Fakültə:İqtisad İxtisas: Mühasibat uçotu və audit Kurs
Yüklə 171,15 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tələbə
- 1. Risk anlayışının mahiyyəti və onun kateqoriyaları
|
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ Fakültə:İqtisad İxtisas:Mühasibat uçotu və audit Kurs:II Qrup:A Şöbə:əyani Fənn:Biznesin əsasları S Ə R B Ə S T İ Ş Tələbə:Nurlan Məmmədov Müəllim:Ceyhun Mahmudov Naxçıvan 2013 Mövzu:Biznesdə risk Plan: Risk anlayışının mahiyyəti və onun kateqoriyaları Riskin növləri və səbəbləri Riskin ölçülməsi, azaldılması və birləşdirilməsi yolları 1. Risk anlayışının mahiyyəti və onun kateqoriyaları Bazar iqtisadiyyatı şəraitində biznes fəaliyyətinin həyata keçirilməsi risksiz mümkün deyildir. Əgər biznesmen riskə getmirsə, son nəticədə, o iflasa uğrayır. Risk amillərinin mövcudluğu biznesmenlərin vəsait və resurslara qənaət etməsi üçün güclü stimuldur. Risk amilləri biznesmenləri layihələrin rentabelliyini əsaslı surətdə təhlil etməyə, investisiya smetalarını işləyib hazırlamağa, müvafiq kadrları işə götürməyə məcbur edir. Biznesmenin hər bir fəaliyyəti özündə müvəffəqiyyətsizlik və itki mümkünlüyü daşıyır. Risk – itki ehtimalıdır və ya proqnozda, planda, layihə və proqramda nəzərdə tutulmuş variantla müqayisədə gəlirlərin əldə edilə bilməməsidir. Riski müxtəlif əlamətlərə görə təsnifatlandırmaq olar: 1. Əmələgəlmə mənbəsinə görə. Riski əmələgəlmə mənbəsinə görə ayırırlar: a) insanın şəxsiyyəti ilə bağlı olan təsərrüfat riskləri; b) təbii amillərlə şərtləndirilmiş risklər. 2. Başvermə səbəbinə görə. Başvermə səbəbinə görə riski: a) gələcəyin qeyri-müəyyənliyinin; b) informasiyanın çatışmazlığının; c) partnyorların davranışının bilinməməsinin nəticəsi kimi risklərə ayırmaq məqsədəuyğundur. Biznes fəaliyyətinin inkişafının əks tərəfi riskin güclənməsidir. Qeyd edək ki, ölkədə bazar münasibətlərinin inkişafı səviyyəsinə görə rəqabət güclənir, kəskinləşir. Kəskin rəqabət şəraitində yaşamaq üçün yenilik axtarışına getmək lazımdır ki, bu da riski qaçınılmaz olaraq gücləndirir. Qeyd edək ki, riskdən qaçmaq yox, hadisələri proqnozlaşdırmağı bacarmaq, onu qiymətləndirmək və yol verilən həddi keçməmək lazımdır.Riskin təhlili onun mənbələri və səbəblərinin aşkara çıxarılmasından başlayır. Bu zaman hansı mənbələrin üstünlük təşkil etdiyini müəyyənləşdirmək vacibdir. Həmçinin mümkün itkiləri və gəlirləri qarşılaşdırmaq, müqayisə etmək lazımdır. Hesablama ilə əsaslandırılmamış, birdən baş verən risk həmişə xərclərlə və məğlubiyyətlə nəticələnə bilər ki, işə ağıllı, düşünülmüş münasibət onlardan qaçmağa imkan verir. Bununla yanaşı riskin qiymətləndirilməsi zamanı intuisiyasız keçinmək olmaz. İntuisiya xüsusən riskin hesablanması üçün informasiyanın çatışmazlığı halında lazımdır. İntuisiya insanın keçmişdəki təcrübəsinə və zəkasına əsaslanır. İntuisiya və hesablamalar bir-birini qarşılıqlı tamamlayır. Risk – ehtimal kateqoriyasıdır və onu müəyyən səviyyədə itki ehtimalı kimi ölçürlər. Hər bir biznesmen özü üçün yol verilən (mümkün olan) risk səviyyəsi müəyyən edir.Küçəni avtomobil altına düşmək riski səbəbi ilə keçməkdən imtina etmək olmaz. Bu riski azaltmaq üçün küçəni keçmə qayda-qanunlarını bilmək, ehtiyatlı olmaq, təhlükəni görmək lazımdır. Risk bu və ya digər səviyyədə itkinin meydana gəlməsi ehtimalı ilə qiymətləndirilir. İş haqqında düşünərkən, layihə və planları işləyib hazırlayarkən biznesmen bu və ya digər itki ehtimalını qabaqcadan görməli, qiymətləndirməli və hesablamalıdır. Əgər itki ehtimalı gözlənilən gəliri ötüb keçirsə, kifayət qədər hiss edilirsə, ehtiyatlı biznesmen bu cür işdən imtina etməlidir. Əks halda, o olduqca çox şey itirmək riski daşıyır. Eyni zamanda yol verilən, cüzi risk mümkündür və qaçınılmazdır. Qeyd edək ki, digərlərində olduğu kimi risk strategiyasında da “qızıl orta”nı tutmaq lazımdır.Riski fəaliyyətin daha az təhlükəli və rasional variantını seçməklə, əməliyyatları hesablamaqla və diqqətli öyrənməklə azaltmaq olar. Riskdən qaçmaq lazım deyil, əksinə onu qabaqcadan görmək və mümkün, ən aşağı səviyyəyə qədər azaltmağa can atmaq lazımdır.Risk dərəcəsi natural və yaxud dəyər ifadəsində ölçülən mümkün resurs itkilərinin mütləq və nisbi böyüklüyü ilə qiymətləndirilir. Biznes riskinə itkilərin aşağıdakı növləri aiddir: a) maddi resurslar və zaman itkisi; b) əmək və pul itkisi. İtkilərin xüsusi növləri də mövcuddur ki, onlar özünü insanların həyat və sağlamlığına, ətraf mühitə, biznesmenin nüfuzuna zərər vurulması formasında biruzə verir və arzu olunmayan sosial və mənəvi-psixoloji nəticələrə aparıb çıxarır. Bu cür itkilər dəyər ifadəsində çətinliklə qiymətləndirilir. Daha dəhşətli zona fəlakətli risk zonasıdır. Əgər gözlənilən, ehtimal edilən itkilər əməliyyatdan daxil olan mədaxili ötüb keçərsə və biznesmenin bütün əmlakının dəyəri həcminə çatarsa, bu riski fəlakətli risk adlandıracağıq. Reallıqda bu o deməkdir ki, biznesmen təkcə əməliyyata qoyulmuş vəsaitləri deyil, həmçinin əmlakını da itirir. Risk kateqoriyalarının keyfiyyət təyin edilmələrindən hər biri onun kəmiyyət parametrlərinin xarakteristikasına uyğun gəlir. Belə göstəricilər ola bilər: 1. itkinin müəyyən səviyyədə ehtimalı; 2. itkinin müəyyən olunmuş səviyyədən yuxarı olması ehtimalı. Biznes riskinin məqsədəuyğunluğu və mümkünlüyü haqqında qərar qəbul edən zaman təkcə müəyyən səviyyədə itki ehtimalını bilmək vacib deyil, həmçinin itkilərin bəzi səviyyələrdən böyük olacağı ehtimalını da bilmək gərəklidir. Məntiqə görə bu riskin əsas göstəricisidir. Ona görə də sxem 15.3-də göstərilmiş müəyyən səviyyədə itkini üstələyən ehtimal əyrisinin xarakteristikasını bilmək vacibdir. Riskin qiymətləndirilməsi insanın individual dərketməsindən asılıdır. Riskin seçilməsi biznesmenin uğursuz-
Sxem 15.3. Müəyyən səviyyədə itkini üstələyən ehtimal əyrisi luqdan qorxmasından və ya müvəffəqiyyətə can atmasın-dan asılıdır. Əgər biznesmen icraçıların peşəkarlığına əmindirsə, çətin vəziyyətdə riskli qərarların qəbuluna daha meyllidir. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, riskin yol verilən (mümkün) səviyyəsi bu fəaliyyətdə iştirak edən şəxslərin sayına tərs proporsionaldır. Biznesmenin müəyyən dərəcədə riskə getmək hazırlığı ilk əvvəllər qeyri-müəyyənlik şəraitində qəbul edilmiş qərarların reallaşdırılması nəticələri ilə müəyyən olunur. Analoji vəziyyətdə buraxılmış itkilər daha ehtiyatlı strategiyaların seçilməsini diktə edir. Ancaq uğur qazanmaq meyli riskə getməyə təhrik edir. Yüklə 171,15 Kb. Dostları ilə paylaş:
|