FiKRİ haklar ders Notları

8. DİĞER KONULAR

8.1. Açıklanmamış bilgiler / ticaret sırları

İşletmelerin en önemli unsurları arasında sayılabilecek bir önemli konu da, deneyimle kazanılan bilgi birikimleridir. Genel olarak “Gizli Bilgiler” veya “Ticaret Sırları” olarak adlandırılan bu konu, işletmelerin verimliliğini etkilemektedir. Bu tür bilgiler, buluşlar kadar önemli olup, Know-How Anlaşmaları ile gizli reçeteler halinde pazarlanmakta, işletmelerin rekabet gücünü etkilemektedir.

Türkiye'de ticaret sırları ile ilgili özel bir yasal düzenlemenin bulunmamasına karşın bu türden açıklanmamış bilgilerin korunması, Türk Ticaret Kanunu gibi genel hükümler çerçevesinde sağlanmakta ve gerektiğinde ceza davaları kapsamında da yorumlanmaktadır.

Türk Ticaret Kanununun Haksız Rekabet ile ilgili hükümleri arasında 55 nci maddede, dürüstlük kurallarına aykırı hareketler sıralanırken ticaret sırları da belirtilmiştir:

“1/b/3. İşçileri, vekilleri veya diğer yardımcı kişileri, işverenlerinin veya müvekkillerinin üretim ve iş sırlarını ifşa etmeye veya ele geçirmeye yöneltmek”

“1/d) Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek; özellikle, gizlice ve izinsiz olarak ele geçirdiği veya başkaca hukuka aykırı bir şekilde öğrendiği bilgileri ve üretenin iş sırlarını değerlendiren veya başkalarına bildiren dürüstlüğe aykırı davranmış olur.”

Açıklanmamış bilginin korunması böylece ticaret sırları sahibinin haksız rekabette bulunana karşı yöneltebileceği davalarla sağlanabilmektedir.

Ticaret sırları, Türk hukukunda bazı koşullar altında haksız fiillere ilişkin hükümlerle de korunabilmektedir. 11.01.2011 tarih ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun, 49 uncu maddesi şöyledir: ,

"Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.

Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür”

İşçiyle işveren arasında yapılacak bir hizmet sözleşmesine, ticaret sırlarının kullanılmasını veya açıklanmasını yasaklayan veya sınırlayan hükümler konulabilir.

Bir üründen veya yöntemden en verimli ve kolay biçimde yararlanabilmek için oluşturulan o konudaki deneyime ve uygulamaya dayalı, genellikle gizli olmakla birlikte böyle bir nitelik taşıması zorunlu olmayan ve bir patent ile korunmayan, teknik bilgi birikimi olarak açıklanabilen Ticaret Sırları önemli bir hak konusunu oluşturur.
WTO-TRIPS metni bu konuyu “açıklanmamış bilgilerin korunması” başlığı altında Bölüm 7 de vermektedir. Madde 39’da Paris Sözleşmesi 10bis maddedeki “Haksız Rekabetin Korunması” kaynak gösterilmektedir.

http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/27-trips_04d_e.htm#7

Patent olayında kişiler geliştirdikleri buluşu topluma açıklamalarının karşılığında kendilerine verilen patent ile korunurken, ticaret sırlarında bilgi gizli kaldığı sürece korunur. Uluslararası üne sahip bir içeceğin formülü bu konuya örnek olarak verilebilir. 1890’lı yıllarda üretilen ve günümüze kadar formülü ve nasıl üretildiği gizli tutulabilen bu içecek, üreticisinin gizli tutabilmek konusundaki başarısı için, iyi bir örnektir. Bu içeceğin üreticileri patent almayı tercih etselerdi, formülü ve üretim yöntemini açıklamak zorunda kalacaklardı ve 1910’lu yıllarda koruma süresi dolduktan sonra, benzeri içeceği herkes serbestçe üretip başka markalarla satabileceklerdi.
Uzun yıllardır Türkiye’de üretilen, Bursa kökenli bir gazoz, benzeri bir uygulama örneği olarak verilebilir.
Bir buluş yapıldığı zaman, ticaret sırrı veya patent koruması konusuna karar vermek zordur. Üretilecek üründen geriye mühendislik ile anlaşılamayan konularda ticaret sırrı tercih edilebilir. Ancak aynı teknik alanda araştırma yapanların aynı veya benzer sonuçları elde edebilecekleri de düşünülmelidir. Ticaret sırrı olarak gizli tutulan bir buluş için, aynı veya çok yakın sonuçları elde eden bir kişi tarafından patent başvurusu yapılarak buluşun açıklanması durumunda, doğal olarak sorun yaşanacaktır.

Bir ticaret sırrı, bazı koşullar altında kanunla korunmakta olan bir bilgiyi ifade etmekle birlikte tek başına bir hak teşkil etmemektedir. Ticaret sırrı, (a) kamu tarafından bilinmeyen, (b) kamu tarafından bilinmiyorsa daha değerli olan ve (c) gizliliği sürdürmek için makul çaba gerektiren bilgidir. Bu makul çabalara çalışanlarla ve iş ortaklarıyla yapılan gizlilik (açıklamama) sözleşmeleri ve sanayi casusluğunu önlemeye yönelik çabalar örnek olarak verilebilir.

Kaynak: Patent Teaching Kit, European Patent Office Publication http://www.aic.lv/rp/Latv/PROT/20091113/IPR_Teaching_kit/patent_teaching_kit_en.pdf

8.2. Entegre devre topografyaları

Entegre devre ve entegre devre topografyası 5147 sayılı Kanunda aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:
Entegre Devre: Elektronik bir işlevi veya bunun gibi diğer işlevleri yerine getirmek üzere tasarlanmış, en az bir aktif elemanı olan ve ara bağlantılarından bir kısmının veya tümünün bir parça malzeme içerisinde ve/veya üzerinde bir araya getirilmiş ara veya son formdaki bir ürün.
Entegre Devre Topografyası: Entegre devreyi oluşturan tabakaların üç boyutlu dizilimini gösteren, üretim amacıyla hazırlanmış ve herhangi bir formatta sabitlenmiş görüntüler dizisi olup, her görüntü entegre devrenin üretiminin herhangi bir aşamasındaki yüzeyinin tamamının veya bir kısmının görünümü.

Entegre devre ürünleri, bir taban üzerine yerleştirilen, yarı-iletken metal, dielektrik ve başka malzemelerden oluşan karmaşık bir dizi katmandan inşa edilmektedir. Bu katmanların üç boyutlu yapısına “Entegre Devre Topografyası” denilmektedir. Bir entegre devre ürünü, içinde karmaşık elektronik devrelerin, yaygın adıyla “mikroçip” veya “yarı-iletken çipler” in, entegre edildiği bir üründür. Entegre devre topografyasında, bu topografyanın tasarımı hakkında bir koruma sağlamakta, ancak bu koruma devre tarafından yerine getirilen işlevleri kapsamamaktadır.

Entegre devre topografyası bir entegre devre içindeki, en az bir tanesi kaynak bileşeni olan, iki veya daha çok bileşenin üç-boyutlu birleştirmesi (entegrasyonu) ve birbiriyle bağlantılı hatların bir kısmı veya tümü veya entegre devre yapımı için hazırlanan üç-boyutlu birleştirme (entegrasyon) anlamına gelmektedir.
“Yarı-iletken” (entegre devre) terimi, bir bütün olarak üç-boyutlu bir tasarım oluşturan, bir veya birden çok sayıda iletken, yalıtkan ve yarı-iletken malzeme katmanından oluşan bir ürünün bitmiş veya ara ürün biçimini ifade etmektedir.