Эярдяни аь гу кими

QEYDLƏR

VƏTƏN (s.12)
İlk dəfə A.Şaiqin əsərlərinin dördüncü nəşrində avtoqraf əsasında çap olunmuşdur (bax: 2-ci cild, Bakı,1959, s.7). Şairin arxivində saxlanan avtoqrafda: «Qar­da­şım Sabir və Səhhətə yazdığım «Vətən» sərlövhəli mənzu­mə» qeydi də vardır. Bu şeri A.Şaiq 1905-ci ildə Şamaxıda yaşayan iki şair dostuna göndərmiş və həmin ildə onlardan şer ilə cavab mək­tubları almışdı. A.Səhhətin

Şaiqa, neyləsin axır, söylə, biçarə vətən?

Tapmayır Səhhət üçün dərdinə bir çarə vətən, –

beyti ilə başlanan mənzum məktubu Azərbaycan MEA Əlyaz­malar İnstitutunda saxlanılır (inv. № 4500).

Sabirin göndərdiyi mənzum məktubu isə A.Şaiq 1920-ci illərin əvvəllərində ədəbiyyatşünas S.Mümtaza vermiş və o, həmin məktubu geri qaytarmamışdır.

İlk avtoqraflardan birinin axırına aşağıdakı beyt əlavə olun­muşdur:

Vətən, Vətən dedim hər qədr ki, canım var,

Mətanətim, təpərim, taqətim, təvanım var.

BİR QUŞ (s.13)
«Füyuzat» jurnalı, 3 mart 1907, № 11, s.170. «Müəl­lim Mirzə Abdulla Talıbzadə» imzası ilə dərc edilmişdir. 3-cü nəşr­dən başqa, bütün nəşrlərə salın­mışdır. Burada müxtəlif avtoqraf­la­rı olan şerin son nəşri əsas götürülmüşdür. Türk şairi Əkrəm­bəy Rəcaizadəyə nəzi­rə­dir.
BÖYÜK XADİM (s.14)

«İrşad» qəzeti, 2 dekabr 1907, № 122. «Mərhum ədibimiz Həsən bəy Məlikov cənablarının vəfatı münasibətilə deyilmiş ədəbiyyatdır» sərlövhəsi ilə çap olunmuş bu şerin yenidən işlənmiş müxtəlif nüsxələri vardır. İlk əlyazmalarında və ilk nəşrlərində şer belə başlanırdı:

Bu sənmisən, ey dahiya, ey nəcmi-müzəffər!

Almış səni ağuşuna tabuti-mükəddər!

Üçüncü nəşri çapa hazırlarkən müəllif şeri yenidən işlə­miş­dir. Biz axırıncı nüsxəni əsas götürdük. Yalnız ilk beyt yeni əlifba ilə yazılmış bir avtoqrafa əsasən olduğu kimi bərpa edilmişdir.
NİYƏ UÇDU? (s.14-15)
«İrşad» qəzeti, 15 dekabr 1907, № 128. Şerin sonunda «Stavropol, 5 iyun 1907-ci il» yazılmışdır. Bütün nəşrlərə daxil edilmişdir. Şerin bir neçə variantda avtoqrafı vardır. Tərtibçi son nəşrlərdə şerin dilini sadələşdirmişdir.
ƏKİNÇİ (s.15)
«İkinci il», Bakı, 1908, s. 40. Son iki nəşrə daxil edil­miş­dir. Tərtibçi şerin dili üzərində işləmiş, çüzi düzəlişlər apar­mış­dır.