Dış lastik bak lastik

dinamik, cisimlerin üzerinde etkiyen fiziksel etmenler (kuvvet, kütle, momentum, enerji) ile bunların neden olduğu hareketler arasındaki ilişkiyi inceleyen fiziksel bilim dalı ve mekaniğin alt bölümü.

Dinamik, kinematik ve kinetik olarak başlıca iki alt bölüme ayrılır. Kinematik, cisimlerin hareketini, bu harekete yol açan nedenlerden bağımsız olarak, konum, hız ve ivme açısından inceler; kinetik ise, belirli bir kütleye sahip cisimlerin üzerinde etkiyen kuvvetler ve momentler ile bu etmenlerin neden olduğu hareketler arasındaki ilişkiyi ele alır. Dinamiğin temellerini 16. yüzyılın sonlarında Galileo Galilei attı. Eğik düzlem üzerinde kayan cisimlerin düzgün hızlanan hareketini tanımlayarak bugünkü ivme kavramına ulaşan Galilei, belli oranla artan zaman aralıklarında cismin alacağı yolun aynı oranla artacağını, hızın eşit artışları için eşit zaman aralıklarının gerektiğini, serbest düşme hareketinde cismin aldığı toplam yolun zamanın karesi olarak arttığını buldu. Ayrıca, bir merminin parabol biçiminde bir yörünge çizmesini, biri düzgün yatay hareket, öteki hızlanan düşey hareket olmak üzere iki ayrı harekete bağladı, böylece bir cismin aynı anda iki

167 dinamik zaman

kuvvetin etkisi altında hareket edebileceğini gösterdi.

Klasik dinamiğin temel ilkelerini yasalaştı- ran ise 17. yüzyılda Isaac Newton oldu. Nevvton'ın birinci hareket yasası olarak bilinen eylemsizlik ilkesine göre, bir cisim, üzerine herhangi bir kuvvet etkimezse, ya hareketsiz kalır ya da düzgün doğrusal hareketini korur. Bir başka deyişle, cismin üzerinde etkiyen toptan kuvvet sıfırsa, cismin ivmesi de sıfırdır. Newton'ın ikinci hareket yasası ise, dinamiğin temel ilkesi olarak tanımlanır; buna göre, bir cismin üzerinde etkiyen toplam kuvvet (vektörel toplam), cismin kütlesi ile ivmesinin çarpımına eşittir. Bir başka deyişle, cismin ivmesi, kendine etkiyen toplam kuvvetle doğru, kütleyle ters orantılıdır. Parçacık dinamiğinde, toplam kuvvetin sıfır olduğu sistemlere statik adı verilir. Newton'ın, etki-tepki yasası olarak bilinen üçüncü hareket yasasına göre, herhangi bir etkiye karşı her zaman bir tepki doğar ve iki cismin karşılıklı olarak birbirlerine etki ettirdikleri kuvvetler eşit ama zıt yöndedir. Etki ve tepki kuvvetleri, farklı cisimler üzerinde bir çift oluşturur. Eğer bu kuvvetler aynı cisme etkirse, cismin üzerindeki toplam kuvvet sıfır olacağından, ivmeli bir hareket gerçekleşmez.

Nevvton'ın bu yasalan, 20. yüzyılın başlarına değin dinamiğin temel ilkeleri olarak kaldı. Günlük yaşam açısından normal kabul edilen boyutlardaki cisimlere ilişkin olarak, bu yasalar, uygulamaya yönelik problemlerin çözümünde günümüzde de geçerliliklerini korumaktadır. Ama, ışık hızına yakın hızlar, atom ya da elektron boyutlarındaki cisimler söz konusu olduğunda, Newton dinamiği yetersiz kalmaktadır. Bu ölçekteki cisimlerin ve hareketlerin dinamiği, görelilik ilkeleri ve kuvantum kuramının kavramlarıyla açıklanmaktadır.