Edebi metiN : İnsanların iç dünyasında zevk uyandırmak ve onları etkilemek için ortaya konulan edebi yazılardır

Özellikleri :
Komedyada, gülünçlükleri ortaya koymak suretiyle seyirciyi güldürmek amacı güdülür. Konular, çağdaş toplumdan geçmiş toplumlardan günlük hayattan alınarak işlenir. Kişiler, çoklukla halk tabakasından kimselerdir. Çirkin sayılan olaylar bile, seyircinin gözleri önünde geçirilir. Perde sayısı yazarın isteğine bağlıdır. Manzum yazılabildiği gibi, nesirle de yazılır. Üç birlik kuralına uyguluk gösterir.

 

Çeşitleri : Başlıca komedya çeşitle şunlardır: a- Karakter komedyası (insan karakterinin gülünç ve aksak taraflarını gösteren komedyalardır.) b - Töre komedyası (Toplumun gülünç ve aksak taraflarını gösteren komedyadır), c - Entrika komedyası (Olaylar merak uyandıracak şekilde tertiplenerek, güldürmekteki başka bir amaç güdülmedi yazılan komedyadır. Bugün bu yolda komedyalara ‘vodvil’ adı verilir).

 İlk örnekleri Yunan ve Lâtin edebiyatlarında görülen komedya, Rönesans’tan bu yana Batı milletlerin edebiyatın da çok gelişmiştir. Devlet tiyatroların büyük bir çalışma içinde bulundukla son yıllarda, bizde de komedya alanı da çeşitli eserler meydana getirilmiştir.
 En büyük komedya yazarları, yunan edebiyatında Aristophanes (M.Ö. 445 - 385), Fransız edebiyatında Moliera (622 - 1678) dir.

 Aristophanes (MÖ. 445 - 385) Yunan Edebiyatı

Terentıus (MO. 195 - 159) , Moliere (1622 - 1676) Fransız Edebiyatı

 Menandros (MÖ. 342 - 292) Plautus(MÖ 254-1&4) Latin Edebiyatı

 Gogol (1809 -1852) Rus Edebiyatı

 Ben Johnson (1573 -1637) İngiliz Edebiyatı’nda güzel örnekler vermişlerdir.

 

Komedya Türleri
 a) Töre Komedyası: İnsanların aksak ve gülünç taraflarını, gelenek ve törelerin bozuk yanlarını anlatan komedyadır. Aşağıda verilen eserler bu türün en önemli örnekleridir:

 Şair Evlenmesi (Şinasi), Gülünç Kibarlar (Moliere), Eşek Arıları (Aristophanes), Müfettiş (Gogol)

 b) Karakter Komedyası: İnsanların kişiliklerinin ve karakterlerinin aksak ve gülünç taraflarını gösteren komedi çeşididir. Bu çeşit komedinin en tanınmış örnekleri şunlardır:

 Tartuffe (Moliere), Cimri, Venedik Taciri (Shakespeare)

 c) Entrika Komedyası: Yaşanan olayları insanları şaşırtacak ve merak uyandıracak şekilde anlatan tiyatro çeşididir. Entrika komedisine şu örnekler verilebilir:

 Yanlışlıklar Komedyası (Shakespeare), capin’in Dolapları (Moliere)

 Komedya’nın Özellikleri
 *Üç birlik kuralına uyulur.

 *Üslupta soyluluk aranmaz; her türlü kaba sözlere ve şakalara anlatımda yer verilir.

 *Komedyada amaç, kişisel ve toplumsal bozuklukların gülünç yanlarını göstererek seyirciyi doğru düşündürmektir.

 *Vurma, yaralama., gibi olaylara Sahnede yer verilebilir.

 *Diyalog ve koro bölümlerinden oluşur.

 *Konular çağdaş toplumdan ve günlük hayattan alınır.

 *Nazımla (şiir biçiminde) yazılır. 17. yüzyıl Fransız komedyasında düzyazı biçiminde yazılmış oyunlar da vardır.

 *Eser, kesintisiz oynanır ve beş bölümden oluşur.

DRAM
Yaşamın acıklı ve gülünç yönlerini bir arada yansıtan tiyatro türüne dram denir. Komediler yalnız gülünç, trajediler de acıklı olayları canlandırmak için yazılmıştır. Oysaki yaşam, acıları ve sevinçleriyle bir bütündür. 19. yüzyıl’da Fransa’da, yaşamın hem acıklı hem gülünç yönlerini birlikte işleyen dram türü ortaya çıkmıştır.

 Dram türünün gelişiminde Shakespeare’in önemli katkıları olmuştur. Shakespeare, klasik tiyatronun zaman ve yer birliği kurallarını yıkmıştır. Ayrıca acıklı ve gülünç olayları Sahnede içiçe vererek dramın ilk örneklerini vermiştir. Sanatçının, şiir ile düz yazıyı iç içe kullandığı oyunları, önce Alman romantiklerini, sonra da Fransız romantiklerini etkilemiş, böylece dramın temelleri atılmıştır.

Fransız romantiklerinden Victor Hugo, “Cromwel” adlı eserinin ön sözünde dramın özelliklerini şu sözlerle açıklar: “Dramın özelliği gerçektir. Gerçek, yaratılışta, yaşamda olduğu gibi dramda da karşılaşan iki tipin, yüce ile gülüncün birleşmesinden doğar. Doğada olan her şey sanatta da vardır.”

 Dram genel olarak Sahne için yazılmış oyundur. Ancak kategorileri ve alt dalları bulunmaktadır. Dram, “drama” adından çıkmıştır. Dram oyunu çoğu zaman hüzünlü bir oyun anlamı içermekle birlikte günümüzde oynanan çoğu dram oyununda komedi unsurları da ara ara ön plana çıkmaktadır.Dram Dramatik anlamında da kullanılmaktadır. Ancak Dramatik sözcüğü ile eşleştirmek tiyatro için pek yerinde olmaz.

 Dram yazarı uygulamalarında pek çok konuyu ortak bir paydada birleştirir.

 18. yüzyıldan beri tragedya veya komedya dışındaki oyunlar “dram” terimi ile adlandırılmıştır.

 Dramın Önde Gelen Sanatçıları:

Diderot (1713 -1784) Victor Hugo (1802 - 1885)

Shakespeare (1564-1616)
Lessing (1729-1781)
Goethe (1749-1832)
Schiller (1759-1805)

 

Dram Türleri

 a) Burjuva Dramı: Fransız filozofu Diderot (1713-1784)’un tragedyaya karşı çıkmasıyla ortaya çıkmıştır. Burjuva dramında günlük olayları işlemek, orta sınıfa seslenmek, güzel İle faydalıyı göstermek, ahlakçı görüşü vurgulamak ve günlük yaşayışın doğal dili olan nesir ile yazmak başlıca amaçlar olmuştur.

b) Romantik Dram: Tragedyanın belli kurallarını yıkmak amacı gütmüştür. 19. yüzyılın ilk yarısında Romantizm akımıyla birlikte ortaya çıkmıştır. Romantizmle birlikte edebiyatın her dalında başlayan isyan hareketi tiyatro alanında ürününü dram olarak vermiştir. İngiliz oyun yazarı Shakespeare’ın ilk örneklerini verdiği bu tür, Alman edebiyatında Goethe, Schiller gibi sanatçıların ilgisini kazanmıştır. Romantik dramın ilkelerini ilk kez Fransız sanatçı Victor Hugo, Cromvvell (1827) adlı oyununun önsözünde ortaya koymuştur.
 Romantik dramın temel özellikleri şunlardır:

 *Oyunda acıklı ve gülünç olaylar bir arada verilebilir.

 *Olaylar tarihten ya da günlük hayattan alınabilir.

 *Nazım ya da nesir biçiminde yazılabilir.

 *Kahramanlar her tabakadan seçilebilir.

 *Acı veren olaylar Sahnede gösterilebilir.

 *Perde sayısı yazarın isteğine bağlıdır.

 *Yerli hayata ve ulusal konulara önem verilir.

 *Klasik tiyatronun “zamanda ve mekanda birlik” kuralına uyma zorunluluğu yoktur.
 c) Çağdaş (Modern) Dram: Romantizm akımının etkili olduğu dönemlerden sonra da biçim ve içerik değişiklikleriyle yeni boyutlar kazanmış ve günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Günümüzde değişik görüşlerin ve akımların doğrultusunda dramlar yazılmakta ve bunlar çağdaş dram içerisinde değerlendirilmektedir.

 

Dram’ın Özellikleri

 * Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.
* Hem acıklı hem de gülünç olaylar, yaşamda olduğu gibi bir arada bulunabilir.
* Olay, tarihin herhangi bir devrinden ya da günlük yaşamdan alınabilir.
* Kişiler, halkın her kesiminden seçilebilir.
* Acı veren olaylar (ölüm gibi) Sahnede oluş halinde gösterilebilir.
* Hem şiirle hem de düzyazı ile yazılabilir.
Not:

Arşivini bizimle paylaşan Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenimiz Sayın Emir Hüseyin Yiğit’e teşekkür ederiz.

www.edebiderya.com

Edebiyat, Eğitim ve Sanat Sitesi - Edebi Derya | Edebiyat, Eğitim ve Sanat Adına Her şey Olmasa da Birçok Şey…