl önce meydana gelen sel felaketi ve selden etkilenen köyler hakkında bigiler bulunmaktadır. Bu dönemde kullanılan Türkçe kelimeler bakımından da ilgi çekicidir. (http://hemedan-az.blogspot.com, 4 Kasım 2011)

-Şah Behram-Bânu Husen Destanı (Horasan Türkçesi)

-“Şah-ı Zend” mahlâsıyla tanınan Abid Bayramî LaRi Şirazî’nin Divanı: El yazma nüshası Ayetullah Mer’âşî Necefî Kütüphanesi’nde 11389 numara ile kayıtlıdır. Hicri VIII/ XIV. yüzyılda Şiraz’da kullanılan Türkçe’ye örnektir. Divan iki dilli olup, Farsça ve Türkçe’dir. (http://fars-turk.blogspot.com, Mehran BahaRi, 12 Aralık 2009)

-Şemsullah TelhABi: Halac şairi.

-Tabiat Gözcüleri Toplumu (Çevre Koruma Sivil Toplum Örgütü)

-Tahran Bölge Valiliği Kültür Mirası İdaresi’nde bulunan Tahran, Merkezî, Kum bölgelerine ait Ses Kayıt Arşivi’ndeki Türkçe kaset ve CD’ler: -Mehrzemîn yerleşim birimi (Halac Türkçesi ve Mehrzemîn ağzı); -Covze yerleşim birimi (Türkçe ve Cırıg-Ağaç ağzı); -Esfid yerleşim birimi (Halac Türkçesi ve ÇeMatek ağzı); -Bâgırabad yerleşim birimi (Şahseven Bağdadî, Caferabad ve Kum kenti ağzı); -Caferabad yerleşim birimi (Caferabad ve Elvirabad Şahseven Türkçesi); -Mirabad(Kulkuî) Kumrûd yerleşim birimi (Kum kenti ve Melek Kale Şahseven Türkçesi); -Kâc yerleşim birimi (Kumrûd Şahseven Türkçesi, Kum kenti ve Abbasabad Şahseven ağzı); -Yekebağ yerleşim birimi (Rahcerd-i Şark ağzı, Merkezî, Kum ve CendAb ağzı); -ZüvvAryan yerleşim birimi (Rahcerd-i Şarki ağzı, Merkezî, Kum, Bağyek ve Halac Türkçesi); -Kumrûd yerleşim birimi (Kumrûd ağzı, Ferecabad Şahseven ağzı); -Bağyek yerleşim birimi (Şahseven-Mugan ağzı, Kumrûd, Merkezî ve Kum Türkçesi); -Kemend köy merkezi/ Firuzkûh nahiyesi (DeMavend şehri Türkçesi, Turûd ağzı-18 Haziran 2005).

-Tarih-i Qum: Bu kitap, Selçuklular tarih sahnesine çıkmadan önce Hicri 378/ 989 yılında Hasan bin Muhammed bin Hasan Kumî tarafından Arapça yazılmıştır. Az tanınan bu kitabın Arapça aslı henüz ele geçmemiştir. Hicri 805-806/ 1403-1404 yılında Hasan bin Ali bin Hasan Abdülmelik Kumî tarafından Farsça’ya yapılan çevirisinin birinci cildi mevcuttur. İran Türkleri’nin tarihi yazılırken, özellikle Orta İran konusunda bu kitaptan yararlanılabilir. Orta İran’dan kasıt Hamse Azerbaycanı (Zencan, Kazvin) ile Cibal Azerbaycanı/ Irak-ı Acem veya Irak-ı Azerbaycan (Tahran, Elburz/ Kerec, Merkezî/ Érak, Kum) topraklarıdır. (http://qum-az.blogspot.com, 04 Kasım 2005)

-Uyan dergisi: Ahvaz-Şehid Çemran Üniversitesi Kaşkay Türk öğrencilerinin yayın organı, 2.yıl, sayı:8, Zemistan 1384/ Kış 2005. Uyan kültürel, sosyal ve sanat dergisidir. (http://arabistan-tr.blogspot.com; [e-mail])

-Ülker dergisi: Tebriz, Azerbaycan Şairler ve Yazıçılar Cem’iyyeti’nin yayın organı, aylık edebi ve intikâdî (eleştiri) dergi. 1.sayı İsfend Ş. 1359/ 1980, Yönetmen: Hüseyin İranlı.

-Yağış dergisi

-Vajegân-ı Karzî Türkî der-Zebân-ı Farsi (Farsça’daki Türkçe Ödünç Kelimeler): Tahran Terbiyet Müderris Üniversitesi öğrencisi Mahmut Ali Çehregânî Muntazır tarafından tez olarak hazırlanmıştır. Öğretim Üyesi Ali Efhamî’nin tez hocası olduğu çalışma 604 sayfa olup, Ş. 1372/ 1993 tarihinde tamamlanmıştır. (http://luristan-tr.blogspot.com, 07 Ağustos 2007)

-Vîjegîhâ-yı İctİmaî ve İktisadî AŞayir-i Türk Lirkî Sâkin Huzistan (Huzistan’da Oturan Türk Lirkî Aşiretinin Sosyal ve Ekonomik Özellikleri): Araştırma, Ahvaz/ Şehid Çemran Üniversitesi’nde Yâdullah Necefî tarafından Ş. 1368/ 1989 yılında gerçekleştirilmiştir. 131 sayfadır. (http://arabistan-tr.blogspot.com, 07 Mayıs 2005)

-www.justiceforkhojaly.org: Ermenilerin 28 Şubat 1992 tarihinde Hocalı kasabasında gerçekleştirdikleri 613 kişinin ölümüyle sonuçlanan katliamın unutulmaması ve uluslararası kamuoyuna duyurulması amacıyla faaliyet göstermektedir. Leyla Aliyeva şöyle diyor: “Hocalı için adalet diye haykıran herkes, insanlığın sesine kulak vermiş olur”.

-www.kadimdostlar.com (Farsça, Kaşkayı Türkçesi)

-Yâdolsun: Horasan/ Bocnurd ağzı ile yazılmış şiir kitabı. Bocnurd’ta Talaganî Şarki, Pasaj Tacver’de satılmaktadır. (http://xorasan.blogspot.com)

-Zaman ve NeMud der-Türkî AzeRi: Tahran Terbiyet Müderris Üniversitesi öğrencilerinden Ali Mahmutî tarafından yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Öğretim Üyesı Ali Efhamî’nin tez hocası olduğu çalışma, 67 sayfa olup, Ş. 1374/ 1995 tarihinde tamamlanmıştır. (http://luristan-tr.blogspot.com, 07 Ağustos 2007)

-Zebân-ı Türkî Qaşqaî (Kaşkayı Türkçesi): Hazırlayan Esedullah Merdânî Rahîmî, İntiŞarât-ı RahgûŞa, Şiraz 1380/ 2001.

-Zeynül-Arab-Muhammed Hanife Destanı: Zeynül Arab-Muhammed Hanife, Şah Behram-Bânu Husen ve Masum-Efrûz destanlarını Molla İbrahim Şariî kaleme almıştır. Molla İbrahim Şariî’nin kaleme aldığı bu destanların el yazma nüshalarını Mühendis Saîd Tehranîzade ortaya çıkarmıştır. Hicri M.Güneyli, bu üç Horasan Türkçesi destanın fotoğrafları üzerinde çalıştığını ve yayına hazırladığını belirtmiştir. (http://mehran1.persianblog.com) (Horasan Türkçesi)

Kitap içerisinde ve bibliyografya bölümünde zikredilen kitap, makale ve diğer çalışma ve faaliyetler burada tekrar edilmemeye çalışılmıştır.

7.Farsça’ya Geçmiş Türkçe Kelimelere

Örnekler
Azerbaycan, Türkmen, Özbek, Kırgız ve Kazak Türkçelerinde olduğu gibi, çağdaş Türkiye Türkçesi’nde de çok sayıda Farsça kelime bulunmaktadır. Binlerce yıldır içiçe yaşayan kardeş iki toplumun dillerinin birbirini etkilemesinden doğal birşey olamaz. Türk Dil Kurumu verilerine göre günümüz Türkiye Türkçesi’nde kullanılan Farsça kelime sayısı 1375, Farsça’ya geçen kelime sayısı ise 3.000’dir. XVIII-XIX. yüzyıla geri döndüğümüzde Türkçe’deki Farsça kelime sayısının daha fazla olduğu görülecektir. Özellikle Divan edebiyatı’nda Farsça, Arapça kelime ve terkipler oldukça fazladır.

Efsanevî İran-Turan ilişkileri, Hz.Ademden sonra 440 yılına kadar uzanmaktadır. (Genc-i Dâniş, s.38) Her konuda olduğu gibi, dil konusunda da karşılıklı etkileşim olmuştur. Farsça’daki Türkçe kelimelerin tespiti konusundaki çalışmalar çok gecikmiştir. Samed Behrengî, Tıp doktoru ve Türkolog Cevad Hey’et, Hamid Nutkî, Ali Kemalî, Ali İsmail Firuz Sümerin ve daha sonra gelen genç kuşak Türk bilim insanları ve araştırmacılar dil çalışmalarına başlamıştır. Bu çalışmalar, Farsça kitaplardaki Türkçe kelimelerin anlamlarının doğru anlaşılması ve aktarılmasına da katkı sağlayacaktır. Türkçe’den Farsça’ya geçen kelimelere örnek kabilinden küçük bir sözlük/ lügatçe aşağıda verilmiştir. Bu kelimelerin büyük bölümü, Ferheng-i Amîd’in, Ş. 1365/ 1986 yılında ikinci baskısı yapılan üç ciltlik sözlüğünün taranması sonucu tertip edilmiştir. Elde bulunan çalışmaları çevirip buraya koymak doğru olmazdı. Sadece Amîd’in taranmasıyla yetinilmiştir. Ancak kitap ve dergiler taranırken karşılaşılan kelimeler ilave edilmiştir. Bkz.→Terminoloji bölümü

A

Aba/ ebe: Anne, büyükanne.

abağa: 1.Büyük, ulu kişi. 2.Saygıdeğer birader.

abacı/ Abacî/ bacı: Kız kardeş, büyük kız kardeş. Ağabacı, bacı.

abaze: Ayağın bir bölümü.

abDar-başı: (Farsça/ F-Türkçe/ T) Sucuların başı, sucubaşı, subaşı, saka.

ablay: Ak ve kara renkli at, ablak.

acudan başı: (Fransızca/ Fr.-T) Kacar dönemi unvanlarından. Bir bölgenin yöneticisi, “Emir-i Nizam”ın yardımcısı.

acudan başı küll: (Fr.-T-Arapça/ A) Kacar dönemi unvanlarından. Ordu başkumandanı.

açar: Anahtar; açar pîç-guştî: (T-F) Tornavida; açar du-ser: (T-F) Somun anahtarı; açar-féranse: (T+Fransa adı ile) İngiliz anahtarı.

açmaz: Satranç oyununda şahın hareket edemez hale gelmesi.

adaş/ ataş: (ad-daş) Adaş.