Edebi metinlerin anlaşılmasında ve

Edebi metinlerin anlaşılmasında ve

• Edebi metinlerin anlaşılmasında ve

• yorumlanmasında edebi sanatların önemli bir

• yeri vardır. Özellikle Divan edebiyatının

• anlaşılabilmesi için edebi sanatların çok iyi

• bilinmesi gerekir. Divan şiirinde sanatsız bir beyit

• hemen hemen yok gibidir. Divan şairleri sanat

• yapmaya düşkün olduklarından, bir beyit içinde

• birkaç sanatı iç içe kullanmışlardır.

Söz sanatı çoğunlukla nazımda ve nesirde

• Söz sanatı çoğunlukla nazımda ve nesirde

• ortaktır. Nazımda yapılan sanatların birçoğu

• nesirde de yer almıştır. Edebî sanatlar söze

• güzellik, canlılık vermek ve sözü daha etkili

• kılmak için yapılır.

• Edebiyatımızda kullanılan belli başlı sanatlar şunlardır:

Ahmet boğa gibi kuvvetlidir.

• Ahmet boğa gibi kuvvetlidir.

• Benzeyen kendine benzetme benzetme yönü

• benzetilen edatı

• *Bileği çelik gibi kuvvetli adam.

• *Nur topu gibi çocuk

• *Gül yüzünde güller açar.

• *O adam tilkinin biridir.

• *İnsan gibi hayaletler

• *Yolcuyum bir kuru yaprak misali

• *Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik

• Bin atlı, o gün dev gibi bir orduyu yendik.

Teşbihin ana unsurlarından biriyle yapılan

• Teşbihin ana unsurlarından biriyle yapılan

• benzetme sanatıdır.

• www.edebiyatdersi.net

• Açık istiare: Benzeyen yok, kendisine benzetilen var.

• *Aslanım, koçum, aslansın…

• *İki kapılı bir handayım

• *Semanın kandilleri yanıyor.

• *Yüce dağ başında siyah tül vardır.

• *Havada bir dost eli başımızı okşuyor.

b. Kapalı istiare: Benzeyen var, kendisine benzetilen yok. Kişileştirme(teşhis) olan yerde kapalı istiare vardır.

• b. Kapalı istiare: Benzeyen var, kendisine benzetilen yok. Kişileştirme(teşhis) olan yerde kapalı istiare vardır.

• *Ağlıyordu ırmaklar

• *Tekerlekler yola bir şeyler anlatıyor.

• *Sanatçılar gülerken perde ağlıyordu.

• *Ay, zeytin ağaçlarından yere damlıyordu.

• *Yedi yüz yıl süren hikayemizi

• Dinlemiş ihtiyar çınarlardan

• *Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilal

Benzetme amacı olmadan bir sözün başka

• Benzetme amacı olmadan bir sözün başka

• bir sözün yerine kullanılmasına denir.

• *Tabağını bitir.

• *Sobayı yak.

• *Ankara, savaşta tarafsız kalmayı düşünüyor.

• *Ahmet Haşim, edebiyatımızın güçlü kalemlerindendir.

• *Ayağını çıkar, odaya öyle gir.

• *Ersin’le Tahir sınıfa haber versinler.

Anadolu kelimesinin “Anadolu, hepimize hınç, şüphe

• Anadolu kelimesinin “Anadolu, hepimize hınç, şüphe

• ve ehemmiyetsizlikle bakıyordu.” cümlesindeki

• kullanılışına benzer bir kullanım aşağıdakilerden

• hangisinde vardır?

• A)Ankara, bütün Orta Anadolu’ya bir iç kale vazifesini görmüştür.

• B)Erzurum, Türkiye coğrafyasına 1890 metreden bakar.

• C)O günlerde Konya’nın nasıl yaşadığını ve ne düşündüğünü bilmiyoruz.

• D)İstanbul’un asıl iç manzarasını, bu sivil mimari oluşturmuştur.

• E)Bursa kadar muayyen bir devrin malı olan bir başka şehir bilmiyorum.

• (1984 - ÖYS)

Kişileştirme demektir. Teşhis, insan dışındaki

• Kişileştirme demektir. Teşhis, insan dışındaki

• canlı ve cansız varlıkları düşünen, duyan ve

• hareket eden bir insan kişiliğinde göstermek,

• kişileştirmektir.

• * Toros dağlarının üstüne Ay un eledi bütün gece * Öldüğü gün gök ağlamıştı. * Atıyor her tepe gül-deste

“Menekşeler külahını kaldırır.”

• “Menekşeler külahını kaldırır.”

• dizesindeki edebi sanat, aşağıdaki dizelerin

• hangisinde vardır?

• Güzel gitti diye pınar ağladı.

• Ak kuğular sökün etti yurdundan

• Gül budanmış dal dal olmuş

• Kara yerde mor menekşe biter mi?

• Gözlerim kapıda, kulağım seste.

• 1981-ÖYS

Kütüphanede bir gürültü koptu. Şiir kitapları

• Kütüphanede bir gürültü koptu. Şiir kitapları

• orada bulunanlara: “Niye bize bakmıyorsunuz?”

• diye bağırdı.

• Bu cümledeki en belirgin söz sanatı

• aşağıdakilerden hangisidir?

• A) Teşbih (benzetme)

• B) Tezat

• C) İstiare

• D) Kinaye

• E) İntak (konuşturma)

Bir anlam inceliği oluşturmak için bildiğini

• Bir anlam inceliği oluşturmak için bildiğini

• bilmezlikten gelmeye denir.

• *Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?

• Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? (C. Sıtkı)

• * Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer

Güzel bir nedene bağlama demektir. Edebiyatta,

• Güzel bir nedene bağlama demektir. Edebiyatta,

• herhangi bir gerçek olayın meydana gelmesini,

• hayali ve daha güzel bir nedene bağlama

• sanatıdır.

• Ateşten kızaran gül arar da

• Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi F.N.Çamlıbel

• *Yeni bir ülkede yem vermek için atlarına

• Nice bin atlı kapılmıştı fetih rüzgarına

• Y. Kemal

• *Hâk-i payine yetem der ömürlerdir mutttasıl

• Başını taştan taşa vurup gezer âvâre su Fuzuli

Tevriye; örtmek, meramı gizlemek demektir.

• Tevriye; örtmek, meramı gizlemek demektir.

• Edebiyatta, nükte yapmak amacıyla iki anlamı

• bulunan sözcüğün uzak anlamını kastederek

• kullanma sanatıdır.

• *Beyefendi grubumuzun güneşi, sen de ayısın.

• *Tahir Efendi bana kelp demiş

• İltifatı bu sözde zahirdir

• Mâlîki mezhebim zira benim

• İtikadımca kelp Tahirdir (Nef’i)

Edebiyatta sözün etkisini artırmak için bir şeyi

• Edebiyatta sözün etkisini artırmak için bir şeyi

• olamayacağı biçimde yahut olduğundan çok az

• gösterme sanatıdır. Ancak bu aşırı anlatma soğuk

• olmamalı, nükteli ve zarif olmalıdır. Divan şairlerinin

• daha çok medhiye, fahriye ve hicviyelerde başvurdukları

• bir sanattır.

• *Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle (Y. Kemal)

• *Akdeniz’in dalgası gönlüm kadar taşmadı.

• *Ateş kesilir geçse saba gülşenimizde

• *Alem sele gitti gözüm yaşından

• *Merkez-i hâke atsalar da bizi

• Küre-i arzı patlatır çıkarız (N. Kemal)

Aşağıdaki dizelerin özellikle hangisinde bir abartma vardır?

• Aşağıdaki dizelerin özellikle hangisinde bir abartma vardır?

• A) Bir ah çeksem dağı taşı eritir

• Gözüm yaşı değirmeni yürütür

• B) Bu topraklar ecdadımın ocağı

• Evim, köyüm hep bu yerin bucağı

• C) Ne doğan güne hükmüm geçer

• Ne halden anlayan bulunur

• D) Derdim çoktur hangisine yanayım

• Yine tazelendi yürek yarası

• E) Yükseğinde büyük namlı karın var

• Alçağında mor sümbüllü bağın var

• (1991 - ÖYS)

Edebiyatta iki düşünce, duygu ve hayâl

• Edebiyatta iki düşünce, duygu ve hayâl

• arasında birbirine karşıt olan nitelikleri bir

• arada söyleme sanatı.

• *Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz

• *Âdular kahkaha eyler, güruh-ı dostan ağlar

• *Gerçek mi yalan mı duyduğum haber

• *Neden böyle düşman görünürsünüz

• Yıllar yılı dost bildiğim aynalar

• *Ağzı yok dediler

• Dediklerince var imiş

Bir konu üzerinde, aralarında türlü ilgiler bulanan en

• Bir konu üzerinde, aralarında türlü ilgiler bulanan en

• az iki sözcük, terim ve deyimi bir dize ya da beyit

• içinde rast gele, sıralama amacı gütmeden

• kullanmaktır. Ancak bu sözcükler arasında karşıtlık

• ilgisi bulunmaması gerekir.

• *Aşk derdiyle hoşem, el çek ilacımdan tabip

• Kılma derman kim, helakim zehr-i dermanımdadır

• *Gonca gülsün gül açılsın cûy feryâd eylesin

• Sen sus ey bülbül biraz gül-şende yârim söylesin(Nabi)

Sözün etkisini güçlendirmek için bir sözcüğü

• Sözün etkisini güçlendirmek için bir sözcüğü

• ya da söz kümesini art arda tekrar etme

• sanatıdır.

• *Ey varlığı varı var eden var

• Yok yok sana yok demek ne düşvâr (Z. Paşa)

• * Büyüksün İlahi büyüksün büyük

• Büyüklük yanında kalır pek küçük (Ali Haydar Bey)

• *Senin şem’-i cemâlinde vücûdum

• Münevverdir münevverdir münevver (Nesimi)

Söylenişleri ve yazılışları aynı, anlamları farklı olan

• Söylenişleri ve yazılışları aynı, anlamları farklı olan

• kelimeleri bir arada kullanma sanatıdır.

• *Kısmetindir gezdiren yer yer seni

• Göğe çıksan âkıbet yer yer seni (İbni Kemal)

• *Bülbül eder güle naz/ Gül eder bülbüle naz

• Bugün bir şehre vardım/Ağlayan çok gülen az

• *Eyleme vaktini zâyi’ deme kış yaz oku yaz (Sünbülzâde Vehbi)

• *Bağda meyler içilir nâleler eyler neyler

• Sesi çıkmaz acaba bülbül uyur mu neyler

Genellikle bir beyit içinde, birinci dizede en az iki şeyi

• Genellikle bir beyit içinde, birinci dizede en az iki şeyi

• söyleyip, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik ve

• karşılıkları verme sanatıdır. Divan şiirinde çok sevilmiş

• ve kullanılmış bir sanattır.

• *Bakıp ol şûh ile nâz ü niyâze meşkederiz

• Gülün tebessümüne bülbülün temanesine (Nedim)

• *Yâkût-sirişkiz yerimiz dîde vü dildir

• Ateşle sudan hâsıl olur bir güheriz biz (Ş. Galip)

Söz arasında, geçmişteki herkesçe bilinen bir

• Söz arasında, geçmişteki herkesçe bilinen bir

• olaya, ünlü bir kişiye, bir inanca ya da yaygın bir

• atasözüne işaret etmek, onu hatırlatmaktır. Telmih

• edilen şey uzun uzadıya açıklanmaz, bir iki

• sözcükle anımsatılır.

• * Gökyüzünde İsa ile

• Tûr dağında Musa ile

• Elindeki âsâ ile

• Çağırayım Mevlam seni (Yunus Emre)

• Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi (M. Akif)

Bir ahenk meydana getirmek amacıyla bir

• Bir ahenk meydana getirmek amacıyla bir

• dizede aynı sessiz harfin tekrar edilmesine aliterasyon denir.

• *Eylülde melûl oldu gönül soldu da lâle

• Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hâle

• (Edip Ayel)

• *Dost-bûsi arzusuyla ger ölürsem dostlar

• Kûze eylen toprağım sunun ânınla yâre su (Fuzuli)

Divan edebiyatında nesirdeki(düzyazı)

• Divan edebiyatında nesirdeki(düzyazı)

• kafiyeye denir.

• *Dost yolunda nistlik gerek, yâr önünde pestlik gerek, ten cübbesi çâk gerek, gönül evi pâk gerek.

ÇALIŞMA SORULARI

• ÇALIŞMA SORULARI

Nedir can kim anı sen nâzenin cânâne vermezler

• Nedir can kim anı sen nâzenin cânâne vermezler

• Sana âşık olanlar yoluna cânâ ne vermezler

• Bu dizelerde olduğu gibi, söylenişleri bir, anlamları

• ayrı iki sözü bir arada bulundurma sanatı

• aşağıdakilerden hangisidir?

• Cinas B) Hüsn-i tâlil C) Teşhis

• D) Tevriye E) İntak

İlahi, kabul senden ret senden; şifa senden, dert

• İlahi, kabul senden ret senden; şifa senden, dert

• senden… İlahi, iman verdin, daim eyle; ihsan

• verdin, kaim eyle.

• Bu parçada altı çizili sözcükler aşağıdakilerden

• hangisine örnektir?

• İmale B) Seci C) Alliterasyon

• D) Redif E) Cinas

• 1987-ÖYS

Kalem böyle çalınmıştır yazıma

• Kalem böyle çalınmıştır yazıma

• Yazım kışa uymaz, kışım yazıma

• Bu iki dizedeki söz sanatı, aşağıdakilerden

• hangisidir?

• Benzetme(teşbih) B) Cinas

• C) Kişileştirme(teşhis) D) Abartma(mübalağa)

• E) İstiare

• 1986-ÖYS

Yapıtlarında daha çok kırsal kesim insanlarını anlatan birkaç

• Yapıtlarında daha çok kırsal kesim insanlarını anlatan birkaç

• yazar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’yla görüşmeye gider. Bu

• ilgiden çok hoşnut olan Yakup Kadri, bir ara merakla konuk

• yazarlara, nerelerden geldiklerini sorar.Yazarlardan biri

• gülerek: “Yaban’dan geliyoruz üstat, Yaban’dan!” der.

• Bu parçada geçen “Yaban’dan geliyoruz!” sözünde, aşağıdaki

• açıklamaların hangisinde uygun bir söz sanatı vardır?

• Bir anlam inceliği yaratmak için bildiğini bilmezlikten gelme

• Bir sözcüğü alışılmış anlamının dışında bir anlamda kullanma

• Söylenmek isteneni en az sözcükle anlatma

• Bir gerçeği sezdirmek için bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamıyla kullanma

• Söz arasında, bilinen bir duruma işaret etme

• 1990-ÖYS

Anavarza at oynağı/ Kana bulanmış gömleği/ Kıyman a

• Anavarza at oynağı/ Kana bulanmış gömleği/ Kıyman a

• zalimler kıyman/ Koca karının bir değneği

• Yaşlı bir kadının öldürülen tek oğlu için duyduğu

• acıyı dile getiren bu dörtlükte, aşağıdaki

• açıklamalardan hangisine uygun bir söz sanatı

• vardır?

• A) Bir anlam inceliği yaratmak için bildiği şeyi bilmez görünme

• B) Bir sözcüğü, iki anlamını birden sezdirecek biçimde kullanma

• C) Bir sözcüğü, gerçek anlamı dışında başka bir sözcük yerine kullanma

• D) Bir olgunun gerçek etkenini bir yana bırakarak olguyu başka bir nedene bağlama

• Birkaç şeyi söyledikten sonra onlarla ilgili başka şeyleri bir sıra gözeterek anlatma

• 1988-ÖYS