Ekolojik tarimda iÇ pazarin geliŞİMİ

KOMPOST YAPIM KOŞULLARI
İşletme içi veya dışındaki organik yapılı materyallerin kompostlanması işlemi, belli koşullarda ve materyale bağlı olarak değişik sürelerde gerçekleşebilmekte; gerekli olan süre materyale göre 6-24 ay arasında değişebilmektedir (Kacar, 1986; Özbek, 1975).

Kompost, silo, döner silindir veya çoğunlukla da katlı yığın şeklinde yapılmakta, çevreye açık veya kapalı olabilen bu yığınlarda yüksekliğin 1.0-1.5 m’yi geçmemesi istenmektedir. İlk iki yöntemle yüksek kapasite ve iklim koşullarına bağlı olmaksızın kısa sürede, tam hijyenik kompost elde edilebilmekte, yığın kompostta ise oluşum doğal koşullara yakın olmaktadır (Özbek, 1975; Kacar, 1986; Paydaş ve ark., 1991; Kılıç, 1992). Kompost yaygın olarak Indore yöntemi ile materyal + gübre + toprak şeklinde tekrarlanan katlarla yığınlar yapılmakta ve yığının nemli kalması sağlanmaktadır (Paydaş ve ark.,1991).

Kompostlanacak materyalin parça iriliğinin mekanize sistemlerde 10 mm, büyük yığın ve doğal havalandırma halinde 50 mm, C/N oranının 25/1-35/1, yığın sıcaklığının ilk üç günde 55-60C^o, neminin %50-60, yığın yüksekliğinin 1.5 m, eninin 2.5 m olması istenmekte, değişik materyal kullanımıyla her materyalin ortama kendi biyolojik ve besin değeriyle katkı sağlayacağı ve kompostlamanın iyi sonuçlanacağı bildirilmektedir. (Dalzell ve ark., 1987).

Yığının yılda iki-üç kez açılarak bozulup havalandırılması, elenerek olgunlaşmış materyalin ayrılması gerekmektedir. Kompostun değerini arttırmak, mikroorganizmalara besin sağlamak ve C/N oranını dengeleyerek olgunlaşmayı hızlandırmak için öncelikle organik veya mineral N’lu gübreler olmak üzere, P ve K’lu gübreler, kireç, kemik unu, küspe, kan tozu ve mikroorganizmalar eklenebilmekte, sert dikenli ve çok yıllık ot kökleri ile cam, porselen, plastik parçaları, kömür tozu, baca isi gibi maddeler istenmemektedir (Özbek, 1975; Dalzell ve ark., 1987).

Bir organik gübrenin en önemli olgunlaşma ölçütlerinden biri olarak C/N oranı üzerinde durulmaktadır. Karbon (C) %'sinin azot (N) %'sine oranı (C/N) materyale göre değişmektedir. Buğday samanında bu oran 70-80/1, yağlı tohum küspesinde 3-15/1, taze kesilmiş çimde 12/1, yeşil gübre bitkilerinde 10-15/1, sebze ağırlıklı evsel atıklarda 10-16/1, bakterilerde ise 20-30/1 olarak bildirilmektedir (Saatçi, 1975; Dalzell ve ark., 1987). Kompostlaşma sonunda materyalin C/N oranı 12/1-15/1’e kadar düşebilmekte, bu oran 20/1’in altına düştüğü an çürümeye son verilmesi istenmektedir (Özbek, 1970; 1975).

Uygun kompostun kahve-siyah renkli, kolayca ufalanabilen, 5 mm çaplı elekten en az %80’inin geçebildiği, materyalin ilk görünümünü yitirerek toprağa benzer bir hal aldığı, C/N oranının 10/1’e yaklaştığı, nötral pH’da, iyi bir kokuya sahip ve içinde yağmur solucanlarının bulunduğu, bu özelliklerin belirlendiği anda çürümenin doğru yolda olduğu ve kompostlama işlemine son verilebileceği bildirilmektedir (Dalzell ve ark., 1987; Türüdü, 1988).