FiKRİ haklar ders Notları

6.1. Tanım

Coğrafi işaretler ile bir ürünün, belirli bir ülke, yöre veya bölge ile bağlantısı ifade edilmektedir. Bu işaretler, o yöreye özgü doğa veya insan unsurlarından oluşan özelliklerin söz konusu ürüne kazandırdığı nitelik ve kalite açısından söz konusu bölge ürünlerinin benzer ürünlerden ayırt edilebilmesini sağlar.
Coğrafi işaretler başlığı altında, menşe adları ve mahreç işaretleri olmak üzere iki türden söz etmek mümkündür. Menşe adları ve mahreç işaretleri aynı amaca hizmet etmekle birlikte, mahreç işaretleri her zaman belirli bir nitelik ve kalite ile bağlantılı olmadan her hangi bir ürünün coğrafi olarak kaynaklandığı yeri yani: ülke, bölge veya şehirden çıktığını gösterir. Menşe adları buna ek olarak ürün veya hizmetin o ülke, bölge veya şehirden kısaca o coğrafi yöreden kaynaklanan kalite ve niteliğini ifade eder.

6.2. Menşe Adı

Şile Bezi, Antep Fıstığı, Aydın Yemişi, Isparta Halısı, Ankara Balı gibi, belirli bir coğrafi yer ile söz konusu coğrafi yerin insanından veya doğasından kaynaklanan bir özelliğe sahip olan ve bu özellikleri itibariyle tanınan ve satılan ürünlerin ayırt edilmesi için kullanılan ve korunan işaretlerdir.

6.3. Mahreç İşareti

Ürünün cinsi ve özellikleri ve kalitesi ile bağlantılı olmaksızın ürünün üretildiği ülke, bölge, il, şehir gibi coğrafi yerin adıdır.

6.4. Uygulama

Türk Patent tarafından tescil edilen Coğrafi İşaretler Bülten’de yayınlanmakta ve altı ay süreyle üçüncü kişilerin itirazına açılmaktadır.
Gerek yayınlanan coğrafi işaretler ve gerekse coğrafi işaretle ilgili kişilerin açıklamaları Türkiye’de coğrafi işaret kavramının anlaşılmadığı ve marka ile karıştırıldığını göstermektedir.

Coğrafi işaretler ile bir ürünün belirli bir ülke, yöre veya bölge ile bağlantısı ifade edilmektedir. Bu işaretlerin o yöreye özgü doğa veya insan faktörlerinden oluşan özelliklerinin, söz konusu ürünün atfettiği niteliğin, toplum açısından önem taşımasından kaynaklanmaktadır.

WIPO tarafından kullanılan ''Coğrafi İşaretler" (Geographical Indications) tanımı, bir ürünün belirlenmiş bir coğrafi özelliğini işaret etmekte kullanılmaktadır. Bu tanım, adlar ve sembollerin gerek ürünün kalitesi, gerekse belirli bir yörede üretiliyor olmasını tanımlayan çok geniş bir korumayı öngörmektedir. Bu tanımın sembolleri de kapsamasının nedeni, ürünlerin ait olduğu bölgenin adı olmadan da belirli birtakım sembollerle tanımlanabilmesini sağlamaktır. Buna: Paris için Eyfel Kulesi, Londra için Asma Köprüsü. İstanbul için Boğaz Köprüsü veya Bodrum için Bodrum Kalesi örnek verilebilir. WIPO metinlerinde, coğrafi işaretlerin markalardan ayrılması gerekliliği üzerinde önemle durulmaktadır. Benzer mal (eşya, ürün) veya hizmetleri başkalarının mal (eşya, ürün) veya hizmetlerinden ayırt etmek için kullanılan işaret, marka olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımı ile marka bir kişi veya kuruluşa ait olmaktadır. Buna karşılık, coğrafi işaretler bir coğrafyayı tanımladığı için bir kişi veya kuruluşa ait olamaz; ancak, coğrafi işaretin ait olduğu coğrafyada yer alan ve ilgili coğrafi işaretin tanımladığı ürün veya hizmeti üreten, sunan her kişi ve kuruluşun söz konusu coğrafi işareti kullanmaya hakkı olacaktır.

6.5. Tanıtıcı işaretlerin karşılaştırması

Aşağıdaki tablodaki karşılaştırım coğrafi işaret ile diğer tanıtıcı işaretler arasındaki farkı belirtmektedir. Özellikle coğrafi işaretlerin markalardan farklılığı çok önemlidir.

Sınaî Hak Türü	Tanım	Örnek 1	Örnek 2
Coğrafi İşaret	Ürünün Coğrafi Bölge ile Bağlantısını Belirtir	Antep (Fıstığı) Isparta (Halısı) İzmir (Tulum Peyniri)	Siirt (Fıstığı) Bünyan (Halısı) Erzincan (Tulum Peyniri)
Ticaret Unvanı	İşletme Sahiplerini Birbirinden Ayırır	Mehmetoğlu (Ayakkabı Sanayi Anonim Şirketi)	Güngörler (Ayakkabı Sanayi Anonim Şirketi)
İşletme Adı	İşletmeleri Birbirinden Ayırır	Mehmetoğlu (Ayakkabı Fabrikası)	Güngörler (Ayakkabı Fabrikası)
Ticaret Markası	Benzer Ürünleri Birbirinden Ayırır	Mehmetoğlu (Ayakkabıları)	Güngör (Ayakkabıları)
Hizmet Markası	Benzer Hizmetleri Birbirinden Ayırır	Ali Usta (Ayakkabı Tamircisi)	Güneşler (Ayakkabı Tamircisi Ve Lostra Salonu)

7.TİCARET UNVANLARI VE İŞLETME ADLARI

7.1. Ticaret unvanları

Ticaret unvanları konusu 13.01.2011 tarihinde kabul edilen 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 39 – 52 nci maddelerinde düzenlenmiştir.

Ticaret unvanı, işletme sahibi gerçek veya tüzel kişiyi diğer işletme sahibi gerçek veya tüzel kişilerden ayırt eder. Ticaret unvanının, kendiliğinden bir değeri olmadığı halde belirgin özellikleri nedeniyle bağlı olduğu ticari işletmenin çevresindeki durumu ile orantılı ekonomik bir değeri vardır. Ticari işletmeler genellikle ticaret unvanı ile tanınır.

Uygulamada ticaret unvanları ile ilgili en önemli sorunun, mükerrer veya birbirine çok benzer unvanların kullanılması olduğu gözlenmektedir.

Sermaye şirketleri dışında kalan ticaret unvanlarının Ticaret Sicil Memurluğu bölge sınırları esas alınarak korunması ve sermaye şirketlerinin kuruluşları sırasında ticaret unvanı konusunun önemsenmemesi gibi nedenlerle Türkiye'de bu konuda istikrarlı bir uygulama sağlanamamıştır. Birçok mükerrer ticaret unvanının ortaya çıktığı ve bunların karışıklıklara yol açtığı söylenebilir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 43 üncü maddesindeki “Anonim, limited ve kooperatif şirketler, işletme konusu gösterilmek ve 46 ncı madde hükmü saklı kalmak şartıyla, ticaret unvanlarını serbestçe seçebilirler.” hükmü nedeniyle Türkiye’de çok uzun ticaret unvanları sorunu ortaya çıkmıştır. Bu hükme göre ticaret unvanlarının çekirdek bölümünde, işletmelerin ne işle uğraştıklarını göstermeleri zorunluluğu vardır.

İşletmenin ne işle uğraştığının gösterileceği yer ticaret unvanı bölümü değil, işletmenin ana sözleşmesinin iş konularının belirtileceği bölüm olmalıdır.

Ticaret unvanları, gerçek kişilerin ticaret unvanları ile tüzel kişilerin ticaret unvanları olmak üzere iki grupta toplanabilir. Gerçek kişilerin ticaret unvanları ad ve soyadlarından oluşur. Günümüzde tüzel kişi türü olarak tercih edilen Anonim, Limited ve Kooperatif şirketlerin ticaret unvanları, standart denilecek bir çekirdek bölümüne eklenen ayırt edici eklerden oluşmaktadır.
TTK 41 inci ila 46 ncı madde hükümlerine göre serbestçe seçilebilen ticaret unvanlarında aşağıdaki kurallar uygulanmaktadır:
Gerçek kişi olan tacirin ticaret unvanı 46 ncı maddeye uygun olarak yapabileceği ekler ile kısaltılmadan yazılacak adı ve soyadından oluşur.

Kollektif şirketin ticaret unvanı, bütün ortakların veya ortaklardan en az birinin adı ve soyadıyla şirketi ve türünü gösterecek bir ibareyi içerir.

Adi veya sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin ticaret unvanı, komandite ortaklardan en az birinin adı ve soyadıyla şirketi ve türünü gösterecek bir ibareyi içerir. Bu şirketlerin ticaret unvanlarında komanditer ortakların adları ve soyadları veya ticaret unvanları bulunamaz.

• 
  Anonim, limited ve kooperatif şirketler, işletme konusu gösterilmek ve 46 ncı madde hükmü saklı kalmak şartıyla, ticaret unvanlarını serbestçe seçebilirler.
  
• 
  Ticaret unvanlarında, “anonim şirket”, “limited şirket” ve “kooperatif” kelimelerinin bulunması şarttır. Bu şirketlerin ticaret unvanında, gerçek bir kişinin adı veya soyadı yer aldığı takdirde, şirket türünü gösteren ibareler, baş harflerle veya başka bir şekilde kısaltma yapılarak yazılamaz.
  
• 
  Ticari işletmeye sahip olan dernek, vakıf ve diğer tüzel kişilerin ticaret unvanları, adlarıdır.
  
• 
  Donatma iştirakinin ticaret unvanı, ortak donatanlardan en az birinin adı ve soyadını veya deniz ticaretinde kullanılan geminin adını içerir. Soyadları ve gemi adı kısaltılamaz. Ticaret unvanında ayrıca donatma iştirakini gösterecek bir ibare de bulunur.
  
• 
  Bir ticaret unvanına Türkiye’nin herhangi bir sicil dairesinde daha önce tescil edilmiş bulunan diğer bir unvandan ayırt edilmesi için gerekli olduğu takdirde, ek yapılır.
  
• 
  Tacirin kimliği, işletmesinin genişliği, önemi ve finansal durumu hakkında, üçüncü kişilerde yanlış bir görüşün oluşmasına sebep olacak nitelikte bulunmamak, gerçeğe ve kamu düzenine aykırı olmamak şartıyla; her ticaret unvanına, işletmenin özelliklerini belirten veya unvanda yer alan kişilerin kimliklerini gösteren ya da hayalî adlardan ibaret olan ekler yapılabilir.
  
• 
  Tek başlarına ticaret yapan gerçek kişiler ticaret unvanlarına bir şirketin var olduğu izlenimini uyandıracak ekler yapamazlar.
  
• 
  Türk”, “Türkiye”, “Cumhuriyet” ve “Millî” kelimeleri bir ticaret unvanına ancak Bakanlar Kurulu kararıyla konabilir.