Əmək və onun növləri

Mövzu 5. Əmək bazarının məzmunu və quruluşu

Əmək bazarı digər bazarlar sistemində aparıcıl möqeyə malikdir. əmək bazarı olmadan ne mikro (firmadaxili) və nə də makroiqtisadi, makromiqyaslı problemləri həll etmək olar. Nəinki birbaşa əmək bazarı ilə bağlı olan məsələlər, habelə inflyasiya, alıcılıq qabiliyyəti, gəlirlər, yığım və s. kimi makro və mikro problemlər istər-istəməz əmək bazarı baxımından araşdırılır və həll edilir. Əmək bazarında iş qüvvəsi bu bazarın obyektini təşkil edir. əmək bazarının subyektləri isə işə qəbul edənlər, işsizlər sərbəst işə düzələn işçilərdən ibarətdir. Əmək bazarında məhsul yox,əmək qabiliyyəti alınır, satılır. Bəlkə də satılmır,kontrakt qaydasında müəyyən müddətə istehsal amili kimi sahibkarın sərəncamına verilir. Bununla belə ,işçi qüvvəsindən istifadə hüququ muzdlu əməyin işə cəlb edilməsi səciyyəsi alır. əmək bazarının məkan,peşə və sosial baxımından aşağıdakı formaları vardır və orada özünəməxsus muzdlu əmək sövdələşməsi həyata keçirilir:

1. 
   Milli əmək bazarı
   
2. 
   beynəlxal əmək bazarı
   
3. 
   şəhər əmək bazarı
   
4. 
   kənd əmək bazarı
   
5. 
   lokal əmək bazarı
   
6. 
   yerli,bölgə əmək bazarı
   
7. 
   sosial qruplar üzrə əmək bazarı
   
8. 
   sahə mənsubiyyətli peşələr üzrə əmək bazarı
   
9. 
   fəhlə kadrları bazarı
   
10. 
    mütəxəssis kadrları bazarı
    
11. 
    qadın əmək bazarı
    
12. 
    gənclər əmək bazarı
    
13. 
    uşaq əmək bazarı
    
14. 
    mütəşəkkil və qeyri mütəşəkkil əmək bazarı
    
15. 
    pensiyaçıların faktiki əmək bazarı
    

Əmək bazarı sadəcə olaraq yer,məkan deyil. “Bazar” anlayışı əmtəə mübadiləsi sferasıdır, əmtəə mübadiləsi prosesidir. Əmək bazarı isə azad razılaşma əsasında işçi qüvvəsinin alqı-satqısı ilə bağlı sövdələşmə yeridi, məkanıdır. Burada başlıca mexanizm işçi qüvvəsinə tələb və işçi qüvvəsinin təklifi, habelə iş qüvvəsinin dəyəri olan əmək haqqıdır.

Əmək bazarını yalnız iş qüvvəsinin alqı-satqısı,qazanc əldə etmə motvinin əsası kimi qiymətləndirmək bir o qədər dəqiq olmaz. Əmək bazarında işçi həm də öz əmək qabiliyyətinin reallaşdırmaq imkanı əldə edir. Bundan başqa, əmək bazarında adi əmtəələr kimi deyil,müxtəlif dəyərlər formasının mübadiləsi baş verir.