Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu Əhmədov

Kartofun müalicəvi xassələri. Tərkibindəki qidalı və bioloji fəal maddələrin hesabına bəzi xalqların qidasında çörəkdən sonra ikinci yeri tutur. Lakin kartofdakı C vitamini saxlanılma və termiki emal zamanı qismən azalır. Kulinar emalı zamanı C vitaminini qorumaq üçün onu təmizləyib uzun müddət suda saxlamaq olmaz. Kartofu bişirdikdə onu soyuq suya deyil, qaynayan suya salmaq lazımdır. Xörəklərə isə bişməyə 20-25 dəq qalmış əlavə olunur. Bişmiş xörəyin içərisində kartofdakı C vitamini daha tez parçalanır. Ona görə bişirilmiş kartofu saxlamaq məsləhət görülmür.

Tibbdə kartof təkcə vitamin mənbəyi olan qida kimi istifadə olunmur. Tərkibində kaliumun miqdarı çox oldu­ğun­dan, böyrək və ürək xəstəlikləri zamanı pəhriz yeməkləri hazır­ladıqda nəzərə alınır. Təzə kartof şirəsi mədənin yüksək tur­şuluğu ilə müşahidə olunan qastritdə və qəbizlikdə orqanizmə yaxşı təsir göstərir. Kartof şirəsini mədə xorası xəstəliyində də qəbul edirlər. O mədəaltı vəzinin sekresiyasını zəiflədir, spaz­malara müsbət təsir edir və yaranın sağalmasına kömək edir. Bir qayda olaraq, təzə kartof şirəsi gündə 2-3 dəfə yemək­dən yarım saat əvvəl 0,5 stəkan içilir. Kartof şirəsinin tər­ki­bində asetil-xolin olduğundan hipertoniyalı xəstələrdə qantəz­yiqinin aşağı düşməsinə kömək edir.

Xalq təbabətində çiy kartof əzintisi yanmış, ekzema və digər xəstəliklərdə dərinin üstünə təpitmə kimi qoyulur. Bi­şirilmiş kartofun isti buxarı ilə yuxarı tənəffüs yollarının kata­rını müalicə edirlər. Kosmetoloqlar üzün dərisinin quru­ması və günəşlə yanması zamanı kartofdan hazırlanmış maska məsləhət görürlər. Bu məqsədlə qabıqla bişirilmiş kartof qaymaqla əzilir və isti sıyıqvari kütlə bərabər layla üzə yaxılır.

Qida və müalicə üçün ancaq sağlam və təzə kartof yararlıdır. Cücərmiş və yaşıl rəngli kartofdan istifadə etmək qorxuludur. Çünki cücərmiş kartofda zəhərli qlikoalkaloid – salonin vardır. Təzə kartofda solaninin cüzi miqdardadır. Lakin qabığın altında və gözcüklərin yaxınlığında solanin miqdarı 0,01%-ə qədər artır. Yaşıl rəngli, cücərmiş və çürümüş kartofda solanin nisbətən çox olur. Bahar fəslində və yazın sonunda uzun müddət saxlanmış kartofda çoxlu solanin qlükozidi toplanır. Ona görə də bu dövrdə köhnə kartofun qabığını qalın soymaq məsləhət görülür. Bişmiş kartofun acı dadı və boğazı göynətməsi keyfiyyətsiz və tərkibində solanin çox olan kar­tofdan istifadə olunmasını göstərir. Solaninin artıq miqdarı qırmızı qankürəciklərini məhv edir və mərkəzi əsəb sisteminə pis təsir edir. Belə kartofdan hazırlanan yeməklərdən uşaqlar daha tez zəhərlənir.

Zəhərlənmə ürəkbulanma, qusma, ishal, ürəkdöyünmə, təngnəfəslik, qıcolma və ağır hallarda huşsuzluq vəziyyəti ilə xarakterizə olunur. Belə hallarda dərhal həkimə müraciət etmək yaxşı nəticə verir.