ƏLİ ŞAMİl burul ğ anda n ç ixma q m ü m k ü n d ü r m ü ? B a k ı — 0 1

NAXÇIVANI NƏ GÖZLƏYİR?!
Qəzetlərin çap etdiyi kiçik məlumatdan aydın olur ki, Naxçıvanda yanvar şəhidlərinin 4-cü ildönümü qeyd edilərkən qanıqaraçılıq, qeylü-qal baş verib. Orada bildirib ki, 1990-cı ilin yanvarında erməni quldurları Sovet Ordusunun bəzi bölmələri ilə birlikdə Sədərəyə hücum edəndə bu gün Azərbaycan prezidenti olan şəxs Müxtar Respublikadan çox-çox uzaqda idi. Hətta 1991 və 1992-ci ilin yanvarında şəhidlərin xatirəsi yad ediləndə onun haqqında heç bir söz deyilmirdi. Bu gün isə niyə hər şeyi onun adı ilə bağlamağa çalışırsınız.

Yanvar ayının 12-də səhər saat 5-6 arasında polis işçiləri bir neçə evə basqın edərək Cəbrayıl Qasımovu, İbrahim Salahovu, Vəli Əsədovu, İntiqam Məmmədovu, Əkbər Məmmədovu və Nazim Ağayevi həbs etmişlər. Ondan dörd gün əvvəl isə Fəxrəddin Qurbanov həbs edilmişdir. Ümumiyyətlə, son aylarda Naxçıvanda 30 nəfərə yaxın gənc həbs edilmişdir. Həbs edilənlərin valideynləri övladlarının rəsmi şəkildə nədə ittiham olunduq­larını bilmirlər.

Kimdir bu həbslərə məruz qalanlar? Ermənilərə qarşı döyüşlərdə fəaliyyət göstərmiş, canlarını qurban verməyə hazır ol­muş, lakin ölməyib sağ qalmış vətənpərvərlər! Qəribə burasıdır ki, bu gün həbs olunan gənclərin həlak olmuş döyüş yoldaş­larına Milli Qəhrəman adı verilir, adları əbədiləş­dirilir.

1992-ci ilin mayında Sədərək uğrunda döyüşlərdə ağır yaralanmış, hazırda I dərəcəli əlil olan İbrahim Abbas oğlu Salahovu türk həkimləri ölümün pəncəsindən xilas etməsəydilər, yəqin ki, ona da Milli Qəhrəman adı veriləcəkdi. Bu gün onu həbs etdirənlər bəlkə də onun büstünün, heykəlinin açılışında bəlağətli nitqlər söyləyəcəkdilər. Yaxud da Naxçıvan şəhər XDM deputatı Vəli Əsədov 1990-cı ilin yanvarın 16-17-də Kərkidə, yaxud da 19-23-də Sədərəkdə ölsəydi indi onun da qəhrəmanlı­ğından danışacaqdılar. Amma ölmədilər! Sağ qaldılarsa demək cinayətkardırlar?!

Hüquqi baxımdan həbs olunan gənclərin hər birinin əməlində cinayət tərkibi tapmaq olar. Məsələn: erməni ordusuna qarşı işlədilmiş bu qədər patronu, mərmini, silahı hərbi sursatı haradan alıblar? Yaxud onlar hansı qanunla, hansı əmrlə ermənilərə qarşı döyüşə gediblər? Hətta Ermənistan tərəfdən arayış da almaq olar ki, döyüşlərdə onlardan neçə nəfər ölüb və yaralanıb. Bu arayış əsasında da həmin gəncləri ittiham etmək olar. Çünki onlar bu ittihamı daha təkzib edə bilməzlər. Erməni quldurlarına qarşı döyüşlərdə həmişə bu gənclər öndə olublar.

Oxucu sual verə bilər ki, niyə məhz onlar?

Bu suala cavab vermək üçün yaxın keçmişimizə ötəri nəzər salmaq kifayətdi. Ermənistandan müsəlman kürdlər və türklər qovulmuşdu. Naxçıvana gələn şosse yolu bağlanmışdı. Dəmiryol qatarlarına və sərhəd kəndlərinə erməni silahlı dəstələri tez-tez basqın edirdi. Azərbaycan hökuməti isə öz vətəndaşlarının təhlükəsizliyin, şərəf və ləyaqətini qorumaq əvəzinə xalqı “təxribata uymamağa” çağırırdı. Bu ikiüzlü siyasət xalqı bezdirmişdi. Odur ki, adamlar özlərini, ailələrini və vətənlərini qorumaq üçün yollar axtarırdılar. Belə təlatümlü bir vaxtda, 1989-cu ilin iyul ayında Naxçıvanda 17 nəfər Könüllü Müdafiə Komitəsi adlı bir qurum yaratdıqlarını elan etdilər. Belə bir qurumun yaranması Xalq Cəbhəsinin yerli şöbəsində geniş müzakirəyə səbəb oldu. Müzakirədə üç təklif irəli sürüldü. 1. İctimai-siyasi təşkilat heç bir silahlı dəstəni, qurumu tanımır. 2. Xalq cəbhəsi özü vətənin müdafiəsi üçün silahlı dəstə yaradır. 3. Yaranmış könüllü müdafiə komitəsi getdikcə güclənər və qarşıdurmanı dərinləşdirər. Yaranmış qurumdan xalqın əleyhinə istifadə edilər.

Uzun müzakirə və məsləhətdən sonra qərara alındı ki, xalq cəbhəsinin yerli şöbələri müdafiə komitələrinə ideya-siyasi baxımdan istiqamət versin, yardım etsin. Bu həmin vaxt idi ki, Moskvanın göstərişi ilə əhalidən ov tüfəngləri də yığıl­mışdı. Müdafiə Komitəsinin ətrafına ilk toplaşanlar ovçular və vətənpərvər gənclər oldu. 1990-cı ilin yanvarınadək bu dəstə­lərdə avtomat silahlar demək olar ki, yox idi. Ermənilərin avtomatlar və pulemyotlarla silahlanmış dəstələri qarşısına bizimkilər ov tüfəngləri ilə çıxırdılar.

İstər daxili işlər orqanlarının əməkdaşları, istərsə də hökumətin üzvləri belə bir qurumun gündən-günə güclənməsindən xəbərsiz deyildilər. Amma onlar ikili mövqe tuturdular. Belə bir qurumun güclənməsindən həm ehtiyat edirdilər, həm də erməni silahlı dəstələrinə qarşı dura biləcək bir qurumun formalaşmasını istəyirdilər.

1990-cı ilin mart-aprelində erməni silahlı dəstələri Şada-Buzqov istiqamətində hücuma keçəndə Naxçıvan MR Daxili İşlər Nazirliyinin rəhbərləri AXC Naxçıvan MR təşkilatına gəlib danışıq apardılar. Razılaşıldı ki, Könüllü Müdafiə Komitə­sinin döyüşçüləri sərhəd bölgəsinə çıxmır. Erməni silahlı dəstələrinin basqını milis bölmələri və Sovet Ordusu tərə­findən alınacaq. Həmin razılaşmadan bir neçə saat sonra Daxili İşlər naziri ratsiyada Xalq Cəbhəsinin rəhbərlərindən xahiş edirdi ki, döyüş bölgəsinə könüllüləri göndərsin. Sovet Ordu­sunun hissələri yerli polislərə kömək etməkdən imtina edib. Polislər mühasirə vəziyyətində qalıblar və s.

Maraqlı burası idi ki, erməni quldurlarının hücumu güclənən kimi hökumət az qala bütün səlahiyyətlərini Xalq Cəbhəsinin müdafiə komitəsinin sərəncamına verirdi. Elə ki, döyüşlər səngidi, xalq cəbhəsi və onun müdafiə komitəsi haqqında dedi-qodular genişlənirdi. Bütün bu dedi-qodu və ziddiyyətlərə baxmayaraq, xalqdan toplanmış vəsait və idarə, müəssisələrin Xalq Cəbhəsinin hesabına keçirdiyi pulların hesabına Sovet Ordusundan xeyli avtomat silah və hərbi sursat alınmışdı.

Qanunsuz silah alınmasını, silahlı dəstələr yaradılmasını Xalq Cəbhəsinin əli ilə həyata keçirirdilər.

Məlumdur ki, xalq cəbhəsinə xüsusən də onun müdafiə dəstələrinə daxil olanların hamısı ideal saf adamlar deyildi. Qanunsuz alınan silah və patronun da dəqiq qeydiyyatını aparmaq mümkün olmurdu. Əliəyrilər bundan öz məqsədləri üçün istifadə edirdilər. Döyüşçüləri maaşla təmin etmək, onlara imtiyazlar vermək də Xalq Cəbhəsinin imkanından xaric idi.

İstər hökumət, istərsə də hökumət strukturuna daxil olan DİN rəhbər­ləri döyüşlərdə bərkimiş gəncləri hansısa struk­turlarda birləşdirməyə heç vəchlə razı olmurdular. Ona görə də ermənilərə qarşı döyüşlərdə hünər göstərənlərdən bəziləri sonradan ayrı-ayrı imkanlı şəxslərin qeyri-rəsmi mühafizə dəstələrinə keçdilər.

Könüllü Müdafiə Komitəsinin döyüşçüləri yalnız ermənilərə qarşı döyüşlərdə iştirak etmirdilər. Bəzən daxili məsələlərə də qarışır, nizam-intizam yaratmağa çalışırdılar. Buna 1991-ci ilin sentyabrında baş verənləri misal göstərmək olar. Ayaz Mütəllibov heç cür istəmirdi ki, Naxçıvan MR Ali Məclisinin sessiyası baş tutsun. 30-dan çox millət vəkili müxtəlif adlarla Bakıya dəvət edilmişdilər. Partnomenklaturadan olan deputat­ların böyük bir qrupu da sessiyaya gəlmək istəmirdi. Həmin vaxt bu gün həbsə atılan gənclərin əksəriyyəti aeroportu nəzarət altına götürdülər, kəndlərə getdilər, necə deyərlər, yarı zor, yarı xoş deputatları Naxçıvana gətirdilər. Sessiya öz işinə başladı. H.Əliyev Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri seçildi.

Bütün bunları sadalamaqda məqsədim odur ki, yarandığı vaxtdan 6-7 ay sonra müdafiə komitəsi elə bir güc toplamışdı ki, istədiyi vaxt güclə hakimiyyəti ələ ala bilərdi. Lakin heç vaxt buna getməmişlər. Ermənilərə qarşı döyüşlərdə hünər göstər­miş, zəngin təcrübə toplamış bu gənclərin qüvvəsindən səmə­rəli istifadə üçün 1993-cü ilin əvvəlində DİN nəzdində xüsusi batalyon yaradıldı. Lakin bu batalyonun da ömrü uzun olmadı.

Görəsən, bu gənclərin həbsi üçün sanksiya verən prokuror, onları həbs edən polis işçiləri bir dönüb ötənlərə baxırmı?! Əgər onlar olmasaydı, qanunsuz silah əldə edib, qanunsuz döyüş dəstələri yaratmasaydılar bu gün Naxçıvanda polis, prokurorluq işçiləri rahat oturub işləyə bilərdilərmi?!

Görəsən, Dağlıq Qarabağın, Kəlbəcərin, Ağdamın, Füzulinin, Qubadlının, Zəngilanın, Cəbrayılın polis işçilərinin, hüquq- mühafizə orqanlarının, camaatının taleyini Naxçıvandakılar nə tez unutdular!
“Müxalifət” qəzeti, 1994, 29 yanvar, №5 (288), s.3.