Fizika-matematika fakulteti



Yüklə 0,71 Mb.
səhifə6/8
tarix11.02.2023
ölçüsü0,71 Mb.
#123297
1   2   3   4   5   6   7   8
курс иши информатика

1-misol. Ushbu tenglama
y"xy'y 0
va
y(0) 1, y'(0) 0
boshlangich shartlar berilgan. Bularga mos integral tenglama tuzilsin. Yechish. Noma‟lum funksiyaning ikkinchi hosilasini quyidagicha
belgilaymiz.
y"u(x)
Bundan esa quyidagi kelib chiqadi:


x

1
y'u(t)dt c . 0
Berilgan shartlarga ko„ra x=0 bo„lganda u’=0 bo„ladi, demak c1=0. Shuning uchun
x
y'u(t)dt. 0
U holda bu yerdan
x x x x
y u(t)dtdt c2 dtu(t)dt c2 . 0 0 0 0
Endi x=0 bo„lganda y=1 bo„lgani sababli, so„nggi tenglikdan c2=1 kelib chiqadi. Demak,


x x
y dtu(t)dt 1. 0 0


12
Koshi formulasiga asosan buni
x
y (x t)u(t)dt 1 0
ko„rinishda yozish mumkin.
Mana shu y,y,y lar uchun aniqlangan ifodalarni berilgan
differensial tenglamaga qo„yamiz:
x x
y"xy'y u(x)xu(t)dt (xt)u(t)dt 10. 0 0
Bu ifodadagi integrallarni birlashtirsak, ushbu


x
u(x) 1(t 2x)u(t)dt 0
integral tenglama hosil bo„ladi.


2-misol. Ushbu differensial tenglama y"y cos x
va
y(0) 0, y'(0) 1
Boshlang„ich shartlari berilgan. Bularga mos integral tenglama tuzilsin. Yechish. Odatdagicha
y"u(x)
deb belgilaymiz. Bundan
x

1
y'u(t)dt c . 0
Boshlangich shartlarga ko„ra x=0 bo„lganda y´=1, shu sababli, c1=1 bo„ladi. Demak,
x
y'1u(t)dt. 0
Bundan yana bir marta integral olinsa,
x x x x
y 1u(t)dtdt c2 xdtu(t)dt c2. 0 0 0 0
Boshlang„ich shartlarga ko„ra x=0 bo„lganda, u=0 bo„lishi kerak, shu sababli c2=0 bo„ladi. Koshining yuqorida keltirilgan formulasiga muvofiq

13
x
y x (x t)u(t)dt. 0
Endi berilgan differensial tenglamaga y’, y” lar uchun aniqlangan ifodalarni qo„yamiz, u holda
x
y"y u(x)x(xt)u(t)dt cos x. 0
Bundan esa ushbu


x
u(x) x cos x (t x)u(t)dt 0
integral tenglama kelib chiqadi.


3-misol. Ushbu
y'''3y"6y'8y 0
differensial tenglama va
y(0) 1, y'(0) 1, y"(0) 1
boshlangich shartlar berilgan. Bularga mos integral tenglama tuzilsin. Yechish. Odatdagicha, y'''(x) deb belgilab olamiz va uning ikki
tomonini dx ga ko„paytirib, so„ngra integrallaymiz:


x

1
y"u(t)dt c . 0
Boshlangich shartlarga ko„ra bundan c1=1 kelib chiqadi. U holda
x
y"1u(t)dt. 0
Bundan yana integral olinsa,
x x x x
y'1u(t)dtdx c2 x c2 dxu(t)dx 0 0 0 0
kelib chiqadi. Boshlangich shartlarga ko„ra c2=1 bo„ladi. Demak,
x x
y'1x dxu(t)dt 0 0
bo„lib, undan so„ngi marta integral olsak,
y 1t dtu(t)dtdt c3 x x2 dtdtu(t)dt c3 0 0 0 0 0 0

14
hosil bo„ladi. Boshlangich shartlarga asosan c3 = 1 bo„ladi.
Endi Koshining (1.13) formulasiga muvofiq takroriy integrallarni oddiy integralga aylantirilsa va y''', y", y', y lar uchun aniqlangan ifodalarni berilgan differensial tenglamaga qo„yib ixchamlashtirilsa, quyidagi natija kelib chiqadi:




x
u(x) 12x4x2 36(xt)4(xt)2 u(t)dt. 0
Agar K(x,t) yadro t ga nisbatan n-tartibli ko„phad bo„lsa, ya‟ni


n
K(x,t) am(x)tm, (1.16) m0
u holda (1.14) integral tenglamani ketma-ket differensiallash orqali uni chiziqli differensial tenglama uchun Koshi masalasiga keltirish mumkin.


4-Misol. Ushbu
y2yy x2 , y(0)=1, y(0)=0 Koshi masalasiga mos keluvchi integral tenglamani tuzing.
Yechish. y(x) = u(x) almashtirish olib, boshlang„ich shartlarni e‟tiborga olib, quyidagilarni ketma-ket topamiz:
x x
y(x) y(0)u(t)dt u(t)dt, 0 0

Bularni kelamiz:
yoki
x s x
y(x) y(0)dsu(t)dt 1(x t)u(t)dt 0 0 0
berilgan differensial tenglamaga qo„yib, quyidagi natijaga


u(x) 2x u(t)dt 1x (x t)u(t)dtx2 0  0 


x
u(x) x2 1(2x t)u(t)dt. 0



5-Misol. Ushbu
x
u(x)(2x t)u(t)dt x2 (1.17) 0


15

integral tenglamani yeching.
Yechish. Tenglikning ikkala tomonini ikki marta ketma-ket differensiallab, quyidagilarni hosil qilamiz:
x
u(x)2u(x)u(t)dt 2x, (1.18) 0
u(x)2u(x)u(x) 2. (1.19)
Endi (1.17) va (1.18) dan x 0 da ushbu
u(0) 0, u(0) 0
boshlang„ich shartlarni hosil qilamiz. Odatdagi uslubda (1.19) differensial tenglamani yechsak, ushbu
u(x) 22ex(1x) (1.20) yechimga ega bo„lamiz.


6-Misol. Ushbu
x
u(x) sin xsin( xt)u(t)dt 0
integral tenglamani yeching.

Yüklə 0,71 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin