Erhan afyoncu

İBN HABİB EL-HALEBÎ: 1377’de ölen müellif XIV. yüzyıl Şam bölgesinin önemli Memlük tarihçilerindendir. Dürretü’l-eslâk fî devleti’l-etrâk adlı eserinde 1250-1376 yılları arasındaki hadiseleri anlatırken özellikle komşu ülkelerde ve Anadolu’da meydana gelen hadiselere de yer verir.

Yayın ve kaynaklar

▪ Dürretü’l-eslâk fî devleti’l-etrâk, Dımaşk 1967.

▪ Süleyman Tülücü, “İbn Habib el-Halebî”, DİA, XX, 508-510.

İBN HACER EL-ASKALANÎ: 1449’da vefat eden İbn Hacer Osmanlılar’ın Mısır’daki yönetimlerinin en önemli kaynağı olan Bedâiüz’z-zuhûr fî vekâi’i’d- adlı eserin son kısmı günlük şeklindedir. Bu eser, Yavuz Sultan Selim’in Mısır’ı fethi ve burada kurduğu yönetimin yapısı hakkında son derece önemli bilgiler ihtiva etmektedir.

Yayın ve kaynaklar

▪.

▪ Yaşar Kandemir, “İbn Hacer el-Askalânî”, DİA, XIX, 514-531.

İBN İYAS: 1524 civarında ölen İbn İyas Osmanlılar’ın Mısır’daki yönetimlerinin en önemli kaynağı olan Bedâiüz’z-zuhûr fî vekâi’i’d- adlı eserin son kısmı günlük şeklindedir. Bu eser, Yavuz Sultan Selim’in Mısır’ı fethi ve burada kurduğu yönetimin yapısı hakkında son derece önemli bilgiler ihtiva etmektedir.

Yayın ve kaynaklar

▪ Bedâiüz’z-zuhûr fî vekâi’i’d-duhûr, I-V, neşr. Muhammed Mustafa, Kahire 1982.

▪ Muhammed Razuk, “İbn İyas”, DİA, XIX, 97-98.

İBN TAĞRİBERDÎ: 1470’de vefat eden XV. yüzyıl Mısır tarihçiliğinin en önemli temsilcilerinden olan Türk kökenli İbn Tağriberdî, en-Nücûmü’z-zahire fî-mülûki Mısr ve’l-Kahire adlı eserinde komşu ülkelerde ve Anadolu’da yaşanan hadiselere değinir. Kayıtbay dönemi Osmanlı-Memlük ilişkileri açısından önemli bir kaynaktır.

Yayın ve kaynaklar

▪ en-Nücûmü’z-zahire fî-mülûki Mısr ve’l-Kahire, I-XVI, neşr. Muhammed Hüseyin Şemseddin.

▪ Mustafa Çuhadar-İsmail Yiğit, “İbn Tağriberdi”, DİA, XX, 385-388

İBN TOLUN: Ebulfazl Şemseddin Muhammed (İbn Tolun) Memlükler’in son dönemi ve Osmanlı yönetiminin ilk yıllarında Şam’da yaşayan ve 1546’da ölen İbn Tolun Türk kökenli bir tarihçidir. İ’lâmü’l-verâ bi-men vülliye Nâiben mine’l-Etrâk bi-Dımaşki’ş-Şâmi’l-kübrâ adlı eseri Şam’ı idare eden Memlük ve Osmanlı valileri hakkındadır. Mükâfehetü’l-hillân fî havâdisi’z-zaman adlı eseri ise 1479-1520 yılları arasındaki hadiseleri içermektedir. Bu eser, Osmanlı-Memlük ilişkileri ve Osmanlılar’ın Suriye’yi fethi açısından da en önemli kaynaklardandır.

Yayın ve kaynaklar

▪ İ’lâmü’l-verâ bi-men vülliye nâiben mine’l-Etrâk bi-Dımaşki’ş-Şâmi’l-kübrâ , neşr. Muhammed Ahmed Dehman, Dımaşk 1964.

▪ Mükâfehetü’l-hillân fî havâdisi’z-zaman, I-II, neşr.M.Mustafa Hilmi, Kahire 1962-1964 (ikinci neşir: Halil el Mansur, Beyrut 1998).

▪ Ahmet Kavas, “İbn Tolun, Şemseddin”, DİA, XX, 414-416.

İBN ZÜNBÜL (Ö.1553 Civarı): Memlük Sultanı Kansu Gavri’nin müneccimi olan İbn Zünbül’ün Fethü Mısır veya Gazavatü’s-sultan Selim ma’a Kansu Gavri olarak bilinen eseri 1516-1554 yılları arasındaki Osmanlı-Memlük çatışmaları, Mercidabık ve Reydaniye savaşları, Mısır’ın fethi, Osmanlı yönetiminde Mısır’ın ilk yıllarının tarihi açısından son derece önemli bir kaynaktır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Fethü Mısır veya Gazavatü’s-sultan Selim ma’a Kansu Gavri, neşr.Abdülmünim Âmir, Kahire 1961 (Bu eserin Türkçe çevirisi Cengiz Tomar tarafından yapılmaktadır).

▪ Seyyid Muhammed es-Seyyid, “İbn Zünbül”, DİA, XX, 474-476

MAKRÎZÎ: Eserleri Memlük dönemi kültür tarihi açısından çok önemli olan Markîzî (öl. 1442), es-Sülûk li ma’rifeti düveli’l-mülûk adlı yıllık şeklinde hazırlanmış bu eserinde zaman zaman Osmanlı Devleti ile ilgili hadiselere de yer vermektedir.

Yayın ve kaynaklar

▪ es-Sülûk li ma’rifeti düveli’l-mülûk, I-IV, neşr. Muhammed Mustafa Ziyâde-Said Abdülfettah Âşûr, Kahire 1934-1973.

▪ Eymen Fuâd Seyyid, “Makrizî”, DİA, XX, 448-451.

NUREDDİN ALİ B. DAVUD HATİB EL-CEVHERİ: 1495’te vefat eden el-Cevherî, İnbâü’l-Hasr bi-enbâi’l-asr adlı eserinde 1460-1490 yılları arasındaki Memlük-Osmanlı çatışmasının ilk dönemi hakkında bilgi verir.

Yayın ve kaynaklar

▪ İnbâü’l-Hasr bi-enbâi’l-asr, neşr. Hasan Habeşî, Dârü’-Fikr 1970.

ŞEMSEDDİN İBN İCÂ: 1476’da vefat eden Şemseddin ibn İcâ’nın Târihu Emir Yeşbek el-Zâhirî adlı eseri 1450-1470 yıllarını kapsamaktadır. Memlük-Dülkadiroğulları ve Osmanlı ilişkileri açısından birinci elden kaynaktır. Eser yayımlanmamıştır.

ANONİM: Anonim bir eser olan Tarihu Kayıtbay 1468-1496 yılları arasındaki hadiseleri inhtiva eden ve bu dönem Osmanlı-Memlük ilişkileri açısından dikkate değer bir kaynaktır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Tarihu Kayıtbay, kısmi neşr. Kahire 1979.

PORTEKİZ SEYYAHLAR/ELÇİLER

ANTÓNIO TENREIRO: Portekizli seyyah 1523-1529 yılları arasında Osmanlı topraklarında bulunmuştur. Seyahatnamesinde, Osmanlı ve İran toplumları, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun birçok bölgesi (Diyarbakır, Urfa vb.), Halep, Şam, Kahire, İskenderiye ve Kıbrıs hakkında oldukça teferruatlı ve önemli bilgiler vermektedir.

Yayın ve kaynaklar

▪ Salih Özbaran, “António Tenreiro’nun Osmanlı Topraklarında Yaptığı Gezi Notları (1523-1529)”, Tarih İncelemeleri, sayı:2 (İzmir 1984), s. 55-67.

RUS SEYYAHLAR/ELÇİLER

IGNACE DE SMOLENSK: 1389’da Osmanlı topraklarında bulunmuş, seyahatnamesi George P. Majeska tarafından yayınlanmıştır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Russian travelers to Constantinople in the Fourteenth and Fifteenth Centuries, Wahington 1984 (Bu eserde Osmanlı topraklarına gelen rus seyyahlarla ilgili geniş bilgi bulunmaktadır.).

RUS ELÇİLİK RAPORLARI: II. Bayezid’dan itibaren Osmanlı İmparatorluğu’na gelen elçiler görevleriyle ilgili raporlar hazırlamışlardır. Birçoğu yazma halde bulunan rus elçilerinin raporları Osmanlı İmparatorluğu için henüz yetirnce kullanılmamış kaynaklardır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Rogozhin Nikolaj Mihajlovich, “Rus Diplomatların Raporlarında Osmanlı Devleti (XVI.-XIX. Yüzyıllar)”, Osmanlı, I, ed. Güler Eren, Ankara 1999, s. 527-535.

SAFEVÎ KAYNAKLARI

İBN-İ BEZZAZ ERDEBİLÎ: Müellif, Saffetü’s Safa’da Şeyh Safiyüddin’in kerametlerini anlatır. Muhtemelen Şah Tahmasb zamanında yapılan istinsahlarda eserin özellikle mezhep ile alakalı yerlerinde değişiklikler yapıldığı ve Şeyh Safiyüddin’in daha başlangıçtan itibaren Şia mezhebinden olduğu tezi kurulmaya çalışıldığı iddiaları vardır.

Yayın ve kaynaklar

▪ İbn-i Bezzaz Erdebilî, Saffetü’s-Safa, neşr: Gulam Rıza Tabatabaî, Tahran 1376.

FAZLULLAH RUZBİHAN HUNCİ İSFAHANÎ: Şeyh Cüneyd ve Haydar’ın faaliyetleri konusunda en teferruatlı bilgileri Sünni bir tarihçiden gelmektedir. Fazlullah Ruzbihan, Safevîler’in Akkoyunlu Devleti’ni ortadan kaldırdığı zaman kaçarak Maveraünnehr’e Özbekler’e sığınmış ve bu devrin hadiselerini ağdalı bir dille Alem Ara-yı Eminî ismiyle kaleme aldığı kitabında anlatmıştır. Erdebil şeyhlerinin övdükten sonra Şeyh Cüneyd ve Şeyh Haydar’dan kin ve nefretle bahsederek, bunların zamanına kadar hiçbir sufî şeyhin sultanlık iddiasında bulunmadığını söyler. Ruzbihan Hunci’nin Mihmannâme-i Buhara ve Sülûkü’l-Mülûk adlı iki eseri daha vardır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Fazlullah b. Ruzbihan-i Huncî-i İsfahanî, Tarih-i Alem-Ara-yı Eminî, neşr: Muhammed Ekber Aşık, Tahran 2003

▪ Derya Örs, Fazlullah b. Şah İsmail Ruzbihan-i Hunci ve Tarih-i Alem-aray-i Emini'si, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 1999.

▪ Fazlullah-i Ruzbihan-i Huncî-i İsfahanî, Mihmannâme-i Buhara, neşr. Menuçehr Sotude, Tahran 2535 Şehinşahi.

▪ Fazlullah-i Ruzbihan-i Huncî-i İsfahanî, Sülûkü’l-Mülûk, neşr: Muhammed Ali Mnuvahhid, Tahran 1362.

ŞAH TAHMASB BİN İSMAİL SAFEVÎ: Şah İsmail’in ölümünden sonra hükümdar olan Şah Tahmasb kendi devrinde meydana gelen hadiseleri bir hatırat gibi Tezkire ismiyle kaleme aldı. Tahmasb, babasının ordusunun zayıf olmasına dikkat etmeden Çaldıran’da Yavuz Sultan Selim ile savaşmasının büyük bir hata olduğunu söyler.

Yayın ve kaynaklar

▪ Şah Tahmasb b. İsmail Safevî, Tezkire-i Şah Tahmasb, Tahran, 1363.

▪ Türkçe: asb-ı Safevî, Tezkire, çev. Hicabi Kırlangıç, İstanbul 2001.

GIYASEDDİN B. HİMAMEDDİN EL-HÜSEYNÎ: Gıyaseddin bin Himameddin el-Hüseynî, Habibü’s-Siyer adlı dünya tarihinin son cildinde Safeviler’i, Şah İsmail’i ve Tahmasb’ın ilk dönemlerine anlatır. Oldukça ağır bir dille kaleme alınmıştır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Gıyaseddin b. Himameddin Handmir, Tarih-i Habibü’s-Siyer ve fî Ahbar-ı Efrad-ı Beşer, I-IV, neşr. Celaeddin Humaî-Muhammed Debirsiyakî, Tahran 1362.

▪

EMİR MAHMUD: Handmir’in oğlu olan Emir Mahmud’un kaleme aldığı Tarih-i Şah İsmail ve Şah Tahmasb Safevî adlı eser Habibü’s-Siyer’in zeylidir. Şah İsmail ve soyu hakkında bilgi verdikten sonra, Şah Tahmasb dönemi hadiselerini tafsilatlı bir şekilde 957 (1550)’ye kadar anlatır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Emir Mahmud Handmir, Tarih-i Şah İsmail ve Şah Tahmasb-ı Safevî (Zeyl-i Habibü’s-Siyer), yay.haz. Muhammed Ali Cerrahi, Tahran 1370 Şemsi.

YAHYA B. ABDÜLLATİF KAZVİNÎ: 948 (1541)’de Lübbu’t-Tevarih adlı eserini kaleme alan Yahya b. Abdüllatif Kazvinî umumi bir tarih olan kitabının dördüncü kısmında Şah İsmail dönemine ait kısa, ancak önemli bilgiler verir.

Yayın ve kaynaklar

▪ Yahya b. Abdüllatif Kazvinî, Lübbu’t-Tevarih, neşr. Muhammed Bakır, Tahran 1363.

BUDAK MÜNŞİ KAZVİNÎ: Safevî sarayında münşîlik yapan Budak Münşi Kazvinî, Cevahirü’l-Ahbar adlı umumi tarihinde yaradılışta 984 (1576)’ya kadar geçen hadiseler anlatır. Tahmasb dönemi hakkında, kendisinin şahit olduğu ve vesikalarını gördüğü hadiselere yer vermiştir.

Yayın ve kaynaklar

▪ Budak Münşi Kazvinî, Cevahirü’l-Ahbar, (Karakoyunlulardan 984 yılına kadar olan bölüm), neşr. Muhsin Behram Nejad, Tahran 1378.

ABDİ BEY ŞİRAZÎ: Tekmiletü’l-Ahbar adlı eseri kaleme alan Abdi Bey Şirazî, Şah İsmail dönemini kısaca anlattıktan sonra, Şah Tahmasb döneminde bizzat şahit olduğu hadiseleri zikreder.

HASAN RUMLU: Safevî sarayında münşilik yapan Hasan Rumlu, Ahsenü’t-Tevarih adlı bir umumi tarihininin günümüze ulaşmış iki cildinde Şah İsmail’in ilk dönemlerinden Şah Abbas dönemine kadar olan hadiseleri anlatır. Ahsenü’t-Tevarih’te Özbek ve Osmanlı ülkelerinde meydana gelen hadiseler İran merkezli olarak ele alınmıştır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Hasan-ı Rumlu, Ahsenü’t-Tevarih, neşr. Abdülhüseyn Nevaî, Tahran 1357.

▪ Şah İsmail Tarihi: Ahsenü’t-Tevarih. Çev. Cevat Cevan, Ankara 2004.

KADI AHMED GAFFARÎ KAZVİNÎ: Müellif, Tarih-i Cihan Ara adlı umumi tarihinin sonunda Safevi dönemine dair bilgiler verir. Bir diğer eseri olan Tarih-i Nigaristan da pek çok tarihi hikâye anlatır

Yayın ve kaynaklar

▪ Kadı Ahmed Gaffarî Kazvinî, Tarih-i Cihan Ara, neşr. Hasan Nerakî, Tahran 1342.

▪ Kadı Ahmed Gaffarî Kazvinî, Tarih-i Nigaristan, neşr. Aga Murteza, Tahran, 1404.

HURŞAH B. KUBAD EL-HÜSEYNÎ: Hindistan hükümdarı Nizamşah’ın elçisi olarak İran’a gelen müellif, Tarih-i Elçi-yi Nizamşah adlı eseri kaleme almıştır. Umumi bir tarih olan eserin Safevî tarihine ayrılmıştır. Kanunî Sultan Süleyman dönemine kadar gelen Osmanlı tarihi kısadır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Hurşah b. Kubad el-Hüseynî, Tarih-i Elçi-yi Nizamşah, neşr. Muhammed Rıza Nasırî-Koiçi Haneda, Tahran 1379.

TARİH-İ ELFÎ: Hindistan’da hüküm süren Celaleddin Ekber’in emriyle 993 tarihinde yazılmaya başlanan Tarih-i Elfî’dir. Eserde, umumi tarih olarak hazırlanmaktan başka, diğer eserlerden farklı bir üslup takip edilerek kronolojik bir sıra içinde Osmanlı, İran, Maveraünnehr, Türkistan ve Hindistan’da meydana gelen hadiseler nakledilmiştir. Eser kalabalık bir tarihçiler grubu tarafından kaleme alınmıştır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Kadı Ahmed Tetevî-Asaf Han Kazvinî, Tarih-i Elfî, neşr. Seyyid Ali-i Al-i Davud, Tahran 1378.

ANONİM: Müstakil olarak Şah İsmail dönemini anlatan ve 948-955 tarihleri arasında telif edildiği anlaşılan Tarih-i Cihan-Güşa-yı Hakanî adlı anonim eser, Şah Tahmasb döneminde kaleme alınmış olup, Şah İsmail’in soyunun açıklanması ile başlar ve Şah Tahmasb’ın cülusuna kadar geçen hadiseleri anlatmaktadır. Öte yandan müellifi belli olmayan Alem Ara-yı Şah İsmail ve Tarih-i Alem Ara-yı Safevi adlı eserler ile büyük benzerlikleri görülür. Kaldı ki bu iki eserin muhteva, konular, anlatım tarzı ve hatta tasvirler bakımından büyük benzerliklerinin olması aynı eserin iki farklı nüshası olduğu kanaatini kuvvetlendirmektedir. Bu eserlerin pek çok rivayete ve olağanüstü tasvirlere yer vermeleri nedeniyle güvenilir olmaktan uzak görünseler de hadiseleri sıralayış, kronolojiye riayet eder.

ANONİM: Tarih-i Kızılbaşan, yazarı belli olmayan eserler arasında hacim bakımından küçük, fakat muhteva bakımından oldukça önemli bir yere sahiptir. Çünkü, bu eserde Safevî Devleti’nin kuruluşunda rol oynayan Türkmen aşiretlerine ve bu devlette üst düzey görevler alan Kızılbaş beylere dair özet mahiyetinde bilgilere yer verilmektedir. Eserin mahsusen Kızılbaşlara atfedilmiş olması müellifinin Türk olduğu kanaatini kuvvetlendirmektedir.

Yayın ve kaynaklar

▪ Anonim, Tarih-i Kızılbaşan, yay. haz. Mir Haşim Muhaddis, Tahran 1361.

ANONİM: Alem Ara-yı Şah Tahmasb da Şah Tahmasb devrini anlatmakta olup, müellifinin, naklettiği hadiselerin kıymetine bakarak saray görevlisi olabileceğini düşündürmektedir.

Yayın ve kaynaklar

▪ Anonim, Alem Ara-yı Şah Tahmasb, Neşr. İrec Afşar, Tahran 1370.

KADI AHMED KUMÎ: Şah Abbas döneminde kaleme alınan Kadı Ahmed Kumî’nin Hülasatü’t-Tevarih adlı eseri, Şeyh Safiyüddin’den başlayarak Şah Abbas devrinin ilk yıllarına kadar geçen devreyi tafsilatlı bir şekilde ele almaktadır.

İSKENDER MÜNŞÎ: İskender Münşî’nin Tarih-i Alem Ara-yı Abbasi adlı eseri müellifin sarayda münşilik görevini yürütüyor olması yüzünden önemlidir.

NATANZÎ: Natanzî’nin Nekavetü’l-Asar fî Zikri’l-Ahbar adlı eseri, Şah Tahmasb ve Şah İsmail devrini de ihtiva eder.

MOLLA CELÂL:Müellifin Tarih-i Abbasî adlı eseri, Şah Tahmasb devrinin sonları ile Şah Abbas devrinin ilk dönemlerine kadar geçen süre içinde özellikle Kızılbaş beylerinin devlet üzerindeki etkilerini geniş bir şekilde ortaya koymaktadır.

MİRZA BEY BİN HASAN HÜSEYNÎ GENABADÎ: Şah Abbas Devrini geniş bir şekilde ele alan eserlerden bir diğeri de Mirza Bey bin Hasan Hüseynî Genabadî’nin Ravzatü’s-Safa adlı eseridir. Eserde, Şah İsmail’in tahta geçişinden Şah Abbas’ın oğlu Şah Safî’ye kadar geçen hadiseler nakledilmektedir.

MAHMUD MASUM B. HACEGİ İSFAHANÎ: Şah Safî dönemini anlatan müstakil bir eser olan Hulasatü’s-Siyer adlı eseri kaleme almıştır.

Safevîlerin son dönemlerini nakleden eserler arasında ise Veli Kulu Bey Şamlu’nun Kısasü’l-Hakanî, Seyyid Hasan b. Murteza’nın Tarih-i Sultanî ve Ebu’l-Hasan Kazvinî’nin Fevaidü’s-Safevîye adlı tarihleri yer almaktadır.

MUHAMMED KÂZIM MERVÎ: Alem-Ara-yı Nadirî adlı bir tarih kaleme almıştır. Eser üç cild halinde tertip edilmiş olup, üçüncü cildinde XVIII. Yüzyılda Osmanlılar ile yapılan mücadelelere yer verilmiştir.

Yayın ve kaynaklar

▪ Alem-Ara-yı Nadirî, I-III, neşr. Muhammed Emin Reyahî, Tahran trsz.

MUHAMMED HAŞİM ASAF: Safevîler’in son dönemlerinden başlayarak, Afşar ve Zend Hanedanları dönemleri ile Kaçarların ilk yılarına dair konuları ihtiva eden Rüstemü’t-Tevarih adlı bir tarih kaleme almıştır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Rüstemü’t-Tevarih, neşr. Azizullah Alizade, Tahran 1340.

MİRZA MUHAMMED HALİL MARAŞÎ-İ SAFEVÎ:Müellif, Mücme’t-Tevarih adlı eserinde, Safevîlerin inkırazından sonra Hicri 1207 yılına kadar meydana gelen hadiseleri anlatmaktadır.

Yayın ve kaynaklar

▪ Mücme’t-Tevarih neşr. Abbas İkbal Aştiyani, Tahran 1362.

MİRZA MEHDİ HAN ESTERABADÎ: Müellif, müstakil olarak Nadir Şah dönemini anlatan Tarih-i Cihangüşa-yı Nadirî adlı bir eser kaleme almıştır. Esterabadî, Nadir Şah döneminde katiplik ve daha sonra da vekanüvislik görevlerinde bulunmuştur. Yazdıklarının çoğu müellifin kendi şahit olduğu hadiseler olduğu için eserin önemi bir kat daha artmaktadır. Nadir Şah dönemi ile ilgili çalışmalarda en fazla müracaat edilin bir kaynaktır. Mirza Mehdi’nin Nadir Şah’a sunduğu diğer bir eseri ise Düre-i Nadirî’dir. Bu ikinci eser oldukça adalı bir Farsça ile yazılmıştır

Yayın ve kaynaklar

▪ Tarih-i Cihangüşa-yı Nadirî, haz. Abdullah Envar, Tahran 1341.

▪ Urnest Burker, Religion and Politics in Era of Nadir Shah, Doktora Tezi, Chicago 1992.

▪ Düre-i Nadirî, haz. Seyid Cafer Şehidî, Tahran 1341.

MUHAMMED MUHSİN: Müellif, Zübdetü’t-Tevârîh adlı eserini 1741/42’de tamamlamıştır. Bu eserde Hz. Adem’den 1736’ya kadar hadiselere, özellikle Safevî Devleti’nin yıkılışı ve Nadir Şah’ın ortaya çıkışı hakkında kısa fakat önemli bilgiler bulunmaktadır.Muhammed Muhsin, Nadir Şah’ın hazinedarı olup, bu eserini de hükümdarının emri ile kaleme almıştır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ARAŞTIRMA ESERLERİ

GENEL ESERLER:

Osmanlı tarihini baştan sona teferruatlı olarak anlatan eserler şunlardır:

Joseph von Hammer, Devlet-i Osmâniye Tarihi, I-X, çev. Mehmet Ata, İstanbul 1329-1337; XI cilt Osmanlı Devleti Tarihi (1656-1676) adıyla, Ankara 1947 (Hammer’in ilk tercümesi eserin kuruluştan 1676’ya kadar olan kısmını ihtiva eder)

Hammer’in yeni harflerle yayını; Osmanlı Devleti Tarihi, I-XVI, yay. haz. Mümin Çevik-Erol Kılıç, eksik kısmı Fransızca’dan çeviren Vecdi Bürün-Refik Özdek, İstanbul 1983-1986 (Kuruluştan 1774’e kadar gelir).

Zinkeisen, Geschichte des Osmanischen Reiches in Europa, I-VII, Hamburg 1840-1863 (Kuruluştan 1812’ye kadar gelir. Bu eserin Türkçesi 2007’de Yeditepe yayınları arasında çıkacaktır).

Nicolae Jorga, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, I-V, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul 2005 (Kuruluştan 1908’e kadar gelir).

İsmail Hakkı Uzunçarşılı-Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, I-IX (11 kitap), Ankara 1988.

Mustafa Cezar-Midhat Sertoğlu vd., Mufassal Osmanlı Tarihi, I-VI, İstanbul 1958-1972.

İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, I-IV, İstanbul 1972.

Osmanlı tarihiyle ilgili diğer genel tarihler:

Ahmet Rasim, Resimli ve Haritalı Osmanlı Tarihi, I-IV, İstanbul 1932.

Andrew Wheatcroft, Osmanlılar, çev. Mehmet Harmancı, İstanbul 1996.

Colin Imber, The Ottoman Empire 1300–1481, Istanbul 1990.

Colin Imber, Osmanlı İmparatorluğu 1300–1650, çev. Şiar Yalçın, Istanbul 2006.

Dimitri Cantemir, Osmanlı İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, I-III, çev: Özdemir Çobanoğlu, Ankara 1979-1980.

Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, X-XII. ciltler, ed. Hakkı Dursun Yıldız, İstanbul 1989.

Ernst Werner, Büyük Bir Devletin Doğuşu: Osmanlılar (1300-1481), I-II, çev. Orhan Esen - Yılmaz Öner, İstanbul 1986.

Feridun M. Emecen, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan Fetret Dönemine”, Türkler, IX, ed. H. C. Güzel-K. Çiçek- S. Koca, Ankara 2002, s. 15-32.

Franz Taeschner, “1453 Yılına Kadar Osmanlı Türkleri”, çev. Necmi Ülker, Tarih İncelemeleri Dergisi, V (İzmir 1990), s 283-306.

Halil İnalcık, “Osmanlı Tarihine Toplu Bir Bakış”, Osmanlı, I (Ankara 1999), s. 37-132.

———, “Türkler/Osmanlılar”, İA, XII/2, 293-294.

———, Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer, İstanbul 2003.

Halil İnalcık-İsmet Parmaksızoğlu-Mücteba İlgürel-Kemal Karpat, “Türkler/Osmanlılar”, İA, XII/2, 286-381.

Jason Goodwin, Ufukların Efendisi Osmanlılar, çev. Armağan Anar, İstanbul 1999.

Metin Kunt, “Siyasal Tarih (1300-1600)”, Türkiye Tarihi, Osmanlı Devleti 1300-1600, II-III, ed. Sina Akşin, İstanbul 1988.

Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Sultanları, İstanbul 2002.

Norman Itzkowitz, Osmanlı İmparatorluğu ve İslami Gelenek, çev. İsmet Özel, İstanbul 1989.

Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, I, ed. Robert Mantran, çev. Server Tanilli, İstanbul 1992.

Reşat Ekrem Koçu, Osmanlı Padişahları, İstanbul 1975.

———, Osmanlı Tarihinin Panaroması, İstanbul 1964.

Stanford J. Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, I-II, çev. Mehmet Harmancı, İstanbul 1982.

Stefanos Yerasimos, Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, çev. Babür Kuzucu, İstanbul 1980.

Vernon J. Parry, “Osmanlı İmparatorluğu 1566-1617”, çev. Necmi Ülker, Tarih İncelemeleri Dergisi, V (İzmir 1990), s. 151-178.

Yılmaz Öztuna, Büyük Osmanlı Tarihi, I-X, İstanbul 1994.

Osmanlı hanedan mensupları;

İslâm Ansiklopedisi (ilgili maddeler).

Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ilgili maddeler).

Anthony Dolphin Alderson, Bütün Yönleriyle Osmanlı Hanedanı, haz. Mustafa Armağan, çev. Şerafettin Severcan, İstanbul 1998.

M. Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara 2001⁴.

Hakkı Önkal, Osmanlı Hânedân Türbeleri, Ankara 1992.

Osmanlı İmparatorluğu’nun yaptığı antlaşmalar İçin;

İslâm Ansiklopedisi (ilgili maddeler).

Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ilgili maddeler).

Nihat Erim, Devletlerarası Hukuki ve Siyasi Tarih Metinleri, I (Osmanlı İmparatorluğu Anlaşmaları), Ankara 1953.

Reşat Ekrem Koçu, Osmanlı Muahedeleri ve Kapitülasyonlar, İstanbul 1975.

Osmanlı devlet ricali ve önemli şahsiyetlern biyografileri ve görev yılları;

İslâm Ansiklopedisi (ilgili maddeler).

Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ilgili maddeler).

Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, I-IV, İstanbul 1311.

Veziriazamlar, kaptanpaşalar, şeyhülislamlar, defterdarlar, nişancılanr, reisülküttaplar: İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, I-IV, İstanbul 1972.

Sadaret kethüdaları; Muzaffer Doğan, Sadâret Kethüdâlığı, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1995.

Reisülküttaplar; Recep Ahıshalı, Osmanlı Devlet Teşkilatında Reisülküttâblık (XVIII, Yüzyıl), İstanbul 2001.

Çavuşbaşılar; Murat Uluskan, Divân-ı Hümâyûn Çavuşbaşılığı, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1998.

Nişancılar; Hüseyin Hüsameddin, Nişancılar Durağı, İslâm Araştırmaları Merkezi Ktp. nr. 12898.

Defter eminleri; Erhan Afyoncu, Osmanlı Devlet Teşkilâtında Defterhâne-i Âmire (XVI-XVIII. Yüzyıllar), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1997.

Teşrifatçılar; Filiz Karaca, Tanzimat Dönemi ve Sonrasında Osmanlı Teşrifat Müessesesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1997.

Tersane eminleri; İdris Bostan, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı; XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara 1992.

Osmanlı İmparatorluğu’yla ilgili haritalar;

Donald Edgar Pitcher, Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası, çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul 1999.

Hüseyin Dağtekin, Genel tarih Atlası.

Osmanlı tarih terim ve deyimleri;

İslâm Ansiklopedisi (ilgili maddeler).

Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ilgili maddeler).

Mehmet Z. Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, İstanbul 1983³.

Midhat Sertoğlu, Osmanlı Tarih Lügatı, İstanbul 1986.

OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN KURULUŞU

Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ve Osmanoğullarının hangi boya mensup olduğu hakkında yapılan araştırmalar;

Ahmet Nezihi Turan, “Osmanlı Devleti Ne Zaman Kuruldu”, Osmanlı, I (Ankara 1999), s. 190-193.

Cemal Kafadar, Two Worlds-The Consruction of the Ottoman State, Berkeley 1995.

Cezmi Karasu, “Osmanlı Vekayinamelerindeki Soykütükleri Hakkında Notlar”, Türkler, IX, ed. H. C. Güzel-K. Çiçek-S. Koca, Ankara 2002, s. 89-98.

Christopher K. Neuman, “Devletin Adı Yok-Bir Amblemin Okunması”, Cogito, sayı: 19 (İstanbul 1999), s. 268-280.

Colin Heywood, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Proplemi: Yeni Hipotez Hakkında Bazı Düşünceler”, Osmanlı, I (Ankara 1999), s. 137-145.

Colin İmber, “İlk Dönem Osmanlı Tarihinde Düstur ve Düzmece”, Söğüt’ten İstanbul’a, der.Oktay Özel-Mehmet Öz, Ankara 2000, s. 271-300.

———, “Osmanlı Hanedanı Efsanesi”, çev.Seyfettin Erşahin, İslâmi Araştırmalar, XII/1 (Ankara 1999), s. 17-26.

———, The Ottoman Empire 1300-1481, İstanbul 1990.

Elizabeth A. Zachariadou, “İlk Osmanlılara Dair Tarih ve Efsaneler”, Söğüt’ten İstanbul’a, der. Oktay Özel-Mehmet Öz, Ankara 2000, s. 341-394.

Ernst Werner, Büyük Bir Devletin Doğuşu: Osmanlılar (1300-1481), I, çev. Orhan Esen - Yılmaz Öner, İstanbul 1986.

Friedrich Giese, “Osmanlı Devleti’nin Teşekkülü Meselesi”, trc. Köprülüzâde Ahmed Cemal Bey, Türkiyat Mecmuası, I (İstanbul 1925), s. 151-171.

Faruk Demirtaş (Sümer), “Osmanlı Devrinde Anadolu’da Kayılar”, Belleten, sayı: 47 (Ankara 1948), s. 575-615.

———, “Anadolu’ya Yalnız Göçebe Türkler mi Geldi?”, Belleten, XII (Ankara 1948), s. 576-615.

———, “Kayı”, İA, VI, 459-462.

———, “Osmanlıların Mensub Bulunduğu Boy Kayılar”, Türk Kültürü, sayı: 118 (İstanbul 1972), s. 1048-1049.

Fahamettin Başar, “Osmanlır’ın Menşei ve Kayılar’ın Anadolu’ya Gelişi Hakkında”, Tarih Dergisi, sayı: 36 (İstanbul 2000), s. 69-80.

H. Adnan Erzi, “Osmanlı Devleti’nin Kurucusunun İsmi Meselesi”, Türkiyat Mecmuası, VII-VIII/I (İstanbul 1942), s. 323-326.

Halil İnalcık, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu”, Türkler, IX, ed. H. C. Güzel-K. Çiçek- S. Koca, Ankara 2002, s. 66-88.

———, “Osmanlı Devleti’nin Doğuşu Meselesi”, Söğüt’ten İstanbul’a, der.Oktay Özel-Mehmet Öz, Ankara 2000, s. 225-242.

———, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Problemi”, Doğu-Batı, sayı: 7 (Ankara 1999), s. 9-22.

———, “Osmanlı Devletinin Kuruluşu”, İslâm Tarihi Kültür ve Medeniyeti, I, çev. Hulusi Yavuz, İstanbul 1988, s. 271-281.

Heath W. Lowry, The Nature of the Early Ottoman State, New York 2003.

Herbert Adams Gibbons, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, çev. Ragıb Hulusi, yay. haz. Mustafa Everdi, Ankara 1998.

Hüseyin Namık Orkun, “Osmanlıların Aslına Dair”, Türklük Mecmuası, I (İstanbul 1939), s. 345-357.

İrene Beldiceanu, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunun İncelemesinde Tahrir Defterlerinin Önemi”, XIII. Türk Tarih Kongresi, III/III, Ankara 2002, s. 1315-1320.

İsmail Hami Danişmend, “Osman Gazi’nin Neseb ve Hüviyeti”, Türklük Mecmuası, I (İstanbul 1939), s. 207-223.

———, “Osmanoğulları’na İsnad Edilen Sahte Milliyetler”, Türklük Mecmuası, I (İstanbul 1939), s. 367-382.

M. Fuat Köprülü, “Kay Kabilesi Hakkında Yeni Notlar”, Belleten, sayı: 31 (Ankara 1944), s. 421-452.

———, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Etnik Menşei Mes’eleleri”, Belleten, sayı: 28 (Ankara 1943), s. 219-313;

———, Osmanlı Devletinin Kuruluşu, Ankara 1999.

M. Şükrü, Osmanlı Devletinin Kuruluşu, Bitlisli İdris’in “Heşt-Bihişt” Adlı Eserine Göre (Tenkidî Araştırma), Ankara 1934.

Mehmet Öz, “Bir Cihan İmparatorluğu’nun Doğuşu ve Gelişimi”, Kebikeç, sayı: 7-8 (Ankara 1999), s. 13-16.

———, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Meselesi Üzerine Bazı Görüşler”, Osmanlı Sempozyumu, VI, Ankara 1992, s. 5-12.

Michel Balivet, Ortaçağda Türkler: Haçlılardan Osmanlılara (11-15. yüzyıllar), çev. Ela Gültekin, İstanbul 2005.

Mihail P. Guboğlu, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş Efsanesi”, Osmanlı Sempozyumu, I, İstanbul 1988, s. 19-98.

Orhan F. Köprülü, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş ve Gelişmesindeki İtici Güçler”, Osmanlı, I, ed. Güler Eren, Ankara 1999, s. 153-160.

Paul Wittek, Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu, çev. Fahriye Arık, Ankara 1946.

Raif Kaplanoğlu, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Bursa 2000.

Rudi Paul Lindner, Ortaçağ Anadolusu’nda Göçebeler ve Osmanlılar, çev. Müfit Günay, Ankara 2000.

———, “Begining Ottoman History”, Studies in Ottoman History in Honour of Professor V.L. Ménage, ed. Colin Heywood–Colin İmber, İstanbul 1996, s. 199-208.

———, “Selçuklular, Moğollar ve Osmanlılar Arasında”, Osmanlı, I, ed. Güler Eren, Ankara 1999, s. 146- 152.

Sencer Divitçioğlu, Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu, İstanbul 1996.

Şehabeddin Tekindağ, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Hakkında Yeni Görüşler”, Atatürk Konferansları, II, Ankara 1980, s. 63-75.

Ümit Hassan, Osmanlı, Örgüt-İnanç-Davranış’tan İdeoloji’ye, İstanbul 2001.

Osman Gazi’nin ataları ve ailesi;

Aydın Taneri, “Ca’ber Kalesi”, DİA, VI, 525-527.

Cemal Kafadar, “Osman Beg and his Uncle: Murder in the Family?”, Studies in Ottoman History in Honour of Professor V. L. Ménage, ed. C. Heywood-C. Imber, Istanbul 1994, s. 155–163.

Fahameddin Başar, “Ertuğrul Gazi”, DİA, XI, 314-315.

Mükrimin Halil Yinanç, “Ertuğrul Gâzî”, İA, IV, 328-337.

Osman Gazi dönemi hakkında genel araştırmalar;

Colin İmber, “Othman I”, EI², VIII, 180-182.

İrene Beldiceanu, “Başlangıçlar: Osman ve Orhan”, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, I, ed. Robert Mantran, çev. Server Tanilli, İstanbul 1992.

Faruk Sümer, “Osmanlı Devleti Kurucusu Osman Gazi ve Devri ile İlgili Bazı Meseleler Hakkında Düşünceler”, Türk Dünyası Araştırmaları, sayı: 80 (İstanbul 1992), s. 19-26.

Halil İnalcık, “Osman I”, DİA, XXXII (baskıda).

M. Tayyib Gökbilgin, “Osman I”, İA, IX, 431-443.

Osman Gazi ve Dönemi Sempozyumu, Bursa 1996.

Osman Gazi ve Bursa Sempozyumu, ed. Cafer Çitci, Bursa 2005.

Yusuf Oğuzoğlu, “Osman Gazi’yi Tarih Sahnesine Çıkaran Siyasal ve Sosyal Şartlar”, Osman Gazi ve Dönemi Sempozyumu Sonuç Bildirileri, Bursa 1996, s.127-140.

Osmanlı Beyliği’nin Bizans ve Batı ile ilişkileri;

Feridun M. Emecen, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan Fetret Dönemine”, Türkler, IX, ed. H. C. Güzel-K. Çiçek- S. Koca, Ankara 2002, s. 15-32.

Halil İnalcık, “Osmanlı Tarihine Toplu Bir Bakış”, Osmanlı, I (Ankara 1999), s. 37-132.

———, “Osman Gazi’nin İznik Kuşatması ve Bafeus Muharebesi”, Osmanlı Beyliği (1300-1389), çev. Gül Çağalı Güven-İsmail Yerguz-Tülin Altınova, ed. Elizabeth A. Zachariadou, İstanbul 2000 , s. 78-105.

———, “İznik İçin Osman Gazi ve Bizans Mücadelesi”, İznik, İstanbul 2005, s. 59-85.

Keith R. Hopwood, “The Byzantine-Turkish Frontier c1250-1300”, Acta Viennensia Ottomanica