Dış kapak örneği

KURUMSALLAŞMA SÜRECİ

Kurumsallaşma planlı bir süreçtir. Kurumsallaşma sürecinde, önceden planlanmış olan belli aşamalar bulunmaktadır. Kurumsallaşma konusunda danışmanlık yapan firmaların izledikleri yol ile bakıldığında kurumsallaşma süreci; kurumsallaşma kararını netleştirme, faaliyet alanlarını sadeleştirme, SWAP analizi, yol haritası çıkarma ve stratejik yönetim aşamalarından oluşmaktadır.

Aile işletmelerinin kurumsallaşma süreci daha çok aile içi iletişimin güçlendirilmesi ve hedef birlikteliği altında iletişim sorunlarının çözülmesine dayanmaktadır.

Aile işletmelerinin kurumsallaşmasını engelleyen etmenlerden birisi olarak sıklıkla karşılaşılan bir durum, aile bireylerinin çalışmalarındaki performans düşüklüğüdür. Aileden olmaları sayesinde beceri ve deneyimlerinin düşüklüğü göz ardı edilerek istihdam edilen ve özellikle üst kademelerde görev alan çalışanların düşük performans sergilemeleri, aynı zamanda aileden olmadığı halde yüksek kapasite ile çalışanların kurumsallaşmış başka işletmelere geçmesi nedeniyle engelleyici bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durum, aile bireylerinin yönetim kadrosunda düşük ücretle çalışmalarının getirdiği ekonomik avantajı gölgede bırakmakta ve işletmenin geleceğini tehlikeye atmaktadır.²⁰

Aile bireylerinin işletmede istihdam edilmelerinin neden olduğu sorunların yanında, bazı yararları da bulunmaktadır. Özellikle yönetim kademesinde çalıştırılacak profesyonellere verilecek yüksek ücretlerden tasarruf etmekle birlikte, bazı kritik pozisyonlarda aile birey çalıştırmak güvenlik nedeniyle istenen bir durum olarak ortaya çıkmaktadır. Fakat aile bireylerinin, özel bilgi birikimi, deneyim ve uzmanlık gerektiren alanlarda görev alması, işletmenin çalışmasını aksatabilecek bir durumdur. Bu pozisyonlarda aileden ya da dışarıdan, ama yeterli uzmanlığa sahip ve alanında eğitim görmüş kişilerin çalıştırılması işletmenin performansını artıracaktır. Özellikle tepe yönetici konumunda çalışması için aile dışından istihdam edilecek uzman yöneticilerin kar payı ile çalıştırılması, performans artırıcı ve günümüzde kullanılan bir yöntemdir.

Kurumsallaşma sürecini tamamlayamamış olan aile işletmelerinde yönetim kademesinde yaşanan sorunlar, genellikle yöneticilerin çalışmasını aksatacak şekilde, yöneticilerin yoğun etkileşimi ile çözümlenebilmektedir. Oysa bu tür işletmelerde aile dışından bir profesyonelin tarafsız yaklaşımı ile sorunlar, yöneticilerin çalışması aksamadan giderilebilmektedir.

İşletmelerinin yaşamını sona erdiren ve sadece aile işletmelerinde görülebilen bir diğer sorun, yönetici aile bireylerinin, yönetimi kendi istedikleri çocuklara bırakmak istemeleridir. Bu sorun çözülemediğinde işletmenin satışı tek öare olarak görülmekte ve aile işletmesinin sona ermesine neden olmaktadır. Özellikle kardeş olan yönetici akrabalar arasında yaşanan bu tür rekabetlerin yıkıcı sonuçlarından kaçınmak için yönetimin, üzerinde ortak karara varılamamış bir aile bireyi yerine, karar birliği ile istihdam edilecek yabancı bir uzmana verilmesi, bahsedilen faydalarının yanında işletmenin kalıcılığına da hizmet edecektir.²¹

3. KURUMSALLAŞMANIN ZORLUKLARI

Kurumsallaşma, başta geleneksel aile idaresi kurallarına ters gelebilecek bazı öğeleri barındırdığından, doğal olarak zor bir süreçtir. Bu süreçte yaşanan zorluklar genellikle aile bireylerinin sosyal ilişkilerinden ve duygusal bağlarından kaynaklanmaktadır. Bunlara önyargılar ve alınacak sorumluluklar açısından yetersiz deneyimin de eklenmesi, bu süreci daha da zorlaştırmaktadır.

Karpuzoğlu,²² aile işletmelerinin devamlılığı önündeki engelleri akraba kayırma, girişimcinin tek yönetici olması, finansman ve rekabete dayalı sorunlar olarak sıralamaktadır. Kurumsallaşma süreci göz önüne alındığında bu süreci zorlaştıran durumlar; yetersiz bilgi, geleneksel iş yapısından kaynaklanan sorunlar, geleneksel ilişkilerden kaynaklanan sorunlar ve uygulamada yaşanan sorunlar şeklinde sıralanabilir.

1. Yetersiz Bilgi

Kurumsallaşmanın görece yüksek yatırım gerektiren bir süreç olduğu konusunda bilgi sahibi olmayan aileler, bu çalışmaya karşı isteksiz tutum sergileyebilmektedirler. Yanlış bilgi sahibi olmak da kurumsallaşma ile ilgili önyargılara ve isteksizliklere neden olabilmektedir. Bu yanlış anlamaların başında işletme yönetimini aile dışından birisine devretmenin zorunlu olduğu bulunmaktadır. Aile bireylerinden birisinin yönetim için hazırlanması şeklinde profesyonel yönetimin ailede kalabileceğinin bilinmemesi, aile dışına karşı duyulan güvensizlik nedeniyle kurumsallaşmaya karşı isteksizliğe neden olabilmektedir.²³

2. Geleneksel İş Yapısı

Aile işletmelerinde kendine özgü yapılanmalar bulunmaktadır. Personel alımları, görev dağılım ve görev tanımlamalarında belirsizlikler, hiyerarşik düzenin karmaşıklığı, sorumluluk alanlarının belirgin olmaması, yöneticilerin geniş yetkileri ve bilimsellikten uzak performans ölçümleri, aile işletmelerinin bireylerinin geleneksel iş anlayışından kaynaklanmaktadır. Bu sorunlar, kurumsallaşma çalışmalarının her aşamasında engelleyici olarak ortaya çıkmaktadır.

3. Geleneksel İlişkiler

Nepotizm, yani aile bireylerinin kayırılması, kurumsallaşma sürecindeki en önemli engellerden birisi olarak ortaya çıkmaktadır. Gerek çalışanların motivasyonu ve gerekse yetersiz bilgi düzeyine sahip aile bireylerinin sorumluluk almaları nedeniyle doğabilecek aksaklıklar, iş akışını da bozabilmektedir.

4. Uygulamada Yaşanan Sorunlar

Kurumsallaşma yatırım gerektiren bir süreçtir. Bu süreçte maddi kaynakların kullanılmak istenmemesi ya da yetersiz olması önemli bir zorluk olarak ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında sürecin denetimi, planlama eksikliği, personelin eğitim seviyesinin yetersiz olması ve işletmede geleneksel bakış açısının hakim olması da süreci zora sokan engellerdendir. Ayrıca çalışanların kurumsallaşma çalışmaları sırasında üstlenecekleri ek görevler konusunda isteksiz olmaları da yaşanan zorluklardandır.

4.